Khởi nghiệp Hà Nội cần một “hệ sinh thái dẫn đường” - nơi chính sách, giáo dục và vốn chảy cùng nhịp

PV: Thưa bà, dưới góc độ một giảng viên nghiên cứu và giảng dạy về kinh tế, bà đánh giá như thế nào về vai trò của Nghị quyết 68 trong việc thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân, đặc biệt là khối doanh nghiệp khởi nghiệp tại Hà Nội?

TS. Đào Cẩm Thủy: Dưới góc độ là giảng viên Trường ĐH Kinh tế – ĐHQGHN, cũng đã từng là startups với mô hình kinh doanh giáo dục, tôi nhìn nhận Nghị quyết 68 là động lực quan trọng giúp khu vực kinh tế tư nhân, đặc biệt là khối doanh nghiệp khởi nghiệp, phát triển mạnh mẽ hơn. Thế hệ trẻ ngày nay rất năng động, có tư duy hội nhập quốc tế và không thích gắn mình với các khuôn mẫu hay sự “ổn định” như các thế hệ đi trước. Rất nhiều bạn sinh viên của tôi có nhiều ý tưởng kinh doanh sáng tạo và mong muốn được khởi nghiệp từ sớm. Các chương trình đào tạo ngày nay ngoài cung cấp những kiến thức cho những startups trẻ như tài chính, marketing, nhân lực, vận hành…Còn có các nội dung về Khởi nghiệp và Đổi mới sáng tạo, nơi các bạn trẻ được chuẩn bị trước tâm tế và chiến lược cho việc khởi sự kinh doanh.

Với Hà Nội – nơi hội tụ nguồn nhân lực chất lượng cao với rất nhiều các trường đại học lớn và uy tín, các trung tâm nghiên cứu, trung tâm đổi mới sáng tạo và thị trường tiêu dùng lớn – việc triển khai Nghị quyết giúp tăng sức bật cho hệ sinh thái khởi nghiệp: từ môi trường đầu tư, cơ hội tiếp cận vốn, đến kết nối mạng lưới tri thức – doanh nghiệp. Đây cũng là thời điểm để các startup Thủ đô tận dụng các cơ chế mới, đẩy mạnh chuyển đổi số, phát triển thương hiệu, từng bước tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị quốc gia và quốc tế.

PV: Theo bà, hiện nay những khó khăn, rào cản lớn nhất mà các doanh nghiệp khởi nghiệp tại Hà Nội đang gặp phải là gì? Và đâu là giải pháp ưu tiên để tháo gỡ những "nút thắt" này một cách hiệu quả và bền vững?

TS. Đào Cẩm Thủy: Đó là những khó khăn chung giống nhiều Startups ở bất cứ nơi nào: Tài chính – Nhân sự - Vận hành

Khó khăn về tài chính. Thứ nhất là thiếu vốn khởi sự, nhiều ý tưởng tốt nhưng không đủ ngân sách để phát triển sản phẩm, chạy thử thị trường, hay thuê nhân sự chất lượng. Thứ hai là khó tiếp cận nguồn vốn phù hợp, thủ tục vay ngân hàng phức tạp, quỹ đầu tư yêu cầu hồ sơ và bằng chứng tăng trưởng mà startup chưa đủ điều kiện. Thứ ba là dòng tiền không ổn định, chi phí đầu tư ban đầu lớn, doanh thu trong giai đoạn ban đầu chưa có dòng tiền ổn định nên dễ dẫn tới áp lực thanh khoản.

Khó khăn về nhân sự. Nhân sự của các startups ban đầu còn mỏng, thiếu đội ngũ nhân sự có kinh nghiệm hoặc toàn diện, hiểu cả công nghệ, marketing và vận hành. Ngoài ra, vì là doanh nghiệp mới, nên tỷ lệ nghỉ việc cao, nhân sự giỏi dễ dịch chuyển sang các doanh nghiệp lớn hoặc trả lương ổn định hơn. Thiếu các kỹ năng mềm và tư duy khởi nghiệp trong đội ngũ, đặc biệt là tư duy phát triển bền vững và xây dựng thương hiệu để có thể đi đường dài.

Cuối cùng là khó khăn về vận hành. Các doanh nghiệp khởi nghiệp thường bắt nguồn từ hiểu biết chuyên môn hoặc đam mê sâu trong một lĩnh vực nào đó, do đó khi vận hành thường dựa chính vào các sáng kiến cá nhân, thiếu chuẩn hóa để có thể mở rộng mạnh mẽ. Bên cạnh đó, do xuất phát từ chuyên môn nên nhiều startups còn đi vào lối mòn “chủ quan duy ý chí” trong việc xây dựng sản phẩm, coi đó là đứa con tinh thần tốt đẹp nhất mà thiếu thực tế thấu hiếu insights khách hàng. Ngoài ra, kỹ năng bán hàng và kênh phân phối cũng là điểm “nghẽn” của nhiều startups khi phải cạnh tranh với những doan nghiệp lớn trên thị trường.

Bên cạnh những vấn đề phổ biến về tài chính, nhân sự hay bán hàng, các startup tại Hà Nội còn đối diện với những thách thức rất riêng. Trước hết, thị trường Thủ đô có mức độ cạnh tranh khốc liệt: hầu hết ngành hàng đều đã có nhiều thương hiệu lớn và các đối thủ khởi nghiệp cùng tham gia, đòi hỏi doanh nghiệp phải đổi mới liên tục để tạo dấu ấn. Thứ hai, khách hàng tại Hà Nội thường có yêu cầu cao về chất lượng sản phẩm, dịch vụ và trải nghiệm thương hiệu, buộc startup phải đầu tư bài bản hơn về quy trình, tiêu chuẩn và chăm sóc khách hàng. Ngoài ra, cơ quan quản lý ở Hà Nội có hệ thống quy định, thủ tục chặt chẽ; nếu thiếu hiểu biết pháp lý hoặc chưa chuẩn bị hồ sơ, doanh nghiệp dễ gặp trở ngại trong xin cấp phép, đăng ký hoặc tiếp cận hỗ trợ. Cuối cùng, lượng thông tin về xu hướng, công nghệ, vốn… rất dồi dào nhưng cũng khiến các nhóm sáng lập khó chọn lọc, dễ rơi vào tình trạng “quá tải thông tin”, dẫn tới ra quyết định thiếu trọng tâm.”

