Chủ nhật 20/07/2025 16:46
Hotline: 024.355.63.010
Kinh tế số

Những điểm đột phá mới trong Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo

Luật Khoa học và Đổi mới sáng tạo 2025 chính thức được thông qua, trong đó tập trung vào phát triển hạ tầng, khuyến khích mạo hiểm, khoán chi linh hoạt và miễn trừ trách nhiệm khi chấp nhận rủi ro.
Quốc hội Khoá XV bấm nút thông qua Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo. (Ảnh: QUỐC HỘI)
Quốc hội Khoá XV bấm nút thông qua Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo

Với 435/438 đại biểu Quốc hội tán thành, Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo chính thức được thông qua vào ngày 27/6 với 73 điều, có hiệu lực từ ngày 1/10/2025. Không chỉ là một văn bản pháp lý, Luật được kỳ vọng là cú hích thể chế mang tính cách mạng, mở ra kỷ nguyên phát triển mới cho nền kinh tế tri thức Việt Nam.

Luật mới ra đời trong một thời điểm đặc biệt khi cả hệ thống chính trị xác định đổi mới sáng tạo là một trong ba đột phá chiến lược. Tư duy xây dựng luật lần này không đơn thuần là sửa đổi những nội dung kỹ thuật cũ, mà là “thiết kế lại” khung thể chế để vận hành một hệ sinh thái sáng tạo mở, liên thông và hướng tới thị trường. Dưới đây là những điểm đột phá mà có trong Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo:

Tư duy thiết kế lại thể chế, lấy đổi mới sáng tạo làm trung tâm

Khác với các lần sửa đổi luật trước đây vốn chỉ tập trung vào kỹ thuật, lần này Luật được "thiết kế lại" với một tư duy hoàn toàn mới là xây dựng một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mở, liên thông và lấy doanh nghiệp làm trung tâm. Đổi mới sáng tạo lần đầu tiên được pháp điển hóa như một lĩnh vực độc lập, có vị thế tương đương với khoa học và công nghệ trong hệ thống pháp luật quốc gia.

Từ việc hình thành ý tưởng, thử nghiệm đến thương mại hóa, toàn bộ chuỗi đổi mới sáng tạo được luật hóa, tạo nền móng thể chế vững chắc cho một hệ sinh thái sáng tạo lấy thị trường làm định hướng, chấp nhận rủi ro, thúc đẩy sản phẩm ra đời từ nhu cầu thực tế thay vì chỉ từ nghiên cứu lý thuyết.

Chuyển đổi cách quản lý: Hậu kiểm, thử nghiệm có kiểm soát, chia sẻ rủi ro

Luật chuyển đổi mạnh mẽ từ mô hình tiền kiểm sang hậu kiểm, một cách tiếp cận hiện đại, phù hợp với đặc thù linh hoạt và thử nghiệm liên tục của lĩnh vực khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Thay vì can thiệp vào đầu vào, luật tập trung vào đánh giá hiệu quả đầu ra, quản lý rủi ro và minh bạch hóa toàn bộ quy trình.

Đáng chú ý, cơ chế “thử nghiệm có kiểm soát” (sandbox) lần đầu tiên được đưa vào luật, cho phép triển khai mô hình hoặc công nghệ mới, như trí tuệ nhân tạo, blockchain, công nghệ y tế hay giáo dục số trong khung pháp lý an toàn, giới hạn thời gian và quy mô, trước khi nhân rộng trên toàn quốc.

Miễn trách nhiệm dân sự, hành chính, thậm chí hình sự khi rủi ro khách quan

Một trong những nội dung mới đáng chú ý của Luật là quy định rõ ràng về chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Theo đó, tổ chức, cá nhân thực hiện nhiệm vụ nếu đã tuân thủ đầy đủ quy trình, quy định và không có hành vi gian lận, vi phạm pháp luật hay sử dụng sai mục tiêu, phạm vi kinh phí thì được miễn trách nhiệm hành chính, dân sự khi gây ra thiệt hại cho Nhà nước. Đồng thời, họ cũng không phải hoàn trả kinh phí nếu kết quả không đạt được mục tiêu đề ra, với điều kiện đã tuân thủ đúng quy định quản lý nhiệm vụ, nội dung nghiên cứu, biện pháp phòng ngừa rủi ro.

