Nhiều lần định giá tài sản thế chấp
Theo hồ sơ, năm 2011, Công ty Tây Nam do ông Nguyễn Huỳnh Đạt Nhân làm Giám đốc lập dự án đầu tư xây dựng nhà máy chế biến nông thủy sản Tây Nam. Sau đó, ông Nhân thế chấp nhiều đất đai tài sản của gia đình vay Agribank Cần Thơ 258 tỷ đồng để thực hiện dự án. Ngày 24/12/2015, Cơ quan An ninh điều tra Công an TP Cần Thơ khởi tố vụ án hình sự, cho rằng ông Nhân “kê khống” tài sản thế chấp, gây thiệt hại cho ngân hàng hơn 300 tỷ đồng cả vốn và lãi. Bị khởi tố bị can còn có 2 doanh nhân khác và 3 quan chức ở Agribank Cần Thơ vì “tiếp tay” ông Nhân. Vụ án cùng các bị can bị khởi tố nhiều tội danh và qua nhiều lần thay đổi, cuối cùng về chung tội danh “Vi phạm quy định về cho vay trong hoạt động của các tổ chức tín dụng”.
Thửa đất số 12 Nguyễn Trãi có nhiều định giá chênh lệch nhau nhiều lần.
Kết luận điều tra lần đầu ký ngày 08/09/2017 và cáo trạng lần đầu ngày 06/11/2017 chuyển sang TAND TP Cần Thơ đã bị trả lại. Sau đó, hai lần TAND TP Cần Thơ xét xử sơ thẩm nhưng phải hoãn, trả hồ sơ yêu cầu định giá lại tài sản thế chấp (lần đầu vào ngày 2/5/2018 sau 8 ngày xét xử, lần thứ hai vào ngày 8/8/2018 ngay sau phần khai mạc). Đặc biệt của lần thứ ba trả hồ sơ, xuất hiện kết luận thanh tra đất đai tại TP Cần Thơ của Thanh tra Chính phủ mà theo đó, giá trị các lô đất thế chấp ở vụ án có thể cao hơn nhiều lần số tiền vay ngân hàng.
Ngày 09/09/2018, Cơ quan An ninh điều tra Công an TP Cần Thơ quyết định tạm đình chỉ điều tra vụ án hình sự nhưng ngày 10/12/2018 đã phục hồi điều tra. Ngày 10/06/2019 tạm đình chỉ điều tra vụ án và bị can lần thứ hai. Hai lần tạm đình chỉ đều với lý do “định giá tài sản chưa có kết quả nhưng đã hết thời hạn điều tra”.
Đến ngày 23/01/2021, quyết định phục hồi điều tra vụ án và các bị can. Ngày 19/02/2021, Cơ quan An ninh điều tra Công an TP Cần Thơ có Bản kết luận điều tra bổ sung số 25/KLĐTBS. Theo đó, việc vay tiền của ông Nhân đã gây thiệt hại lớn cho Agribank Cần Thơ, tính ở hai thời điểm. Tính ở thời điểm bắt tạm giam ông Nhân, ngày 16/6/2016, nợ gốc và lãi vay là 682.971.867.989 đồng, còn giá trị tài sản thế chấp chỉ 379.287.992.603 đồng, Agribank Việt Nam bị thiệt hại 303.683.875.386 đồng. Còn tính đến ngày 31/8/2018 là thời điểm tòa sơ thẩm trả hồ sơ lần thứ 3 và yêu cầu định giá tài sản hiện tại, nợ gốc và lãi vay là 821.986.714.070 đồng, còn giá trị tài sản thế chấp là 509.962.150.000 đồng, Agribank Việt Nam bị thiệt hại 312.024.564.070 đồng.
Điển hình định giá một thửa đất
Theo hồ sơ, ông Nhân vay tiền có rất nhiều tài sản thế chấp. Riêng về đất đã có 73 thửa ở trung tâm TP Cần Thơ và các tỉnh Hậu Giang, Sóc Trăng, Vĩnh Long, Trà Vinh rộng hàng trăm héc ta. Việc định giá đất ở các thời điểm khác nhau rất phức tạp, gây nhiều tranh cãi. Riêng ở trung tâm TP Cần Thơ có gần 7.000 m2 đất, chỉ tính giá một thửa đất rộng 2.574,6 m2 tại số 12, đường Nguyễn Trãi (Ninh Kiều, Cần Thơ) đã thấy sự phức tạp.
Thửa đất số 12 Nguyễn Trãi, ông Nhân mua đấu giá đất công vào ngày 7/9/2012 hơn 104 tỷ đồng. Ông Nhân dùng thửa đất này cùng một mảnh đất nhỏ khác thế chấp vay gần 180 tỷ đồng. Lúc vay tiền, thửa đất được hai công ty định giá hơn 258 tỷ đồng và hơn 225 tỷ đồng, còn Agribank Cần Thơ định giá hơn 231 tỷ đồng và lấy giá này để cho vay.
