Colin Huang - Ông vua Internet bí ẩn của Trung Quốc đã xây dựng đế chế thương mại điện tử thế nào?

Chọn Google vì sự "thiếu chắc chắn"

Colin Zheng Huang lớn lên tại Hàng Châu, cũng là quê hương của gã khổng lồ thương mại điện tử Alibaba. Cha mẹ của anh chỉ là những công nhân bình thường làm việc tại một nhà máy trong vùng, thậm chí còn chưa học hết cấp hai. Thế nhưng, Colin Huang từ nhỏ đã là một cậu bé thông minh, ở tuổi 12 đã vào được trường Ngoại ngữ Hàng Châu có tiếng trong vùng, từ đó mở ra thế giới mới. Sau đó, anh học lên đại học và tới Mỹ học tiếp Thạc sĩ, dấn thân vào Thung lũng Silicon rèn luyện năng lực.

Điều mà Huang học được trong quá trình này là sự chênh lệch về mức lương chi trả cho thực tập sinh Microsoft tại Trung Quốc và Mỹ: Trong khi Microsoft Bắc Kinh chỉ trả 900 USD/tháng, Microsoft tại Mỹ trả tới 6.000 USD.

Khi chuẩn bị tốt nghiệp vào năm 2004, Huang đứng trước hai lựa chọn: Vào làm tại Microsoft, công ty sở hữu hệ điều hành Windows và bộ sản phẩm Office phổ biến hay gia nhập Google, hãng công cụ tìm kiếm mới nổi còn chưa IPO. Giữa hai ngã rẽ, Huang chọn Google chính vì sự "thiếu chắc chắn" và trở thành một trong những người đầu tiên viết thuật toán cho ngành thương mại điện tử. Tất nhiên Google đã tăng trưởng rất nhanh những năm sau đó. Huang chỉ là một nhân viên nắm giữ lượng cổ phần nhỏ nhưng sau khi công ty IPO, tài sản của anh đã lên đến vài triệu USD.

Bằng số tiền thu được khi bán cổ phần Google, ông khởi nghiệp Ouku – một website đồ điện tử tiêu dùng và bán với giá 2,2 triệu USD vào năm 2010. Doanh nghiệp tiếp theo là Leqee đã chập chững ra đời dưới sự kết hợp của Chen và một thực tập sinh tại Ouku. Công ty đăng ký với chính quyền vào năm 2009. Pinduoduo sau đó nói với nhà đầu tư mạo hiểm rằng Huang "đã thành lập thành công" Leqee vào năm 2009.

Leqee đã giúp những thương hiệu lớn điều hành shop của họ trên những nền tảng mua sắm internet lớn nhất Trung Quốc gồm của Alibaba và JD.com. Nó cũng trở thành một công ty không chính thống đứng sau thành công của loạt doanh nghiệp thành lập sau đó cũng tại tòa nhà Greenland.

2 năm sau, nhóm này thiết lập một dự án khác mang tên Lebbay – một lần nữa được sở hữu trên giấy tờ bởi Chen và hiện là cựu thực tập sinh. Sử dụng những kỹ năng mà Huang học được ở Google. Lebbay xây dựng hàng loạt website mua sắm trực tuyến nhắm tới cung cấp những món đồ trong top tìm kiếm cho khách hàng.

"Xây dựng một website chỉ mất 1 tuần" theo cựu quản lý . Người này nói thêm rằng các websites xử lý các đơn hàng từ cùng hệ thống. Chen điều hành hoạt động, báo cáo cho Huang.

Một công ty có lãi khác cũng bắt đầu sinh sôi ở một vài tầng dưới văn phòng của Lebbay. Dưới cái tên Shianghai Xunmeng, đội ngũ của Huang phát triển những game trực tuyến như Joyspade, Texas Holdem Poker nhắm tới những người chơi ở Đông Nam Á và Girls X Battle.

Sau đó, Huang nảy ra ý tưởng sau này là Punduoduo. Năm 2015, ông đã yêu cầu đội ngũ của mình xây dựng một doanh nghiệp "thương mại điện tử xã hội". Được gọi là Punhaohuo, người mua sẽ nhận được giá tốt hơn nếu họ có thể thuyết phục được bạn mình mua cùng 1 sản phẩm. Website bắt đầu bán hoa quả và có thời điểm Huang đã lấy 100 nhân viên từ Leqee để giúp doanh nghiệp mới.

Một vài tháng sau, đội ngũ game của Huang đã tạo ra một ứng dụng thứ hai áp dụng đúng mô hình nhóm mua với nền tảng trực tuyến – nơi người bán có thể niêm yết các mặt hàng của họ. Họ đã đặt tên là Pinduoduo và 20 nhân viên game chuyển sang làm việc tai đây.

