Doanh nghiệp xuất khẩu gặp khó khi cước vận tải biển tăng cao

Giá cước vận tải biển kết nối từ Việt Nam sang các nước xấp xỉ bằng giai đoạn thời COVID

Theo Tổng cục Thống kê, trong 6 tháng đầu năm 2024, tổng trị giá xuất nhập khẩu của cả nước đạt 369,62 tỷ USD, tăng 16% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, trị giá xuất khẩu đạt 190,73 tỷ USD, tăng 14,9%; trị giá nhập khẩu đạt 178,88 tỷ USD, tăng 17,3%. Cán cân thương mại ước tính xuất siêu 11,85 tỷ USD.

Nhưng chưa kịp vui mừng vì tốc độ tăng trưởng xuất khẩu có sự phục hồi mạnh mẽ, ông Ngô Sỹ Hoài, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (Viforest) cho biết, gần đây dường như doanh nghiệp vẫn đang đau đầu câu chuyện cước vận tải biển tăng đột biến. 

Hiện nay theo phản ánh của các doanh nghiệp thì cước vận tải biển đi một số thị trường xa như Hoa Kỳ và EU đã tăng tới mức 7.000-8.000 USD. Và mới cách đây độ 1 tháng chỉ ở mức 3.000 - 4.000 USD. Việc giá cước tăng nhanh như vậy làm cho các doanh nghiệp nhiều ngành nghề nói chung và doanh nghiệp ngành gỗ nói riêng gặp nhiều khó khăn, bởi hiện họ vẫn đang phụ thuộc lớn vào hàng hóa xuất khẩu. Và khi giá cước tăng như vậy, các nhà nhập khẩu ở nước ngoài cũng phải đàm phán với chúng ta để điều chỉnh giá cả và do đó, chúng ta cũng phải chịu áp lực chia sẻ rủi ro do giá cước tăng. Điều này gây thiệt hại cho doanh nghiệp Việt", ông Hoài nhận định.

Do ảnh hưởng mạnh từ những xung đột địa chính trị gần đây diễn ra tại khu vực Trung Đông, chi phí logistics hiện nay đã tăng cao khoảng 130% so với cuối năm 2023. Thực tế này đã và đang đẩy doanh nghiệp xuất khẩu trong nước rơi vào tình trạng đóng băng nhiều đơn hàng xuất khẩu.

Ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) nhận định: "Tại thời điểm hiện tại, vấn đề tắc nghẽn ở Biển Đỏ làm các lô hàng đi châu Âu hoặc các thị trường xa tăng khá nhiều. Điều này gây ra những phản ứng dây chuyền, gây tắc nghẽn cảng, ảnh hưởng đến hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa".

Theo số liệu thống kê của hãng nghiên cứu thị trường vận tải biển Linerlytica, 60% trong số các tàu đang chờ cập cảng thuộc về khu vực châu Á. Trong đó, cảng container của Singapore - cảng lớn thứ hai thế giới đang rơi vào tình trạng tắc nghẽn tồi tệ nhất kể từ đại dịch COVID-19, với gần 0,5 triệu tàu container đang chờ vào hoặc rời cảng.

Ông Lê Quang Trung - Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) kiêm Phó Tổng Giám đốc Tổng Công ty Hàng hải Việt Nam chia sẻ: "Trong 6 tháng vừa qua, chi phí logistics gắn liền với vấn đề về vận tải, đặc biệt là vận tải biển thì thực sự đã tăng lên rất nhiều. Có thể so sánh rằng, giá cước vận tải biển kết nối từ Việt Nam sang các nước châu Âu hay bờ tây nước Mỹ xấp xỉ bằng giai đoạn thời COVID. Có một số lý do liên quan đến việc tăng chi phí logistics và ảnh hưởng trực tiếp lên các chi phí liên quan đến vận tải biển. Thứ nhất là ảnh hưởng từ các vấn đề về địa chính trị, xung đột trên thế giới, sự khủng hoảng ở Biển Đỏ làm cho các hãng tàu lớn phải thay đổi hành trình, làm cho cung đường tăng lên khoảng trên 8.000 hải lý và thời gian có thể kéo dài từ 2-3 tuần. Điều này trực tiếp làm ảnh hưởng đến kế hoạch về tàu biển, kế hoạch về giao hàng, và ảnh hưởng cả đến chất lượng của hàng hóa.

