Tham dự có ông Nguyễn Văn Lợi - Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Trưởng Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh, Trưởng Ban Chỉ đạo lập quy hoạch tỉnh; ông Võ Văn Minh - Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh; ông Nguyễn Văn Hùng - Chủ tịch HĐQT Tổng công ty Becamex IDC, thành viên Ban Chỉ đạo lập Quy hoạch tỉnh; cùng các thành viên Ban Chỉ đạo, Tổ Giúp việc Ban chỉ đạo lập quy hoạch tỉnh; lãnh đạo các sở, ban ngành, huyện, thị xã, thành phố; đơn vị tư vấn lập quy hoạch tỉnh.
Phát triển không gian và hệ thống cơ sở hạ tầng
Tại Hội thảo, đơn vị tư vấn đã báo cáo: Định hướng khung chiến lược tích hợp quy hoạch tỉnh Bình Dương; định hướng phát triển các ngành, lĩnh vực quan trọng; định hướng quy hoạch phát triển không gian và hệ thống cơ sở hạ tầng.
Cơ sở của chiến lược tích hợp này là vị trí lợi thế và liên kết vùng để Bình Dương trở thành tỉnh thu nhập cao đầu tiên của Việt Nam vào năm 2030, đầu mối giao thương quốc tế và trung tâm vùng Đông Nam bộ. Báo cáo đầu kỳ đã chỉ rõ vị thế đặc biệt của tỉnh Bình Dương – đóng vai trò là vị trí trung chuyển quan trọng giữa Tây Nguyên, Đông Nam bộ, Tây Nam bộ và TP.Hồ Chí Minh, mắt xích quan trọng của hành lang kinh tế Đông Nam bộ. Bình Dương đóng vai trò hậu phương phía Bắc của TP.Hồ Chí Minh, cũng là hậu phương có nguồn tài nguyên thiên nhiên lớn nhất do kết nối với Tây Nguyên, Nam Lào và Đông Campuchia.
Trong đó, tiểu vùng phía Bắc gồm các tỉnh Tây Ninh, Bình Phước và khu vực phía Bắc tỉnh Đồng Nai, Bình Dương là khu phát triển kinh tế cửa khẩu, kho vận, mở rộng không gian phát triển công nghiệp của vùng; tiểu vùng trung tâm gồm TP.Hồ Chí Minh, khu vực phía Nam tỉnh Bình Dương và Tây Nam tỉnh Đồng Nai là trung tâm phát triển của toàn vùng, nổi bật với các thế mạnh về công nghiệp công nghệ cao và chuyên sâu, dịch vụ chất lượng cao, giáo dục – đào tạo, y tế và đầu mối giao thương quốc tế.
Qua hơn 25 năm phát triển, Bình Dương đã tích lũy một nền tảng lớn về hạ tầng, đây là thành quả quý báu của quá trình lập quy hoạch và thực hiện quy hoạch của tỉnh. Tuy nhiên, theo PGS.TS.KTS Hoàng Vĩnh Hưng - Phó Viện trưởng VIUP, Bình Dương đang đối mặt với một số điểm nghẽn, thách thức cần có giải pháp tháo gỡ để khơi thông nguồn lực, tạo động lực tổng thể đưa Bình Dương tiếp tục phát triển trong thời kỳ mới. Cụ thể, kết nối vùng bị tắc nghẽn, nhất là hạ tầng giao thông kết nối phía Nam của tỉnh bị quá tải. Mô hình tăng trưởng kinh tế đối mặt với nhiều thách thức như bẫy thu nhập trung bình, cơ cấu kinh tế dịch vụ chiếm tỷ trọng thấp, thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao; sản xuất còn thâm dụng lao động và đất đai. Cùng với đó là các thách thức về mô hình không gian lãnh thổ và phát triển hạ tầng thiếu tầm nhìn dài hạn; giá trị tài nguyên văn hoá, sinh thái đang bị lãng quên và dịch vụ hạn chế; môi trường xã hội tiềm ẩn nhiều rủi ro; cạnh tranh nội vùng và trong nước ngày một gay gắt, biến động quốc tế khó lường…
Quy hoạch đặt mục tiêu đến năm 2030, Bình Dương phát triển theo mô hình thành phố trực thuộc Trung ương, là cực tăng trưởng quan trọng của Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và cả nước.
Bình Dương đi tiên phong trong chuyển đổi mô hình phát triển, hướng tới các ngành công nghiệp hiện đại và dịch vụ chất lượng cao dựa trên hạt nhân là hệ sinh thái đổi mới sáng tạo hoàn chỉnh. Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân giai đoạn 2021-2030 đạt khoảng 10%/năm; GRDP bình quân đầu người khoảng 15.700 đô la Mỹ (412 triệu đồng); tỷ trọng kinh tế số đạt 30% GRDP. Tăng trưởng kinh tế thời kỳ 2031-2050 khoảng 5,5 – 6%/năm; GRDP bình quân đầu người đạt khoảng 31.300 đô la Mỹ, trở thành tỉnh có mức thu nhập trung bình cao; tỷ trọng công nghiệp chế biến, chế tạo đạt 50% GRDP.