Tương tự, người phê duyệt và quản lý nhiệm vụ sử dụng ngân sách nhà nước cũng được loại trừ trách nhiệm nếu không vi phạm pháp luật và đã làm đúng quy trình.

Đặc biệt, Luật quy định loại trừ trách nhiệm hình sự theo Bộ luật Hình sự với những rủi ro xảy ra trong quá trình nghiên cứu, thử nghiệm, áp dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật và công nghệ. Chính phủ sẽ quy định chi tiết điều này, bao gồm tiêu chí xác định rủi ro được chấp nhận và quy trình đánh giá việc tuân thủ quy trình, quy định pháp luật.

Đổi mới cơ chế tài chính: Khoán chi linh hoạt, chia sẻ lợi ích công bằng

Một điểm đột phá nữa là cơ chế khoán chi linh hoạt trong nghiên cứu. Tổ chức chủ trì được phép khoán đến sản phẩm cuối cùng, toàn quyền điều chỉnh giữa các khoản mục chi và quyết toán tổng số kinh phí. Đồng thời, được phép thuê chuyên gia trong và ngoài nước, sử dụng kinh phí theo thỏa thuận.

Luật cũng tháo gỡ điểm nghẽn lớn nhất tồn tại suốt nhiều năm qua, đó là cơ chế sở hữu kết quả nghiên cứu từ ngân sách nhà nước. Theo đó, tổ chức chủ trì được mặc nhiên giao quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng mà không cần xin phép lại cơ quan cấp trên. Nhà khoa học được hưởng lợi ích kinh tế từ sản phẩm trí tuệ, tối thiểu 30% thu nhập từ thương mại hóa kết quả nghiên cứu và còn được miễn giảm thuế thu nhập cá nhân từ nguồn thu này.

Những điểm đột phá mới trong Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo

Đầu tư hạ tầng, kết nối lực lượng nghiên cứu và doanh nghiệp

Luật xác lập các chính sách lớn nhằm thúc đẩy phát triển hạ tầng, đặc biệt là các phòng thí nghiệm trọng điểm quốc gia, trung tâm nghiên cứu trình độ cao tại các cơ sở giáo dục đại học, viện nghiên cứu, gắn kết chặt chẽ với doanh nghiệp. Đặc biệt, hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo được ưu tiên đầu tư tại vùng sâu, vùng xa, miền núi, hải đảo thông qua phát triển hạ tầng, nhân lực và chuyển giao công nghệ.

Điều này thể hiện rõ vai trò kiến tạo của Nhà nước trong việc phân bổ nguồn lực linh hoạt, minh bạch, xây dựng chiến lược dài hạn, đồng thời trao quyền chủ động cho địa phương trong triển khai sáng kiến phù hợp điều kiện kinh tế - xã hội từng vùng.

Thúc đẩy chuyển đổi số, xây dựng hệ sinh thái sáng tạo toàn diện

Luật đặt nền móng cho một hạ tầng dữ liệu số quốc gia về Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, yêu cầu các tổ chức cập nhật dữ liệu định kỳ, đặc biệt với các đơn vị sử dụng ngân sách công. Cơ sở dữ liệu được chia sẻ rộng rãi, tích hợp giữa các hệ thống, nhằm phục vụ hoạt động nghiên cứu và đổi mới một cách minh bạch, hiệu quả.

Hệ sinh thái sáng tạo được mở rộng vượt ra ngoài khuôn khổ truyền thống. Luật công nhận vai trò của cả cộng đồng công nghệ mở, các tổ chức phi lợi nhuận, các sáng kiến cộng đồng, đổi mới dịch vụ công và mô hình quản trị mới, từ đó huy động sức sáng tạo toàn xã hội thay vì chỉ dựa vào khu vực công.

Việt Nam đã sẵn sàng bước vào cuộc chơi trí tuệ

Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo không chỉ là công cụ pháp lý, mà còn là tuyên ngôn mạnh mẽ về phát triển bằng tri thức, bằng chất lượng con người và sức sáng tạo của dân tộc. Trong bối cảnh kinh tế tri thức lên ngôi, đạo luật này là nền móng để Việt Nam tăng tốc, nâng cao năng lực nội sinh và cạnh tranh bằng hàm lượng chất xám.

