Quyền Giám đốc Sở Ngoại vụ: TP. Hồ Chí Minh - Siêu đô thị đầu tiên của Việt Nam từ góc nhìn đối ngoại

Trong bối cảnh toàn cầu nhiều biến động, cạnh tranh chiến lược gia tăng và xu thế chuyển đổi xanh – số định hình trật tự hợp tác quốc tế mới, Thành phố đứng trước yêu cầu vừa phục vụ hiệu quả chiến lược phát triển đất nước, vừa định vị mình như một đô thị mang tầm khu vực. Xung quanh vấn đề này, phóng viên Tạp chí Doanh nghiệp và Hội nhập đã có cuộc phỏng vấn ông Phạm Dứt Điểm - Quyền Giám đốc Sở Ngoại vụ TP. Hồ Chí Minh về những giải pháp đối ngoại giúp Thành phố khẳng định vị thế mới.

Phóng viên (PV): Thưa ông, năm 2025 được xem là một giai đoạn đặc biệt đối với TP. Hồ Chí Minh, ông đánh giá thế nào về ý nghĩa của thời điểm này trong tiến trình phát triển Thành phố?

Ông Phạm Dứt Điểm: Năm 2025 là một dấu mốc quan trọng trong lịch sử phát triển TP. Hồ Chí Minh. Đây là năm đầu tiên Thành phố vận hành mô hình siêu đô thị với hơn 14 triệu dân và diện tích trên 6.700 km² sau khi hợp nhất với Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu.

Trong bối cảnh toàn cầu đang biến động mạnh, cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn ngày càng gay gắt, cùng yêu cầu kép về chuyển đổi xanh và chuyển đổi số, TP. Hồ Chí Minh đứng trước câu hỏi lớn: Thành phố sẽ đảm nhận vai trò gì để vừa phục vụ hiệu quả chiến lược phát triển của đất nước, vừa khẳng định vị thế một đô thị mang tầm khu vực?

Ông Phạm Dứt Điểm - Quyền Giám đốc Sở Ngoại vụ TP. Hồ Chí Minh

PV: Nhìn lại gần 50 năm qua, công tác đối ngoại của TP. Hồ Chí Minh đã trải qua những chặng đường nào, thưa ông?

Ông Phạm Dứt Điểm: Có thể chia tiến trình này thành ba giai đoạn nối tiếp và nâng cấp. Giai đoạn khởi đầu là sau ngày đất nước thống nhất, TP. Hồ Chí Minh tập trung tái thiết, khôi phục sản xuất và đời sống. Đối ngoại lúc ấy trước hết là công cụ để kết nối, nhận viện trợ nhân đạo, và đưa Thành phố hội nhập trở lại với thế giới. Ngay từ rất sớm, Bộ Ngoại giao đã chọn TP. Hồ Chí Minh là một trong những địa phương đầu tiên thành lập cơ quan ngoại vụ.

Giai đoạn tăng tốc là từ cuối thập niên 80, đầu 90, trong bối cảnh đổi mới và hội nhập, Thành phố không chỉ “thực thi” mà còn “đồng kiến tạo” chính sách đối ngoại quốc gia. Việc ký kết quan hệ kết nghĩa với San Francisco năm 1995, khi Mỹ vừa bỏ cấm vận là một ví dụ điển hình. Thành phố cũng tiên phong triển khai ngoại giao kinh tế, xúc tiến đầu tư, mở rộng hợp tác cấp địa phương.

Giai đoạn định vị chính là sau hợp nhất năm 2025, TP. Hồ Chí Minh trở thành siêu đô thị đầu tiên của Việt Nam, mang tầm vóc và trách nhiệm mới. Đối ngoại của Thành phố không chỉ đồng hành, mà cần chuyển sang vai trò “dẫn dắt”, chủ động mở rộng mạng lưới đối tác, kiến tạo các khuôn khổ hợp tác mới, và định vị thương hiệu đô thị toàn cầu.

Ông Phạm Dứt Điểm: Thách thức lớn nhất là duy trì và nâng cao sức hút trong khi các trung tâm kinh tế Đông Nam Á như Singapore, Bangkok, Kuala Lumpur đang đẩy mạnh đầu tư xanh, đổi mới sáng tạo và trung tâm tài chính quốc tế. Đối với TP. Hồ Chí Minh, chuyển đổi xanh và chuyển đổi số không còn là xu hướng, mà là điều kiện tiên quyết. Nhưng thực tế cho thấy, để dẫn dắt các sáng kiến quốc tế về tài chính xanh, hạ tầng số hay liên minh đô thị bền vững, Thành phố vẫn gặp những giới hạn về thẩm quyền và công cụ triển khai. Do đó, rất cần một khung pháp lý đối ngoại đủ linh hoạt để tận dụng cơ hội và hóa giải thách thức.

