Năm ảm đạm của doanh nghiệp xi măng Năm 2024, ngành xi măng Việt Nam phải đối mặt với nhiều thách thức nghiêm trọng do mất cân đối cung cầu và những áp lực từ thị trường nội địa lẫn quốc tế. Theo Bộ Xây dựng, nguồn cung xi măng trên toàn quốc ước tính đạt khoảng 122 triệu tấn, vượt xa nhu cầu tiêu thụ nội địa chỉ khoảng 60 triệu tấn. Cùng với đó, xuất khẩu xi măng tiếp tục giảm so với năm trước, làm gia tăng tình trạng cung vượt cầu, dẫn đến sự cạnh tranh khốc liệt và giá bán sụt giảm mạnh.
Tình hình càng trở nên khó khăn khi chi phí sản xuất leo thang do giá các nguyên liệu đầu vào như điện và than tăng cao. Điều này khiến giá thành sản xuất duy trì ở mức rất cao. Bên cạnh đó, sự trầm lắng của thị trường bất động sản cùng tiến độ giải ngân vốn đầu tư công chậm chạp đã khiến nhu cầu tiêu thụ xi măng trong nước suy giảm đáng kể. Hệ quả là lượng tồn kho tăng vọt, buộc một số nhà máy thuộc Tổng công ty Xi măng Việt Nam (Vicem) như Vicem Hải Vân và Vicem Hạ Long phải dừng lò, giảm năng suất và rút ngắn thời gian huy động thiết bị để hạn chế dư thừa clinker. Những biện pháp này dù giúp kiểm soát tồn kho nhưng lại đẩy nhiều doanh nghiệp vào tình trạng thua lỗ hoặc sụt giảm nghiêm trọng lợi nhuận.
|
Để doanh nghiệp xi măng bước qua "bóng tối" 2024. |
Điển hình là Công ty Cổ phần Xi măng Vicem Hoàng Mai (HOM), với doanh thu thuần quý 4/2024 đạt gần 506 tỷ đồng, tăng 8% so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, giá vốn hàng bán tăng mạnh hơn với mức 12%, lên 428,1 tỷ đồng, khiến lợi nhuận gộp giảm 10%, chỉ còn 77,8 tỷ đồng. Điều này không đủ bù đắp các khoản chi phí, dẫn đến khoản lỗ sau thuế 16 tỷ đồng, cao hơn mức lỗ 5,3 tỷ đồng của cùng kỳ năm trước. Tính cả năm 2024, doanh thu thuần của Vicem Hoàng Mai đạt gần 1.710 tỷ đồng, giảm 2% so với năm 2023, trong khi lỗ ròng tăng vọt lên 67 tỷ đồng, đẩy lỗ lũy kế lên 92,4 tỷ đồng vào cuối năm.
Một trường hợp khác là Công ty Cổ phần Xi măng Vicem Bút Sơn (BTS), với doanh thu thuần quý 4/2024 đạt xấp xỉ 770 tỷ đồng, tăng 12,2% so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, hoạt động kinh doanh dưới giá vốn đã khiến công ty lỗ gộp hơn 23 tỷ đồng, một sự tụt dốc đáng kể so với mức lãi gộp gần 17 tỷ đồng của quý 4/2023. Sau khi trừ đi các chi phí tài chính, bán hàng và quản lý doanh nghiệp, Vicem Bút Sơn báo lỗ sau thuế gần 76 tỷ đồng, gấp đôi khoản lỗ hơn 32 tỷ đồng của cùng kỳ năm ngoái. Tính cả năm, doanh thu thuần của công ty đạt 2.609,6 tỷ đồng, tăng nhẹ so với năm 2023, nhưng lỗ ròng tăng vọt lên 198 tỷ đồng, gần gấp đôi mức lỗ hơn 96 tỷ đồng của năm trước, đẩy lỗ lũy kế lên xấp xỉ 288 tỷ đồng vào cuối năm.