Các ý kiến thảo luận tại Hội thảo cho thấy, để đạt được mục tiêu đề ra và vượt qua "bẫy thu nhập trung bình" không chỉ là bài toán kinh tế mà đó còn là bài kiểm tra về năng lực quản trị của địa phương. Theo ThS.KTS Nguyễn Xuân Anh - Viện VIUP, để Bình Dương trở thành trung tâm, đầu mối dựa trên liên kết vùng và phát triển mở, tỉnh cần tiếp tục kết hợp với các chương trình quốc gia và hợp tác với các địa phương lân cận để thúc đẩy hoàn thiện các kết nối bằng đường bộ, đường sắt, đường sông với trung tâm TP.Hồ Chí Minh. Tỉnh cũng tiếp tục phát triển theo mô hình đổi mới sáng tạo dựa trên mở rộng không gian phát triển các khu công nghiệp, đô thị hiện hữu, ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất, quản lý, dịch vụ xã hội góp phần tạo nên hệ sinh thái kiểu mới cho phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Trong đó 06 trụ cột thúc đẩy phát triển của tỉnh giai đoạn tới bao gồm: Phát triển có tính kế thừa, phát triển dựa trên đổi mới sáng tạo, phát triển có tính phối hợp chuyên ngành, phát triển dựa trên tính bền vững, phát triển mở đa phương và phát triển chung bao trùm mọi tầng lớp xã hội.
Luật Quy hoạch 2017 đã đặt ra yêu cầu cao hơn trong tích hợp mục tiêu và cách tiếp cận liên ngành trong lập quy hoạch tỉnh trên cùng một không gian lãnh thổ phát triển trong mối liên kết vùng. Việc tích hợp yêu cầu phải có sự phối hợp giữa các ngành, các cấp, các bên liên quan hướng đến giải quyết các vấn đề trước mắt và lâu dài, đảm bảo quy hoạch tỉnh có tầm nhìn dài hạn.
Bình Dương quy hoạch thời kỳ 2021-2030
Bình Dương xác định tầm quan trọng và vai trò của quy hoạch tỉnh, làm kim chỉ nam cho thời kỳ phát triển mới và xa hơn nữa nhằm mục tiêu phát triển bức phá thành tỉnh có thu nhập cao dựa trên 03 triết lý: Xây dựng môi trường kinh doanh và đầu tư hiệu quả; xã hội hài hoà, nhân văn và bền vững; chính quyền địa phương năng động và kiến tạo. Quy hoạch tỉnh thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 sẽ là công cụ vô cùng quan trọng để tỉnh định hướng, điều hành và quản lý nhằm tiếp tục phát triển nhanh và bền vững. 
Phát biểu chỉ đạo tại Hội thảo, Bí thư Tỉnh ủy Nguyễn Văn Lợi đánh giá, bản dự thảo lần này có bước hoàn thiện hơn rõ hơn về nội dung và chiều sâu đối với các yêu cầu của quy hoạch, đặc biệt đã tiếp thu khá tốt các ý kiến tại phiên Hội thảo đầu kỳ. Nội hàm của từng nội dung dự thảo Quy hoạch đã cơ bản bám sát các yêu cầu phát triển của tỉnh và Nghị quyết số 24 của Bộ Chính trị.
Bí thư nhấn mạnh một số nội dung trọng tâm để các chuyên gia, nhà khoa học, các sở ngành tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện Đề án quy hoạch để trình Hội thảo cuối kỳ, trong đó cần bám sát Nghị quyết số 24 và điều kiện tiềm năng, lợi thế cạnh tranh của Bình Dương để đặt ra kịch bản phát triển tối ưu nhất, phù hợp và khả thi.
Cụ thể, về định hướng không gian phát triển của Bình Dương, nghiên cứu không gian phát triển thành các vùng: Khu vực phía Nam, gồm Thuận An, Dĩ An, Tân Uyên là trung tâm cửa ngõ của Bình Dương đi TP.Hồ Chí Minh, Đồng Nai và cảng biển, đầu mối kết nối giao thông trong vùng. Đô thị hiện đại đáng sống với hạ tầng nhà ở, dịch vụ chất lượng cao, hệ thống y tế, giáo dục đạt chuẩn quốc tế, giao thông công cộng tiện lợi kết nối TP.Hồ Chí Minh, Đồng Nai và trung tâm Thành phố mới Bình Dương, Thủ Dầu Một, Bến Cát, Bàu Bàng là "thỏi nam châm" để thu hút người dân về sinh sống, là công cụ để thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao, vật lực, chuyển dịch cơ cấu kinh tế khu vực trung tâm và các địa bàn phía Bắc của tỉnh.
Khu vực trung tâm Bình Dương (Thủ Dầu Một, Bến Cát, Tân Uyên) với hạt nhân là "trung tâm Thành phố mới Bình Dương" phải tiếp tục quy hoạch để trở thành vùng đổi mới sáng tạo, vùng lõi của một đô thị thông minh Bình Dương.
