Các tiêu chuẩn bền vững tự nguyện (VSS) đóng một vai trò không thể thiếu trong việc giảm thiểu tác động môi trường của hoạt động sản xuất, bảo vệ nhân quyền và đảm bảo phúc lợi cho người lao động. Đa số các tiêu chuẩn này được xây dựng, thực thi và duy trì bởi các tổ chức phi chính phủ, và họ thu được sự hợp pháp và thẩm quyền thông qua sự hợp tác với các bên liên quan của họ. Các tiêu chuẩn này thường được cập nhật và điều chỉnh thường xuyên dựa trên ý kiến công chúng, cho phép mọi bên liên quan đưa ra đóng góp hoặc điều chỉnh.
Tuy nhiên, việc tham gia của các bên liên quan trong quá trình xây dựng và duy trì các tiêu chuẩn bền vững tự nguyện không đồng đều giữa các cơ quan thiết lập tiêu chuẩn. Một bài báo gần đây về Quy định & Quản trị đã nghiên cứu sự tham gia của các bên liên quan đối với sáu tổ chức thiết lập tiêu chuẩn bền vững tự nguyện, sử dụng một bộ dữ liệu gồm 7945 ý kiến được gửi trong giai đoạn lấy ý kiến công chúng. Nghiên cứu này đã trả lời hai câu hỏi quan trọng: Thứ nhất, liệu có sự cân bằng giữa các tiêu chuẩn và đại diện của các bên liên quan không? Thứ hai, vai trò của các bên liên quan có khác biệt đối với các tiêu chuẩn này hay không?
Bài viết này đưa ra một đánh giá về sự khác biệt giữa VSS do ngành tài trợ và VSS nhiều bên liên quan, phân loại chúng vào hai loại chính. VSS nhiều bên liên quan là tổ chức được thành lập và tài trợ thông qua sự hợp tác của nhiều bên, chủ yếu là ngành công nghiệp và các tổ chức phi chính phủ. Trái lại, VSS do ngành tài trợ là tổ chức được thành lập và ban đầu được tài trợ chủ yếu bởi các doanh nghiệp hoặc hiệp hội ngành nghề. Một số người cho rằng VSS do ngành tài trợ có khả năng đại diện đa dạng hơn, trong khi những người khác lại cho rằng tài trợ không có ảnh hưởng đáng kể.
Nghiên cứu đã cho thấy rằng các VSS do ngành tài trợ thường nhận được nhiều ý kiến hơn từ ngành công nghiệp, với sự chênh lệch từ 16-31% so với VSS nhiều bên liên quan. Điều này bổ sung cho các nghiên cứu trước đây, cho thấy ngành có thể sẵn sàng tham gia vào VSS do ngành tài trợ hơn, trong khi các tổ chức phi chính phủ và các bên liên quan khác có thể cảm thấy khó tiếp cận.
Tuy nhiên, các VSS nhiều bên liên quan phải đối mặt với thách thức trong việc cân bằng sự đại diện của các bên liên quan. Tất cả các loại hình VSS đều có xu hướng đại diện quá mức cho những nhóm tham gia vào quá trình thiết kế và phát triển ban đầu của hệ thống tiêu chuẩn. Những người này, được gọi là 'các bên liên quan kế thừa', đã đưa ra nhiều ý kiến không cân đối, cho thấy sự hạn chế trong việc tham gia đa dạng.
Về câu hỏi thứ hai, không có bằng chứng nào cho thấy ý kiến của ngành có ảnh hưởng lớn hơn đối với VSS do ngành tài trợ. Thay vào đó, nội dung của ý kiến có vẻ quan trọng hơn. Những ý kiến của các bên liên quan có xu hướng làm suy yếu tính nghiêm ngặt của tiêu chuẩn hoặc làm rõ mục đích của chúng, và điều này có ảnh hưởng lớn hơn so với các loại ý kiến khác đối với cả VSS do ngành tài trợ và VSS nhiều bên liên quan. Thường thì những ý kiến này tập trung vào việc loại bỏ hoặc sửa đổi các tiêu chí được coi là tốn kém hoặc tốn thời gian, ngụ ý rằng sự tham gia của các bên liên quan có thể dẫn đến việc giảm độ nghiêm ngặt của tiêu chuẩn thay vì nâng cao chúng.
Tổng hợp lại, nghiên cứu này đưa ra những điểm đáng lo ngại về sự tham gia của các bên liên quan trong VSS. Các cách để giảm bớt bất bình đẳng về đại diện của các bên liên quan trong VSS có thể bao gồm tăng cường yêu cầu về quản trị tổng hợp và tính minh bạch cao hơn về người cung cấp đầu vào cho các tiêu chuẩn. Ngoài ra, cần tổ chức nhiều cuộc thảo luận mở cửa để thu hút sự tham gia đa dạng hơn. Những biện pháp này có thể giúp tạo ra các tiêu chuẩn bền vững tự nguyện mạnh mẽ và công bằng hơn đối với tất cả các bên liên quan.
Bình Vũ/ Theo Hamish van der Ven - Đại học British Columbia