Trong khi đó, Công ty Cổ phần Xi măng Vicem Hải Vân (HVX) cũng không thoát khỏi khó khăn khi doanh thu thuần quý 4/2024 đạt hơn 86 tỷ đồng, giảm nhẹ 2% so với cùng kỳ năm trước. Dù lãi gộp gần 3 tỷ đồng, cải thiện so với khoản lỗ gộp hơn 17 tỷ đồng cùng kỳ năm 2023, nhưng con số này vẫn không đủ bù đắp chi phí, dẫn đến khoản lỗ sau thuế 6,3 tỷ đồng. Đây là quý thứ bảy liên tiếp công ty phải đối mặt với thua lỗ, bắt đầu từ quý 2/2023. Tính chung cả năm 2024, doanh thu thuần của Vicem Hải Vân đạt gần 348 tỷ đồng, giảm mạnh 32% so với năm 2023, trong khi lỗ ròng hơn 44 tỷ đồng, cải thiện so với mức lỗ 64 tỷ đồng của năm trước, nhưng vẫn đẩy lỗ lũy kế lên 96,6 tỷ đồng.
Ngược lại, Công ty Cổ phần Xi măng Vicem Hà Tiên (HT1) có kết quả khả quan hơn khi báo lãi hơn 21 tỷ đồng trong quý 4/2024, dù con số này giảm tới 61% so với cùng kỳ năm ngoái. Với doanh thu thuần đạt 1.843 tỷ đồng, tăng 3% so với cùng kỳ năm trước, và giá vốn hàng bán chỉ tăng 2%, lợi nhuận gộp của công ty đạt 204,3 tỷ đồng, tăng 14%. Tuy nhiên, các chi phí bán hàng và quản lý doanh nghiệp tăng mạnh đã ảnh hưởng đến lợi nhuận ròng. Tính cả năm 2024, Vicem Hà Tiên đạt doanh thu thuần 6.884 tỷ đồng, giảm 2% so với năm trước, nhưng lợi nhuận sau thuế đạt 65,2 tỷ đồng, gấp 3,5 lần so với mức 18 tỷ đồng năm 2023, vượt xa kế hoạch đề ra.
Dự báo cho năm 2025, ngành xi măng tiếp tục đối mặt với áp lực khi nguồn cung dự kiến đạt 124,75 triệu tấn, trong khi nhu cầu nội địa chỉ khoảng 62,5-63,5 triệu tấn. Chi phí nguyên liệu đầu vào duy trì ở mức cao càng làm gia tăng áp lực lên các doanh nghiệp. Bộ Xây dựng ước tính nhu cầu tiêu thụ xi măng toàn ngành năm 2025 vào khoảng 95-100 triệu tấn, tăng 2-3% so với năm 2024, trong đó tiêu thụ nội địa chiếm 60-65 triệu tấn và xuất khẩu 30-35 triệu tấn. Tuy nhiên, các yếu tố địa-chính trị và khủng hoảng kinh tế toàn cầu có thể tiếp tục ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường tiêu thụ vật liệu xây dựng của Việt Nam, đặc biệt là lĩnh vực xuất khẩu.
Giải pháp quan trọng để các doanh nghiệp xi măng vươn mình
Tại Hội nghị tổng kết hoạt động sản xuất kinh doanh năm 2024 của Tổng Công ty Xi măng Việt Nam (Vicem), Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Việt Hùng đã nhận định rằng, ngành xi măng đang phải đối mặt với những khó khăn khách quan lớn và không thể khắc phục ngay lập tức. Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc các doanh nghiệp trong ngành cần chủ động xây dựng các kịch bản điều hành linh hoạt, đồng thời điều chỉnh chiến lược để thích ứng với các nguyên nhân chủ quan. Đây là vấn đề cần được nhận diện rõ ràng và có các giải pháp kịp thời.
