Đó là năm 2018 khi Uber Technologies rút khỏi Đông Nam Á trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt với các công ty gọi xe địa phương. Ba năm trôi qua, Grab tiếp quản hoạt động của Uber và trên đà phát triển trở thành một trong những tập đoàn công nghệ lớn nhất khu vực cũng như chuẩn bị cho công cuộc IPO tại Hoa Kỳ.
Khi Grab bắt đầu giao dịch trên sàn chứng khoán Nasdaq, đây sẽ không còn đơn thuần là một ứng dụng gọi xe. Siêu ứng dụng đi kèm với các doanh nghiệp giao hàng thực phẩm, hàng tạp hóa, tập hợp ngành thanh toán, bảo hiểm, là lựa chọn hàng đầu cho các nhà đầu tư công nghệ. Màn ra mắt thị trường đại chúng của Grab dự kiến tiến hành vào cuối năm nay thông qua sáp nhập với một SPAC đánh dấu mốc khởi đầu sự hiện diện của một cái tên Đông Nam Á sánh ngang với các "gã khổng lồ" thế giới. Tại Singapore, Grab là một phần không thể thiếu của nhiều người dân. Xe máy và xe đạp chở đơn giao hàng GrabFood màu xanh lá cây chạy trên các nẻo đường, trong khi hàng loạt nhà hàng, cửa hiệu chấp nhận thanh toán quét mã QR qua ví điện tử GrabPay.
Grab khởi đầu là một ứng dụng đặt taxi vào năm 2012 tại Malaysia. Trong những ngày đầu thành lập, công ty đã triển khai nền tảng dành riêng cho taxi truyền thống, ô tô và xe máy cá nhân. Công ty tận dụng mạng lưới tài xế phát triển thêm dịch vụ giao đồ ăn. Song song với tốc độ xâm nhập nhanh, mạnh của internet di động ở Đông Nam Á và đầu tư quốc tế gồm SoftBank và Toyota của Nhật Bản, ứng dụng đã mở rộng nhanh chóng. Uber và Didi cũng nằm trong số những cổ đông lớn của Grab. Công ty hiện hoạt động tại tám quốc gia: Singapore, Malaysia, Indonesia, Việt Nam, Thái Lan, Philippines, Campuchia và Myanmar. Grab có khoảng 24,7 triệu người dùng hoạt động trong quý 2 năm 2021, khoảng 5 triệu tài xế đã đăng ký và 2 triệu đối tác thương mại.
Về thị phần, theo công ty tư vấn Momentum Works, siêu ứng dụng chiếm 50% giao hàng thực phẩm tại sáu thị trường lớn của khu vực vào năm 2020. Các nghiên cứu khác cho thấy Grab là dịch vụ đặt xe hàng đầu ở hầu hết các thị trường, trong khi GrabPay dẫn đầu mảng ví điện tử ở Singapore và Malaysia. Howard Yu, giáo sư tại Trường Kinh doanh IMD của Thụy Sĩ chuyên theo dõi các công ty công nghệ toàn cầu, cho biết: "Tôi cho rằng Grab tại thời điểm hiện tại cực kỳ thu hút các nhà đầu tư". Theo ông, các cuộc đàn áp công nghệ của Bắc Kinh đã giới hạn giá cổ phiếu của các công ty như Tencent, Alibaba và Didi. "Nhưng bất kỳ nhà đầu tư quốc tế nào cũng đều phải đa dạng hóa. Họ không thể bỏ tất cả trứng vào cùng một giỏ, điều này đồng nghĩa với IPO của Grab tại Hoa Kỳ sẽ trở thành lựa chọn thay thế lý tưởng", ông chỉ ra. Đồng thời, quy mô rộng lớn của Grab khiến công ty trở nên hấp dẫn sơn so với doanh nghiệp cùng ngành tại thị trường Mỹ. Yu phân tích rằng từ góc độ của các nhà đầu tư hoa kỳ cần phải tìm ra tiềm năng đổi mới. Mặc dù Uber đang hoạt động mạnh mẽ nhờ Uber Eats nhưng phía đầu tư sẽ không ưu tiên nhiều như Grab vì các quy định trước mắt.
Cốt lõi tăng trưởng của Grab là chiến lược siêu ứng dụng, cung cấp nhiều dịch vụ dựa trên điện thoại thông minh. Trang chủ ứng dụng hiển thị các biểu tượng khác nhau từ "Thực phẩm" và "Mart" (giao hàng tạp hóa) đến "Vận chuyển" và "Mua sắm". Khối lượng lớn dữ liệu được thu thập thông qua các giao dịch giúp công ty cung cấp các dịch vụ tài chính tùy chỉnh như tín dụng "Buy now, Pay later". Grab đã giành được giấy phép ngân hàng kỹ thuật số ở Singapore, cho phép nhận tiền gửi và cung cấp các khoản vay cũng như các dịch vụ tài chính khác, tận dụng cơ sở người tiêu dùng và thương gia đã thiết lập thông qua các doanh nghiệp hiện có. Các dịch vụ ngân hàng này dự kiến sẽ ra mắt vào năm tới.
"Mỗi hoạt động của chúng tôi đều giúp những doanh nghiệp khác mở rộng quy mô", giám đốc điều hành Anthony Tan cho biết trong một phần mềm truyền thông dành cho nhà đầu tư vào tháng 9, giải thích về chiến lược siêu ứng dụng. "Bánh đà siêu ứng dụng cho phép công ty phát triển hệ sinh thái một cách nhanh chóng, so với những người chơi đơn lẻ khác". Ngoài ra, Grab cho biết công ty sở hữu vị trí thuận lợi để tận dụng tốc độ đô thị hóa nhanh chóng của Đông Nam Á, hỗ trợ pháp lý và còn nhiều khoảng trống dân số không có ứng dụng ngân hàng hoặc chưa được phục vụ. "Grab tin rằng đây là một trong những khu vực năng động nhất trên thế giới", công ty cho biết trong một hồ sơ pháp lý của Hoa Kỳ.