"Có 2 con đường khác nhau, Pinhaohua thúc đẩy xây dựng nhà kho và phân phối, giống JD.com với mảng đồ tươi nhưng nhân viên từ công ty game chuyển sang không tin rằng nó có thể sống được".

Mô hình kinh doanh của Pinduoduo nhanh chóng vượt trội hơn hẳn Pinhaohuo. Tuy nhiên, website của các công ty ở tòa nhà Greenland có mối quan hệ vô cùng phức tạp với nhau. Lebbay từng đăng ký các tài khoản mạng xã hội của Pinhaohuo – là kênh bán hàng chính và mang về ¼ doanh thu gộp cho công ty vào năm 2016. Leqee được niêm yết như đơn vị điều hành của Pinhaohua trên website. Trong khi đó, Shanghai Xunmeng – chi nhánh game là đơn vị điều hành Pinduoduo.

Nhà đầu tư bí ẩn

Khi các nhà đầu tư rót 50 triệu USD vào Pinduoduo vào năm 2016, nhóm sở hữu của công ty bắt đầu thay đổi. 90% cổ phần của Xunmeng thuộc sở hữu trên giấy bởi một người có tên Gu Yangpin, 69 tuổi từ tỉnh Ningxia. Người này sau đó đã chuyển số cổ phần của bà sang cho một thực thể mà sau này các nhà đầu tư Mỹ mua lại. Pinduoduo sau đó nói trong bản cáo bạch rằng Xunmeng "được kiểm soát bởi nhà sáng lập Huang kể từ khi nó thành lập".

Gu ngay lập tức thành lập công ty thứ 2 để sở hữu những tài sản mà công ty game chia tách ra. Nhà đầu tư đầu tiên vào Punduoduo được biết là website của các công ty có quan hệ mật thiết với Huang. "Những công ty khác chỉ đang kiếm được ít tiền, họ không có bất kỳ tác động nào". Với Pinduoduo, ông ấy muốn tạo ra một công ty tuyệt vời".

"Mỗi công ty có nhân viên của họ và có đội ngũ riêng, ông ấy phải có trách nhiệm với họ, họ không thể đóng cửa công ty được".

Năm ngoái, doanh nghiệp game đã đạt doanh thu 489 triệu USD. Cùng với Punduoduo, họ đã chuyển tới tòa nhà mới có tên Shanghai Arch – nơi các nhân viên mặc đồ hóa trang và để phù hợp với các nhân vật trong game của họ, viết code tại văn phòng làm việc dưới vài tầng so với Punduoduo.

Những dự án thương mại điện tử khác vẫn ở tòa nhà Greenland. Tuy nhiên, mối liên đới giữa các công ty này trở nên mờ nhạt.

6 nhân viên cũ và hiện tại ở Vova và những website thương mại điện tử khác nói rằng họ đã được tuyển dụng lại bởi Lebbay và Leqee nhưng lương được trả từ công ty của Gu được thành lập năm 2016. "Điều đó luôn là một bí ẩn, họ không bao giờ nói cho chúng tôi tại sao", theo Ice Chen – một cựu lập trình làm việc tại đây.

Sau khi tờ FT có hỏi về hồ sơ cá nhân của Gu vào mùa hè này, bà đã chuyển hầu hết cổ phần ở cả 2 công ty cho 1 người đàn ông – người cũng thiết lập mối quan hệ đối tác đầu tư với Pinduoduo vào năm nay.

Đó là cú chuyển giao cổ phiếu mới nhất mà Huang và những người thân quen của ông làm, thực hiện chủ yếu vào mùa xuân năm 2018 khi Pinduoduo chuẩn bị niêm yết.

Thương phụ chuyển giao cổ phiếu phức tạp, khó hiểu nhất tới vào tháng 5/2018 khi Huang chuyển phần lớn cổ phần của hoạt động kinh doanh chính ở Trng Quốc của Punduoduo cho Chen.

Những lãnh đạo công nghệ Trung Quốc khác như Pony Ma của Tencent hay Pichard Li của Baidu vẫn nắm cổ phần kiểm soát chặt chẽ công ty của họ. Tuy nhiên Huang không nắm cổ phần nào của Punduoduo cả.

"Huang phải thật sự tin tưởng Chen Lei hoặc đây sẽ là một tình huống rất đáng ngại với cả Colin và các nhà đầu tư Mỹ", Jesse Fried – một chuyên gia quản lý doanh nghiệp đến từ Trường Luật Harvard nhận định.

TH