Các địa phương phía Bắc (Bến Cát, Bàu Bàng, Phú Giáo, Dầu Tiếng, Bắc Tân Uyên) còn dư địa khá lớn về đất đai, phối hợp quy hoạch để chuẩn bị bất động sản công nghiệp hình thành, tạo lập vành đai công nghiệp; là trung tâm kết nối vùng Đông Nam bộ và cảng sông do các tuyến đường vành đai tạo ra. Khu vực này cần trở thành một cực phát triển mới hình thành Khu liên hợp Văn hóa - Thể dục - Thể thao - Y tế - Giáo dục tầm cỡ khu vực để hỗ trợ cho các cực phát triển của tỉnh và của cả vùng Đông Nam bộ.
Về các lĩnh vực cụ thể, mục tiêu đặt ra cho tỉnh giai đoạn 2022-2030 phải tập trung phát triển được 10.000ha công nghiệp tạo thành vành đai công nghiệp, đô thị, dịch vụ, logistics dọc hành lang Vành đai 4 và các tuyến cao tốc của vùng, trên địa bàn các huyện, thị phía Bắc, vừa tiếp tục phát triển công nghiệp vừa là nơi dịch chuyển các doanh nghiệp phía Nam (khoảng 2.888 doanh nghiệp cần phải di dời lên phía Bắc) hoặc tái cấu trúc lại và dư ra khoảng 2.000ha để phát triển đô thị, dịch vụ của Thuận An và Dĩ An trở thành trung tâm đô thị tầm cỡ khu vực. Phấn đấu đến năm 2025 phải di dời được 30% - 40% các doanh nghiệp sản xuất ở phía Nam lên các khu, cụm công nghiệp phía Bắc thuộc Đề án di dời của tỉnh. Từ đó hình thành các khu công nghiệp chuyên ngành, khu công nghiệp khoa học công nghệ, khu công nghiệp phụ trợ, công nghiệp xanh, công nghiệp tuần hoàn, công nghiệp 4.0. Phấn đấu đến năm 2030 có ít nhất 30% doanh nghiệp chuyển đổi mô hình sản xuất sang tự động hóa.
Đồng thời, cần phân bổ không gian định hình phát triển các ngành dịch vụ chất lượng cao theo hướng trở thành các trung tâm tài chính, trung tâm thương mại, trung tâm giáo dục, trung tâm chăm sóc sức khỏe tầm cỡ khu vực và thế giới, các dịch vụ khác.
Về phát triển đô thị, cần chú trọng công tác quy hoạch, đầu tư, chỉnh trang, nâng tầm chất lượng đô thị hướng đến đô thị thông minh, văn minh, hiện đại, nơi đáng sống, không để hình thành "ổ chuột" trong lòng đô thị. Đến năm 2025 phải xóa đi các ngõ, hẻm đường đất, sỏi đỏ chưa được liên thông và các dân cư chưa đáp ứng các điều kiện hạ tầng, đáp ứng đủ chỉ tiêu phát triển nhà ở (diện tích nhà ở đô thị, nông thôn, nhà ở công nhân, nhà ở xã hội) theo dự báo quy mô dân số của tỉnh theo từng giai đoạn.
Quy hoạch phải giải quyết được bài toán đặt ra khi các mô hình phát triển chuyển mình theo hướng ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi mô hình sản xuất để thu hút thế hệ công nghiệp mới, công nghiệp xanh, công nghiệp bền vững, công nghiệp không thâm dụng lao động đất đai và năng lượng. Bên cạnh đó, cần chuyển đổi 4.0 ở các doanh nghiệp, cải tiến dây chuyền công nghệ. Nhà nước xây dựng chính quyền số, xã hội số, kinh tế số, cải cách mạnh mẽ thủ tục hành chính. Phải tạo ra hệ sinh thái mới để thu hút được nguồn nhân lực chất lượng cao, quy hoạch hệ thống cơ sở giáo dục đào tạo phục vụ phát triển đáp ứng nguồn nhân lực chất lượng cao theo yêu cầu. Xác định cụ thể các giải pháp huy động tối đa nguồn lực từ các thành phần kinh tế để triển khai các nhiệm vụ theo quy hoạch, trong đó có đầu tư hoàn thiện kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, đô thị trọng tâm là hạ tầng giao thông kết nối vùng.
Bí thư yêu cầu, đến cuối tháng 4/2023 cơ bản hoàn chỉnh Đồ án Quy hoạch tỉnh kỳ cuối và lấy ý kiến nhân dân để tiếp thu hoàn thiện Quy hoạch. Cùng với xác định nguồn lực để tổ chức thực hiện có hiệu quả các mục tiêu, nhiệm vụ, đơn vị tư vấn và các ngành cần nghiên cứu đề xuất các kiến nghị cụ thể về mặt thể chế, chính sách đối với Trung ương để tạo nguồn lực, động lực cho Bình Dương phát triển theo đúng bản quy hoạch được duyệt.
Hoàng Thu