Tuy nhiên, Grab tương đối nhỏ so với các công ty cùng ngành ở Mỹ và Trung Quốc về mảng tài chính. Trong 3 tháng đến hết tháng 6, tổng giá trị hàng hóa của Grab đối với hoạt động kinh doanh dịch vụ đặt xe là 685 triệu USD, so với 8,6 tỷ USD của Uber. Số liệu tương tự cho hoạt động kinh doanh giao hàng là 2,1 tỷ USD, khoảng 1/6 so với 12,9 tỷ USD của Uber và 1/5 so với 10,4 tỷ USD của DoorDash. Về lợi nhuận, Grab báo cáo lỗ ròng 815 triệu USD trong quý thứ hai, trong khi lợi nhuận ròng của Uber là 1,14 tỷ USD và DoorDash lỗ 102 triệu USD, có nghĩa là Grab đang ưu tiên đầu tư cho tăng trưởng doanh thu. Tuy nhiên, Grab đưa ra lời mời chào rất hấp dẫn các nhà đầu tư. Theo dự báo riêng, Grab dự kiến tổng giá trị hàng hóa tăng gần gấp ba lần lên 34,2 tỷ USD vào năm 2023 từ 12,5 tỷ USD năm 2020, thể hiện tốc độ tăng trưởng kép hàng năm là 40% trong ba năm.
Angus Mackintosh, nhà phân tích kiêm người sáng lập CrossASEAN Research cho biết: "Tôi nghĩ Grab có tiềm năng phát triển nhanh hơn so với các công ty cùng ngành trên toàn cầu. Nhìn chung, bạn đang mua vào một khu vực tăng trưởng cao hơn với tỷ lệ thâm nhập dịch vụ thấp và Grab cũng đang theo đuổi phương pháp địa phương hóa, cho phép tiếp cận với nhiều loại thương gia và MSME (doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa). Vì vậy, câu chuyện tăng trưởng cao trong dài hạn hoàn toàn có thể với Grab chứ không phải là Uber hay DoorDash". Mặt khác, trong khi các nhà đầu tư mong muốn tiếp xúc khu vực châu Á, thị trường Trung Quốc có quá nhiều rủi ro. "Các công ty Trung Quốc đều bị hạ giá hàng loạt dưới sự giám sát chặt chẽ của chính phủ. Vẫn còn nhiều điều không chắc chắn vì thế mang lại lợi thế cho Grab", Mackintosh cho hay. Tất nhiên, đầu tư nào cũng có rủi ro, Grab cũng vậy. Theo dự báo của Google Temasek Holdings và Bain & Co, quy mô thị trường dịch vụ internet của Đông Nam Á sẽ tăng gấp ba lần trong vòng 5 năm đến 2025 kéo theo cạnh tranh ngày một gia tăng, đe dọa lợi nhuận của Grab.
Các đối thủ cạnh tranh nổi bật nhất của Grab bao gồm GoTo, một tập đoàn công nghệ Indonesia được thành lập thông qua sự hợp nhất giữa siêu tập đoàn Gojek và "gã khổng lồ" thương mại điện tử Tokopedia, tập trung chủ yếu vào Indonesia, thị trường lớn nhất ở Đông Nam Á. Tập đoàn công nghệ Singapore, Sea cũng đang đầu tư mạnh mẽ vào lĩnh vực tài chính và giao hàng thực phẩm, mới tháng trước đã công bố kế hoạch huy động 6,2 tỷ USD để đẩy nhanh việc mở rộng ra ngoài sân nhà. Bên cạnh đó, đối thủ cạnh tranh không chỉ là những người chơi công nghệ. AirAsia của Malaysia, khởi đầu là một hãng hàng không khu vực, hiện đang đầu tư mạnh mẽ vào lĩnh vực giao đồ ăn, gọi xe và fintech với chiến lược vượt trội nhằm thách thức Grab.
Các nhà quản lý cũng có thể tăng cường giám sát các công ty công nghệ. Trong một diễn biến gần đây tại Singapore, Thủ tướng Lý Hiển Long hồi tháng 8 bày tỏ lo ngại về mức lương thấp của nhân viên giao hàng, đồng thời kêu gọi nhiều biện pháp bảo vệ người lao động. Những chính sách như vậy có thể làm tăng chi phí cho các nền tảng như Grab. Covid-19 cũng nêu bật những rủi ro của khu vực khi các chương trình tiêm chủng chậm chạp dẫn đến ngừng hoạt động trong thời gian dài, ảnh hưởng đến nhiều doanh nghiệp, bao gồm cả dịch vụ gọi xe. Do đó, vào tháng 9, Grab đã hạ các dự báo tài chính cho năm nay, thu nhập trước lãi vay, thuế, khấu hao và khấu hao dự kiến sẽ nằm trong khoảng từ âm 900 triệu đến âm 700 triệu USD, giảm so với mức âm 600 triệu USD trước đó.
Tháng trước, Grab cho biết công ty đang hoàn thành thương vụ sáp nhập với Altimeter Growth Corp., một SPAC định giá Grab gần 40 tỷ USD trong quý 4 năm 2021. Giáo sư Yu cho rằng chiến lược siêu ứng dụng và hoạt động kinh doanh dịch vụ tài chính non trẻ của Grab có thể tạo ra lợi nhuận lớn hơn "nhưng tất cả phụ thuộc vào việc liệu Grab có thể thực hiện, triển khai và hiện thực hóa chiến lược mà họ đề cập hay không".
TL (Theo Nikkie Asia)
