Người phát ngôn của chính phủ Đức, nhà tài trợ lớn thứ hai của quỹ, nói với Climate Home rằng việc hỗ trợ cho một dự án như vậy là “không thể” theo các quy tắc của quỹ, vốn được thiết lập đặc biệt để giảm nạn phá rừng ở Amazon.
Một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ cho biết Hoa Kỳ “tin tưởng” quỹ sẽ sử dụng các nguồn lực của mình “phù hợp với các quy định quản lý của mình”.
Các nhà bảo vệ môi trường lo ngại dự án sẽ gây ra sự bùng nổ phá rừng khi giúp những người khai thác gỗ bất hợp pháp tiếp cận dễ dàng hơn các khu vực xa xôi của rừng nhiệt đới.
Đầu tư vào các dự án cơ sở hạ tầng quy mô lớn không được liệt kê trong số các hành động mục tiêu của nghị định của tổng thống năm 2008 quy định cách quỹ nên tiêu tiền của mình.
Nhưng các quan chức trong chính quyền Lula muốn khai thác nguồn quỹ xanh để lát đường cao tốc BR-319 dài 900 km, cắt xuyên qua rừng nhiệt đới và nối Manaus với Porto Velho.
Hạ viện của Quốc hội Brazil đã bỏ phiếu vào tháng 12 năm ngoái ủng hộ dự luật cho phép sử dụng quỹ bảo tồn để tài trợ cho các công trình công cộng nhằm “khôi phục, trải nhựa và tăng công suất” của con đường. Dự luật cần có sự chấp thuận của Thượng viện trước khi trở thành luật.
Chính phủ Đức cho biết họ “đang quan sát chặt chẽ diễn biến”. Người phát ngôn nói thêm rằng, nếu dự luật được thông qua một cách dứt khoát, chính phủ Đức sẽ khẳng định với các nhà quản lý Quỹ Amazon rằng các nguồn lực của họ không thể được sử dụng để mở đường.
'Hậu quả to lớn'
Nghiên cứu cho thấy mọi dự án đường cao tốc lớn ở Amazon đều gây ra làn sóng chiếm đất và phá rừng bất hợp pháp.
Philip Fearnside, nhà khoa học tại Viện Nghiên cứu Amazon Quốc gia ở Manaus, nói với Climate Home rằng “hậu quả sẽ rất to lớn”.
Ông cho biết cây cối sẽ không chỉ bị chặt bỏ ven đường mà dự án sẽ tạo ra một mạng lưới kết nối các con đường lớn giúp những người phá rừng có thể tiếp cận một khu vực rộng lớn hơn nhiều.
Được chính phủ quân sự xây dựng vào những năm 1970, BR-319 đã bị bỏ hoang một thập kỷ sau đó do không được bảo trì.
Từ khi bị tan rã thành đường đất, phần lớn tuyến đường hiện không thể đi lại trong mùa mưa. Những phương tiện cố gắng thực hiện điều đó trong những tháng mùa khô bò dọc theo mặt đường bị hỏng.
Chính phủ Brazil đã phác thảo kế hoạch khôi phục đường cao tốc trên cơ sở phát triển kinh tế và xã hội.
Bộ trưởng Giao thông, Renan Filho, đã công bố vào tháng 8 năm ngoái rằng ông đang có kế hoạch trình bày với ban điều hành Quỹ Amazon một dự án mở đường.
Bộ lập luận rằng điều này sẽ biến con đường thành “đường cao tốc bền vững nhất” thế giới và sẽ cho phép cảnh sát tuần tra tiếp cận dễ dàng hơn để theo dõi và ngăn chặn nạn phá rừng.
Nhưng các nhà môi trường lập luận rằng đây không phải là loại dự án mà quỹ này nhằm hỗ trợ. Một trong những người sáng lập quỹ, nhà khoa học lâm nghiệp Tasso Azevedo cho biết dự án “không phù hợp với bất kỳ dòng hỗ trợ nào theo kế hoạch của quỹ”.