PV: Từ thực tiễn ấy, theo ông, đâu là những giải pháp trọng tâm để TP.HCM khẳng định vị thế một đô thị mang tầm khu vực?

Ông Phạm Dứt Điểm:Tôi cho rằng có bốn nhóm giải pháp chính:

Thể chế hóa mô hình đặc thù cho công tác đối ngoại. Trên cơ sở Thông tư 09 của Bộ Ngoại giao, TP.HCM cần được trao cơ chế thí điểm riêng, cho phép thử nghiệm các sáng kiến chưa có tiền lệ, như mô hình hợp tác ba bên giữa địa phương – doanh nghiệp – đối tác quốc tế, hoặc “Sở Ngoại vụ vùng” gắn với vai trò đô thị đầu tàu.

Đầu tư nguồn lực tương xứng. Đặc biệt là đội ngũ cán bộ ngoại vụ chất lượng cao, có kiến thức liên ngành về kinh tế số, biến đổi khí hậu, tài chính xanh. Điều này cần sự phối hợp chặt chẽ giữa Bộ Ngoại giao và Thành phố.

Xây dựng cơ chế phối hợp vùng. Hình thành một “Hội đồng vùng” hoặc cơ chế điều phối chính thức giữa các tỉnh, thành phía Nam, trong đó TP.HCM là hạt nhân dẫn dắt các sáng kiến hợp tác quốc tế quy mô lớn.

Đẩy mạnh ngoại giao số. Từng bước xây dựng kho dữ liệu mở về đối tác và cơ hội hợp tác, để TP.HCM trở thành trung tâm thông tin đối ngoại của khu vực phía Nam, phục vụ nhanh chóng, minh bạch cho doanh nghiệp và nhà đầu tư.

Đối với TP. Hồ Chí Minh, chuyển đổi xanh và chuyển đổi số không còn là xu hướng, mà là điều kiện tiên quyết. Ảnh minh họa

PV: Với vai trò là “người lính tuyến đầu” của ngành ngoại giao tại địa phương, Sở Ngoại vụ TP. Hồ Chí Minh sẽ đóng góp thế nào trong tiến trình này?

Ông Phạm Dứt Điểm: Sở Ngoại vụ không chỉ là cơ quan tham mưu và triển khai công tác đối ngoại, mà còn là trung tâm kết nối tri thức, kinh nghiệm và sáng kiến giữa Thành phố với mạng lưới toàn cầu. Chúng tôi xác định rõ nhiệm vụ phục vụ người dân, doanh nghiệp, đồng thời thử nghiệm những sáng kiến mới như ngoại giao số, ngoại giao khí hậu, ngoại giao đổi mới sáng tạo.

Thành phố không chỉ thực thi, mà còn đồng kiến tạo và sẵn sàng dẫn dắt mô hình đối ngoại địa phương của cả nước. Sự dẫn dắt ấy không phải để đứng riêng lẻ, mà để chia sẻ kinh nghiệm, mở đường cho các địa phương khác cùng phát triển.

PV: Ông có thông điệp nào gửi gắm trong dịp 80 năm thành lập ngành Ngoại giao Việt Nam và 50 năm phát triển công tác đối ngoại TP. Hồ Chí Minh?

Ông Phạm Dứt Điểm: Nhìn lại chặng đường 50 năm, có thể khẳng định rằng thành công của ngoại giao quốc gia phụ thuộc không nhỏ vào khả năng hội tụ và lan tỏa ở cấp địa phương. Bộ Ngoại giao đã chọn TP. Hồ Chí Minh làm điểm khởi đầu ngay sau ngày đất nước thống nhất, và đến hôm nay mạch chảy ấy vẫn tiếp tục, đó là niềm tin, sự trao quyền và khát vọng vươn ra thế giới.

Với sự đồng hành của Bộ Ngoại giao, sự ủng hộ của các bộ, ngành, địa phương và bạn bè quốc tế, cùng quyết tâm của hệ thống chính trị Thành phố, tôi tin rằng TP. Hồ Chí Minh sẽ hiện thực hóa khát vọng trở thành một đô thị mang tầm khu vực – nơi mỗi hoạt động đối ngoại đều là minh chứng sống động cho tầm nhìn Việt Nam rộng mở, hội nhập và thịnh vượng.

Trân trọng cám ơn ông đã chia sẻ!