Như Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhận định: “Nếu khoa học và công nghệ là nền tảng, thì đổi mới sáng tạo chính là động lực lan tỏa mạnh mẽ, với tiềm năng đóng góp tới 3/4 trong mức tăng trưởng GDP của toàn ngành”. Không chỉ phục vụ nghiên cứu, luật lần này đặt thị trường làm trung tâm, biến tri thức thành động lực phát triển thực tế và bền vững.

Tin bài khác
Diễn đàn sản xuất thông minh Việt Nam 2025: Phát triển hệ sinh thái bán dẫn

Diễn đàn sản xuất thông minh Việt Nam 2025: Phát triển hệ sinh thái bán dẫn

Diễn đàn sản xuất thông minh Việt Nam 2025 với chủ đề chuyên sâu về nâng cấp sản xuất thông minh, phát triển hệ sinh thái bán dẫn và tăng trưởng bền vững. Đây là sự kiện nhằm cụ thể hóa các định hướng của Nghị quyết 57-NQ/TW, tạo cầu nối giữa chính sách của Chính phủ và thực tiễn triển khai tại doanh nghiệp.
Xuất khẩu công nghệ tăng tốc vượt trội tại châu Á

Xuất khẩu công nghệ tăng tốc vượt trội tại châu Á

Xuất khẩu công nghệ tại châu Á đã tăng vượt trội so với nhóm phi công nghệ, với khoảng cách lớn nhất ghi nhận ở Thái Lan, theo báo cáo mới nhất của Nomura.
Kinh tế số và công nghệ chiến lược: Lối đi tất yếu cho mô hình tăng trưởng mới của Việt Nam

Kinh tế số và công nghệ chiến lược: Lối đi tất yếu cho mô hình tăng trưởng mới của Việt Nam

Kinh tế số và công nghệ chiến lược đang trở thành hai trụ cột then chốt trong mô hình tăng trưởng mới, dẫn dắt nền kinh tế Việt Nam vươn lên mạnh mẽ trong giai đoạn 2026–2030.
Huawei trở lại ngôi vương thị trường smartphone Trung Quốc

Huawei trở lại ngôi vương thị trường smartphone Trung Quốc

Lần đầu tiên sau hơn bốn năm, Huawei đã vượt qua các đối thủ nội địa để dẫn đầu thị trường smartphone Trung Quốc, bất chấp sức mua yếu và tổng lượng tiêu thụ toàn ngành giảm sút.
Giao hàng hỏa tốc: Cuộc đua của những “ông lớn” thương mại điện tử Trung Quốc

Giao hàng hỏa tốc: Cuộc đua của những “ông lớn” thương mại điện tử Trung Quốc

Alibaba và JD.com đang đổ hàng tỷ USD vào cuộc chiến giành ngôi vương thị trường bán lẻ tức thời tại Trung Quốc, trong bối cảnh người tiêu dùng thắt chặt chi tiêu và cạnh tranh khốc liệt với Meituan.
AI đang làm sụt giảm nhu cầu tuyển dụng tại Anh

AI đang làm sụt giảm nhu cầu tuyển dụng tại Anh

Nhiều doanh nghiệp tại Anh đang giảm tuyển dụng ở các vị trí dễ dàng bị thay thế bởi AI, cho thấy công nghệ này đang tác động rõ nét đến thị trường lao động và chiến lược nhân sự.
Diễn đàn “Ứng dụng Thương mại điện tử và Công nghệ số Việt Nam năm 2025”: Cú hích cho doanh nghiệp mở rộng thị trường

Diễn đàn “Ứng dụng Thương mại điện tử và Công nghệ số Việt Nam năm 2025”: Cú hích cho doanh nghiệp mở rộng thị trường

Diễn đàn “Ứng dụng Thương mại điện tử và Công nghệ số Việt Nam năm 2025” sẽ được tổ chức tại Trung tâm Hội chợ & Triển lãm Sài Gòn, TP. Hồ Chí Minh, từ ngày 4 - 6/9/2025.
Bước tiến mới của y tế tuyến đảo: Vinmec Phú Quốc điều trị hẹp ống sống cho bệnh nhân cao tuổi bằng kỹ thuật nội soi hiện đại

