Khuyến khích sinh con: Cần chuyển trọng tâm từ “hỗ trợ sinh” sang “hỗ trợ nuôi”

Tốc độ già hóa dân số tại Việt Nam đang diễn ra nhanh nhất thế giới, đặt ra nhiều thách thức về kinh tế - xã hội và đòi hỏi các chính sách dân số phải chuyển hướng từ “kiểm soát sinh” sang “khuyến khích sinh”.

Theo dự báo, trong chưa đầy 20 năm tới, nhóm người trên 65 tuổi sẽ chiếm hơn 20% dân số. Nếu không có chính sách ứng phó kịp thời, Việt Nam có thể rơi vào tình trạng “chưa giàu đã già”, ảnh hưởng lớn đến tăng trưởng kinh tế, thị trường lao động và hệ thống an sinh xã hội.

Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương cho rằng việc sửa đổi Luật Dân số lần này là đặc biệt quan trọng, nhằm giúp Việt Nam tận dụng giai đoạn “dân số vàng” và hạn chế những hệ lụy của già hóa. Ông nhấn mạnh, cần học hỏi kinh nghiệm quốc tế và xây dựng chính sách có tầm nhìn dài hạn, thay vì chỉ dừng ở hỗ trợ tài chính ngắn hạn. “Nếu chỉ dùng tiền để khuyến khích sinh con mà không cải thiện môi trường làm việc, nâng cao bình đẳng giới hay niềm tin xã hội, chúng ta sẽ loay hoay như nhiều quốc gia khác,” ông Phương nói.

Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương

Phó Chủ tịch Quốc hội cũng cho rằng dự thảo luật hiện còn thiếu quy định rõ về trách nhiệm của doanh nghiệp trong hỗ trợ người lao động có con nhỏ. Ông đề nghị bổ sung chính sách phát triển dịch vụ chăm sóc và giáo dục trẻ em, nhằm giúp các gia đình trẻ cân bằng giữa việc làm và chăm con. Về quy định cấm tiết lộ giới tính thai nhi, ông Phương cho rằng điều này không trực tiếp ngăn được hành vi lựa chọn giới tính; thay vào đó, cần tập trung xử lý nghiêm các trường hợp phá thai vì giới tính hoặc cơ sở y tế tiếp tay cho hành vi này.

Đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh (Đoàn Đà Nẵng) đề xuất chuyển trọng tâm chính sách từ “hỗ trợ sinh con” sang “hỗ trợ nuôi con”. Theo bà, việc khuyến khích sinh chỉ hiệu quả khi người dân yên tâm về điều kiện nuôi dạy con, đặc biệt là chi phí gửi trẻ, nhà ở, giáo dục và cân bằng công việc - gia đình. Bà Trinh kiến nghị xây dựng thêm nhà trẻ công lập tại khu công nghiệp, hỗ trợ chi phí gửi trẻ dưới 36 tháng và mở rộng tín dụng nhà ở cho các gia đình có con nhỏ.

Về chính sách thai sản, đại biểu ủng hộ kéo dài thời gian nghỉ cho người mẹ sinh con thứ hai, song lưu ý cần đánh giá kỹ tác động để không khiến doanh nghiệp e ngại tuyển dụng phụ nữ. “Nếu chỉ tăng quyền lợi mà không có hỗ trợ cho doanh nghiệp thì chính phụ nữ lại chịu thiệt,” bà nói.

Khuyến khích sinh con: Cần chuyển trọng tâm từ “hỗ trợ sinh” sang “hỗ trợ nuôi”

Nguyên Ủy viên Bộ Chính trị Nguyễn Thiện Nhân, đại biểu Quốc hội TP Hồ Chí Minh, cảnh báo Việt Nam đã không đạt mức sinh thay thế trong 3-4 năm qua, dẫn đến nguy cơ thiếu hụt lao động nghiêm trọng. Theo dự báo, đến năm 2100, lực lượng lao động có thể giảm 30% so với đỉnh năm 2035, trong khi dân số chỉ giảm khoảng 16%. “Tỷ lệ lao động giảm gần gấp đôi tỷ lệ giảm dân số. Đây là hậu quả rất lớn nếu không có chính sách kịp thời,” ông Nhân nhấn mạnh.

Theo ông, chính sách dân số cốt lõi phải gắn với thu nhập. “Nếu thu nhập của hai vợ chồng không đủ để nuôi hai con, họ sẽ không sinh hai con. Cần có chính sách tiền lương tối thiểu đủ để một người có thể nuôi bản thân và một con.” Ông dẫn chứng tại một doanh nghiệp Đài Loan có mức lương tối thiểu khoảng 12 triệu đồng/tháng, tới 96% lao động nữ sinh từ hai con trở lên – điều cho thấy thu nhập ổn định là yếu tố then chốt giúp người dân yên tâm sinh và nuôi con.

Ông Nhân cũng đề xuất mở rộng hệ thống nhà trẻ công lập nhận trẻ từ 6 tháng tuổi, điều chỉnh thời gian làm việc linh hoạt để cha mẹ có thời gian chăm sóc con và tăng cường bình đẳng giới trong gia đình. “Nếu phụ nữ phải làm 85-90% việc nhà như ở Hàn Quốc hay Nhật Bản, họ sẽ không muốn sinh con. Ở Việt Nam, các anh mới làm 30-40% việc nhà, vẫn chưa công bằng,” ông chia sẻ hài hước.

Đáng chú ý, ông Nhân đề nghị thay đổi tư duy từ việc “kỷ luật người sinh con thứ ba” sang “khen và động viên” các gia đình sinh đủ hai hoặc ba con. Theo ông, trong bối cảnh mức sinh giảm nhanh, những gia đình đông con cần được khuyến khích, thậm chí có chính sách ưu đãi thuế và hỗ trợ tài chính, như mô hình đang áp dụng tại Pháp.

Cùng quan điểm, đại biểu Phạm Khánh Phong Lan (TP Hồ Chí Minh) nhận định Việt Nam chuyển từ giai đoạn hạn chế sinh sang khuyến khích sinh là bước tiến tích cực, song cần tránh cực đoan và phải có chính sách thiết thực. “Người dân sinh con không vì khẩu hiệu, mà vì họ tin rằng con mình sẽ có cuộc sống tốt hơn. Vì vậy, chính sách cần hướng đến sự an tâm và hỗ trợ thật,” bà Lan nói. Nữ đại biểu cũng đề nghị Nhà nước nghiên cứu cơ chế giảm thuế và hỗ trợ thực chất cho các doanh nghiệp đồng hành cùng chính sách dân số, thay vì chỉ kêu gọi bằng khẩu hiệu.

Việc sửa đổi Luật Dân số lần này được kỳ vọng sẽ mở ra giai đoạn mới trong chính sách dân số Việt Nam – hướng đến một xã hội phát triển cân bằng, bền vững, nơi mỗi gia đình đều có thể yên tâm sinh con và nuôi con trong điều kiện ngày càng tốt hơn.