Sau khi bắt ông Nhân, điều tra trưng cầu và Hội đồng định giá tài sản trong tố tụng hình sự TP Cần Thơ xác định thửa đất ở thời điểm tháng 12/2016 là hơn 107 tỷ đồng. Còn kết luận của Thanh tra Chính phủ ngày 22/6/2018, về việc chuyển đổi nhiều khu đất công tại TP Cần Thơ, cho rằng thửa đất số 12 Nguyễn Trãi lúc bán đấu giá, theo thị trường phải ít nhất là 233 tỷ đồng (nghĩa là đã bán rẻ đất công). Tòa sơ thẩm trả hồ sơ lần thứ 3 yêu cầu định giá lại thì Hội đồng định giá tài sản trong tố tụng hình sự TP. Cần Thơ xác định giá thửa đất gần 150 tỷ đồng. 
Dự án đầu tư xây dựng nhà máy chế biến nông thủy sản Tây Nam hiện tại.
Chưa hết. Kết luận điều tra bổ sung ngày 19/2/2021 cho biết, các tổ chức thẩm định còn đưa ra nhiều mức giá khác nữa. Một công ty thẩm định giá vào tháng 8/2018 khảo sát giá rao bán trên thị trường, xác định thửa đất hơn 537 tỷ đồng. Còn Hội đồng thẩm định giá theo vụ việc ở Trung ương nghiên cứu hồ sơ, cho rằng “không có căn cứ nghi ngờ kết quả định giá của Hội đồng định giá tài sản trong tố tụng hình sự TP Cần Thơ. Vì vậy, Hội đồng thẩm định giá theo vụ việc ở Trung ương thống nhất không định giá lại”. Nhưng có quá nhiều giá đưa ra trong mấy năm qua, Hội đồng thẩm định giá theo vụ việc ở Trung ương “chấp thuận giá do đơn vị tư vấn xác định” lúc bán đấu giá cuối năm 2012, cho đó là giá thị trường, hơn 104 tỷ đồng. Kết luận điều tra bổ sung căn cứ giá thấp nhất này để đề nghị truy tố ông Nhân và những người khác tội hình sự.
Hình sự hay dân sự?
Ngày 1/3/2021, ông Nhân có đơn khiếu nại gửi nhiều cơ quan Trung ương và địa phương bày tỏ: “Không đồng ý với Bản kết luận điều tra bổ sung bởi vì tôi không phạm tội”. Đơn viết:“Mức giá được xác định bởi Hội đồng định giá tại địa phương TP. Cần Thơ và Hội đồng định giá tài sản theo vụ việc ở Trung ương mà Cơ quan An ninh điều tra Công an TP Cần Thơ sử dụng là rất thấp, không phải là giá thị trường, thấp hơn giá thị trường của Thanh tra Chính phủ đã có kết luận đối với khu đất này lên đến 2,23 lần”.
Đơn khiếu nại còn nêu rõ:“Tôi không đồng ý với kết quả định giá của Hội đồng định giá theo vụ việc ở Trung ương và đã có văn bản nhiều lần gửi tới Cơ quan An ninh điều tra Công an TP Cần Thơ yêu cầu cung cấp bản sao Kết luận định giá tài sản trong tố tụng hình sự chi tiết của Hội đồng định theo vụ việc ở Trung ương theo quy định tại điểm i, khoản 2, Điều 60 Bộ luật Tố tụng Hình sự. Nhưng đến hôm nay Cơ quan An ninh điều tra Công an TP Cần Thơ vẫn không cung cấp cho tôi tài liệu bản sao theo yêu cầu”.
Công văn của Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQVN gửi Giám đốc Công an TP Cần Thơ liên quan đến vụ việc.
Mấy năm qua, một số cơ quan cũng đã có công văn xác định, ông Nhân vay tiền chưa gây thiệt hại cho Agribank Cần Thơ. Đó là Công văn số 2203/NHNo-PC ngày 25/3/2016 và số 653/HĐQT-KHL ngày 1/7/2016 của Agribank Việt Nam; Công văn ngày 27/11/2016 của Bộ Tài chính. Trong đó, lãnh đạo Agribank Việt Nam còn kiến nghị lãnh đạo TP Cần Thơ giúp tháo gỡ khó khăn, tránh thất thoát tài sản Nhà nước bằng cách hỗ trợ việc “phát mãi tài sản bảo đảm”. Luật sư của Agribank Cần Thơ cũng đề nghị được bán tài sản thế chấp để giải quyết nợ vay.
Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQVN cũng có Công văn số 3388/XLĐ-MTTW-BTT ngày 7/4/2017 gửi Giám đốc Công an TP Cần Thơ cho rằng “không thể xác định được là có thiệt hại trong trường hợp này”. Công văn đánh giá “đây là quan hệ dân sự giữa Công ty Tây Nam và Agribank Cần Thơ”.
Trần Hữu Lễ - Sáu Nghệ