Bước tiến mới của y tế tuyến đảo: Vinmec Phú Quốc điều trị hẹp ống sống cho bệnh nhân cao tuổi bằng kỹ thuật nội soi hiện đại

Cụ bà N.T.C 85 tuổi vừa được phẫu thuật giải ép rễ thần kinh điều trị hẹp ống sống thành công tại Bệnh viện Đa khoa Vinmec Phú Quốc. Chỉ sau một ngày, người bệnh đã có thể ngồi dậy và đi lại - kết quả vượt mong đợi đối với người bệnh cao tuổi có bệnh lý vùng cột sống và nền sức khỏe phức tạp.
Nvidia trở thành công ty đầu tiên đạt mức định giá 4000 tỷ USD

Nvidia trở thành công ty đầu tiên đạt mức định giá 4000 tỷ USD

Nvidia trở thành công ty đầu tiên chạm mốc vốn hóa 4.000 tỷ USD, phản ánh vai trò dẫn đầu trong làn sóng AI toàn cầu và niềm tin mạnh mẽ từ Phố Wall.
Từ năm 2026, hàng hóa online bắt buộc công bố chứng nhận tiêu chuẩn chất lượng

Từ năm 2026, hàng hóa online bắt buộc công bố chứng nhận tiêu chuẩn chất lượng

Từ 2026, tất cả hàng hóa online trên thương mại điện tử phải công bố chứng nhận chất lượng theo nhóm rủi ro, truy xuất nguồn gốc và tuân thủ quy định mới.
"Ứng dụng AI sẽ giúp doanh nghiệp tối ưu vận hành, tăng trưởng doanh thu"

"Ứng dụng AI sẽ giúp doanh nghiệp tối ưu vận hành, tăng trưởng doanh thu"

Tại buổi toạ đàm: “Quản trị doanh nghiệp thực chiến trong kỷ nguyên AI" diễn ra sáng nay (9/7), ông Trần Khánh Tư đã chia sẻ 5 bước ứng dụng AI giúp doanh nghiệp vận hành hiệu quả, tăng trưởng vượt bậc.
Dữ liệu sẽ quyết định thắng cuộc trong cuộc đua công nghệ và trí tuệ nhân tạo

Dữ liệu sẽ quyết định thắng cuộc trong cuộc đua công nghệ và trí tuệ nhân tạo

Shark Hưng nhận định AI là cơ hội lớn, dữ liệu là “vàng mới”, doanh nghiệp nào làm chủ được công nghệ, sẽ chiến thắng trong kỷ nguyên chuyển đổi số toàn diện.
"Công nghệ AI thay đổi cách thức vận hành doanh nghiệp trong kỷ nguyên số"

"Công nghệ AI thay đổi cách thức vận hành doanh nghiệp trong kỷ nguyên số"

Công nghệ AI đang tạo ra cuộc chuyển đổi sâu rộng, buộc doanh nghiệp phải tái cấu trúc để tồn tại và phát triển trong kỷ nguyên mới. Đây cũng là nhận định được ông Bùi Quang Hiếu - Giảng viên tại Viện Quản trị & Công nghệ FSB (Đại học FPT) chia sẻ mới đây.
Giá điện thoại HONOR tháng 7/2025 giảm mạnh: Cơ hội tốt để nâng cấp

Giá điện thoại HONOR tháng 7/2025 giảm mạnh: Cơ hội tốt để nâng cấp

Tháng 7/2025, giá điện thoại HONOR tại Việt Nam giảm mạnh, từ phân khúc phổ thông đến cao cấp. HONOR 400 series chính thức mở bán, với giá từ 8,8 triệu đồng.
Bộ Khoa học và Công nghệ ban hành bộ tiêu chí chuyển đổi số cho doanh nghiệp

Bộ Khoa học và Công nghệ ban hành bộ tiêu chí chuyển đổi số cho doanh nghiệp

Để hỗ trợ doanh nghiệp đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số, Bộ Khoa học và Công nghệ đã ban hành bộ tiêu chí đánh giá mức độ chuyển đổi số dành riêng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa và doanh nghiệp lớn.