Thứ trưởng Nguyễn Việt Hùng cũng đề xuất một số giải pháp quan trọng mà Vicem cần tập trung thực hiện. Trong đó, việc tăng cường quản trị chi phí là nhiệm vụ hàng đầu, bao gồm kiểm soát chặt chẽ chuỗi chi phí từ nguyên liệu, nhiên liệu, sản xuất, chế biến đến tiêu thụ và quản lý doanh nghiệp. Thứ trưởng cho rằng, cần triển khai các giải pháp để xây dựng chuỗi cung ứng hợp lý, qua đó giảm thiểu chi phí vận tải. Ngoài ra, Vicem cũng cần đẩy mạnh tiêu thụ cả trong nước và xuất khẩu, tận dụng tối đa các cơ hội từ các dự án đầu tư công trọng điểm, đồng thời tìm kiếm và phát triển các thị trường xuất khẩu tiềm năng.
Vicem cũng cam kết sẽ triển khai quyết liệt và sâu sát các giải pháp trọng tâm trong sản xuất, kinh doanh và đầu tư xây dựng. Cụ thể, doanh nghiệp sẽ thúc đẩy các đơn vị thành viên phối hợp chặt chẽ giữa sản xuất và tiêu thụ, đồng thời quản lý tồn kho hiệu quả. Các kịch bản vận hành lò nung sẽ được xây dựng và lựa chọn sao cho tối ưu nhất. Đặc biệt, Vicem sẽ đẩy mạnh áp dụng tiến bộ khoa học công nghệ nhằm nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, cũng như tăng cường sử dụng các nguyên liệu thay thế trong sản xuất để tiết kiệm chi phí và bảo vệ môi trường.
Trong lĩnh vực tiêu thụ, Vicem sẽ tiếp tục bám sát thị trường và các địa bàn chiến lược, xây dựng chính sách bán hàng đơn giản, minh bạch và hiệu quả. Việc đánh giá và điều chỉnh kịp thời các sản phẩm mới cũng sẽ được chú trọng nhằm đáp ứng nhu cầu đa dạng của thị trường. Bên cạnh đó, xu hướng chuyển dịch từ xi măng bao sang xi măng rời sẽ được thúc đẩy, tăng cường tiêu thụ vào các trạm trộn bê tông thương phẩm và chủ động đưa sản phẩm vào các công trình đầu tư công trọng điểm như dự án đường cao tốc và các công trình nhà ở.
Để hỗ trợ các doanh nghiệp sản xuất xi măng vượt qua khó khăn, Hiệp hội Xi măng Việt Nam đã kiến nghị Thủ tướng và các bộ ngành áp dụng một số giải pháp nhằm tăng cường tiêu thụ nội địa. Đặc biệt, việc sử dụng giải pháp cầu cạn trong các dự án cao tốc ở những vùng đất yếu hoặc cần thoát lũ, như miền Trung và Đồng bằng sông Cửu Long, được xem là một trong những biện pháp khả thi. Đồng thời, Hiệp hội cũng đề xuất sửa đổi Nghị định 26/2023/NĐ-CP, đề nghị áp dụng mức thuế suất thuế xuất khẩu clinker là 0% để hỗ trợ các doanh nghiệp xuất khẩu.
Hiệp hội Xi măng Việt Nam lưu ý rằng, việc tăng thuế xuất khẩu, cùng với việc không được khấu trừ thuế giá trị gia tăng đối với xuất khẩu clinker, đã khiến nhiều doanh nghiệp không thể xuất hàng, buộc phải ngừng sản xuất. Do đó, ngành chỉ có thể kỳ vọng vào sự thúc đẩy từ các dự án đầu tư công vào năm 2025, đặc biệt là các dự án hạ tầng giao thông, nhà ở, đường cao tốc và sân bay. Bên cạnh đó, xu hướng phát triển công trình xanh và năng lượng tái tạo cũng được kỳ vọng sẽ hỗ trợ tiêu thụ xi măng, mở ra cơ hội tăng trưởng bền vững cho ngành trong tương lai.