Bên cạnh đó, thực tế trước phản ứng của thị trường thế giới trong vấn đề về Mỹ và châu Âu điều chỉnh tăng thuế, do vậy một số các nhà sản xuất nhanh chóng nhập khẩu thêm nhiều hàng hóa để có thể kịp chạy thuế trước khi đưa vào áp dụng. Thành ra nhu cầu về vận chuyển có xu hướng tăng trên các mặt hàng chịu chính sách tăng thuế".

Cũng theo ông Trung, với những khó khăn trong việc vận chuyển, một số tập đoàn vận tải lớn trên thế giới đã dừng vận chuyển hàng hóa qua Biển Đỏ và kênh đào Suez.

Điển hình như, Tập đoàn dầu mỏ Shell quyết định dừng vận chuyển hàng qua Biển Đỏ. Quyết định ngừng vận chuyển dầu qua Biển Đỏ chỉ mang tính ngắn hạn và Shell sẽ định lượng, đánh giá xem tình hình bất ổn có kéo dài hay không. Trước Shell, Tập đoàn dầu mỏ BP cũng đã tạm dừng tất cả các chuyến vận chuyển qua Biển Đỏ; hãng tàu CMA của Pháp cũng đã cho tất cả các tàu rời khỏi khu vực xung đột cho đến khi có thông báo mới; Hapag-Lloyd, công ty kiểm soát khoảng 7% đội tàu container toàn cầu, cũng đã tạm dừng tất cả tàu qua Biển Đỏ... 

Tình trạng này đã làm tăng thêm chi phí vận tải biển và gây ra sự chậm trễ giao hàng.

Nỗ lực hạ nhiệt chi phí logistic cần sự chia sẻ từ nhiều bên

Trước thực trạng này, theo ông Trần Thanh Hải thông tin, thời gian vừa qua, các cơ quan chức năng, Cục Hàng hải Việt Nam, Cục Xuất nhập khẩu đã có những trao đổi, có những văn bản gửi các hiệp hội, các doanh nghiệp logistics cũng như là các doanh nghiệp xuất nhập khẩu. Đây là sự chia sẻ, phối hợp giữa các bên để gia tăng xuất nhập khẩu. Tuy nhiên những biến động của thị trường đã tác động lên giá thành, lên chi phí. Do vậy, cần sự chia sẻ từ các bên, đặc biệt đối với các hãng tàu nên xem xét kĩ lưỡng trong việc tăng các khoản phí.

Cũng theo ông Hải nhìn nhận, hiện nay, một phần các chi phí về nguồn hàng đã có sự chia sẻ giữa chủ hàng với bên xuất khẩu và người mua, đặc biệt là là những người mua các lô hàng lớn.

"Ngoài ra, chúng ta thấy đây cũng là hiện tượng mang tính chất thời điểm, có thể sau này sẽ đi qua và doanh nghiệp sẽ dần có sự ổn định hơn. Bên cạnh vấn đề về tăng giá cước, vấn đề về phụ phí là các khoản phí mà doanh nghiệp Việt Nam trực tiếp phải trả. Đây cũng là câu chuyện mà trong thời gian vừa qua, các cơ quan chức năng cũng đã làm việc với các tàu để làm sao đưa các khoản phí đó và khuôn khổ, không để ở mức quá cao và có thể chấp nhận được", ông Hải chia sẻ.

Còn theo ông Lê Quang Trung, trong các tháng cuối năm, với sự đồng hành của Chính phủ cũng như sự nỗ lực của các hiệp hội logistics trên thế giới và sự phối hợp chặt chẽ giữa các nhà logistics với các nhà vận tải, nhà sản xuất thì vấn đề về điều chỉnh lại kế hoạch giá cước vận tải biển nói riêng và giá cước logistic nói chung cũng đang dần có xu hướng được điều chỉnh lại.

Từ nay đến cuối năm, theo đánh giá của ông Trung, giá cước đã và đang đạt đến mức đỉnh và các hãng tàu đang nỗ lực có sự điều chỉnh của mình để bình ổn dần. Do đó, các doanh nghiệp trong nước cần tính toán lộ trình và thời gian phù hợp khi có kế hoạch xuất nhập khẩu hàng hóa... 

Bảo Bảo