Quỹ Amazon hồi sinh
Được thành lập vào năm 2008, Quỹ Amazon có hơn 1,2 tỷ USD dành cho các dự án ngăn chặn, giám sát và chống nạn phá rừng ở Amazon của Brazil. Các nhà tài trợ lớn nhất của quỹ là Na Uy, Đức, Mỹ, Thụy Sĩ và công ty dầu mỏ nhà nước Petrobras.
Họ đã hứa sẽ "bơm" thêm 800 triệu USD vào quỹ kể từ khi Tổng thống Lula khôi phục cơ chế này vào ngày đầu tiên nhậm chức vào năm 2023 sau ba năm ngừng hoạt động.
Các nhà tài trợ phương Tây đã ngừng chuyển tiền vào năm 2019, dưới thời chính phủ tiền nhiệm của Jair Bolsonaro, sau khi cựu tổng thống đơn phương đình chỉ hội đồng quản trị và ủy ban kỹ thuật của quỹ.
Ngân hàng Phát triển Brazil (BNDES) quản lý quỹ và quyết định cách phân bổ nguồn lực của mình.
Các nhà tài trợ hoài nghi về kế hoạch
Người phát ngôn của Bộ Hợp tác và phát triển Đức cho biết việc sử dụng các nguồn lực của Quỹ Amazon “được xác định và hạn chế rõ ràng” bởi sắc lệnh của tổng thống làm cơ sở cho việc thành lập quỹ. Họ nói thêm: “Dựa trên những quy tắc và quy định này, việc sử dụng nguồn tài chính để mở đường xuyên qua rừng nhiệt đới là không thể”.
Người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ cho biết họ “tin tưởng” BNDES sẽ sử dụng các nguồn lực của quỹ “phù hợp với các quy định quản lý và cam kết công khai của Brazil về việc chấm dứt mọi hoạt động phá rừng ở Amazon hợp pháp vào năm 2030”.
Người phát ngôn của đại sứ quán Na Uy tại Brazil cho biết chính phủ Brazil thông qua BNDES sẽ quyết định việc sử dụng cụ thể các tài nguyên trong Quỹ Amazon. “Chính phủ Na Uy không có tiếng nói trong việc lựa chọn các dự án”.
Chính phủ Brazil kiểm soát BNDES và bổ nhiệm người đứng đầu. Fearnside cho biết: “Đây không phải là một tổ chức độc lập và chính phủ đã gây áp lực lên các quyết định của tổ chức này trong quá khứ. Nó chỉ phụ thuộc vào mức độ ưu tiên của dự án đối với chính phủ. Dấu hiệu cho thấy, ngoại trừ Bộ Môi trường, phần còn lại của chính phủ đều ủng hộ đường cao tốc này”.
Đẩy nhanh tiến độ
Trong khi đó, một nhóm nghị sĩ từ vùng Amazon đã mang đến Quốc hội một dự luật mới nhằm đẩy nhanh tiến độ dự án xây dựng. Văn bản được phê duyệt theo thủ tục 'khẩn cấp' đặc biệt, gọi đường cao tốc là "cơ sở hạ tầng quan trọng, không thể thiếu đối với an ninh quốc gia".
Dự luật sẽ cho phép sử dụng số tiền quyên góp mà Brazil nhận được để giúp bảo tồn Amazon cho công việc sửa chữa BR-319.
“Chúng tôi muốn có một con đường cho chúng tôi quyền đi lại, vận chuyển hàng hóa, mua thực phẩm. Đây là đường cao tốc duy nhất ở Brazil không được trải nhựa, chúng tôi không thể coi người dân miền Bắc như công dân hạng hai”, Alberto Neto - tác giả của dự luật, cho biết sau khi được hạ viện thông qua.
Quốc Anh/ Theo Climate Home