Để tháo gỡ những nút thắt này, tôi có đề xuất ba giải pháp ưu tiên như sau:

Thứ nhất, hoàn thiện cơ chế tiếp cận vốn, kết hợp quỹ ban đầu của nhà nước (được coi như là nguồn vốn mồi – seed funding) từ đó thúc đẩy các quỹ đầu tư tư nhân, quỹ đầu tư mạo hiểm tham gia. Thành phố Hà Nội, ngân hàng và các tổ chức tài chính cần phát triển sản phẩm tài chính phù hợp hỗ trợ lãi suất dành riêng cho startup ở giai đoạn ban đầu.

Thứ hai, đẩy mạnh đào tạo, cố vấn (mentoring) và kết nối kinh doanh. Thông qua hợp tác giữa trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp để tổ chức các chương trình đào tạo chuyên sâu cho startups, đồng thời xây dựng đội ngũ cố vấn là các chuyên gia đầu ngành.

Thứ ba, số hóa quy trình hỗ trợ và mở rộng hạ tầng ươm tạo: Phát triển cổng thông tin, nền tảng số về đổi mới sáng tạo, nơi tập trung dữ liệu dự án, nhà đầu tư, thị trường, giúp startup dễ dàng tìm kiếm cơ hội hợp tác trong và ngoài nước. Ngoài ra, thành phố cần đẩy mạnh các chương trình hợp tác song phương, đa phương trong lĩnh vực khởi nghiệp sáng tạo (ASEAN, Hàn Quốc, Nhật Bản, EU…) để mở kênh học hỏi và kết nối vốn, công nghệ, thị trường quốc tế.

PV: Với vai trò là một nhà giáo dục, bà nhận thấy việc kết nối giữa nhà trường – nhà nước – doanh nghiệp có thể đóng góp như thế nào trong quá trình hiện thực hóa các chính sách hỗ trợ khởi nghiệp theo tinh thần Nghị quyết 68?

TS. Đào Cẩm Thủy: Với vai trò là một nhà giáo dục, tôi nhận thấy việc kết nối chặt chẽ giữa nhà trường – Nhà nước – doanh nghiệp giữ vai trò then chốt trong quá trình hiện thực hóa các chính sách hỗ trợ khởi nghiệp theo tinh thần Nghị quyết 68. Nhà trường không chỉ là nơi cung cấp tri thức và hình thành tư duy khởi nghiệp mà còn trang bị cho sinh viên, nhóm sáng lập những kỹ năng quản trị, marketing, công nghệ cần thiết. Nhà nước đóng vai trò kiến tạo thông qua việc ban hành hành lang pháp lý, chính sách ưu đãi, đồng thời điều phối để các bên cùng tham gia vào hệ sinh thái khởi nghiệp. Doanh nghiệp lại mang tới bối cảnh thực tiễn, cơ hội thị trường, nguồn vốn và mạng lưới hợp tác, giúp các ý tưởng được kiểm chứng, phát triển và thương mại hóa. Khi ba trụ cột này phối hợp nhịp nhàng, từ đào tạo, nghiên cứu đến triển khai các chương trình tăng tốc, hỗ trợ vốn và kết nối thị trường, chính sách sẽ không chỉ dừng lại trên giấy tờ mà trở thành động lực thực sự, giúp các startup vươn lên và đóng góp cho sự phát triển của kinh tế tư nhân.

Tại Đại học Quốc gia Hà Nội, chúng tôi có những nền tảng quan trọng như Trung tâm Chuyển giao Tri thức và Hỗ trợ Khởi nghiệp, các chương trình đào tạo khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo, và những cuộc thi dành cho sinh viên, tiêu biểu là Business Challenges, nơi khuyến khích ý tưởng sáng tạo, giúp sinh viên rèn kỹ năng quản trị và tiếp cận nhà đầu tư ngay từ khi còn trên giảng đường.

TS. Đào Cẩm Thủy - Giảng viên Trường ĐH Kinh tế - ĐHQGHN

PV: Để các chính sách hỗ trợ từ Nghị quyết 68 thực sự đi vào cuộc sống, đến đúng đối tượng thụ hưởng, theo bà, Hà Nội cần tập trung cải thiện những yếu tố nào về cơ chế, môi trường đầu tư hay hạ tầng hỗ trợ khởi nghiệp?

TS. Đào Cẩm Thủy: Để các chính sách hỗ trợ từ Nghị quyết 68 thực sự đi vào cuộc sống và đến đúng đối tượng thụ hưởng, Hà Nội cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp về cơ chế, môi trường đầu tư và hạ tầng hỗ trợ khởi nghiệp.

Về cơ chế, chính sách, thành phố Hà Nội nên tiếp tục cải cách mạnh mẽ thủ tục hành chính, đơn giản hóa và số hóa các quy trình như đăng ký kinh doanh, xin cấp phép, tiếp cận quỹ hỗ trợ hay các chương trình ưu đãi. Đồng thời, cần xây dựng hệ thống truyền thông, phổ biến chính sách minh bạch, dễ tiếp cận để mọi doanh nghiệp khởi nghiệp, kể cả các nhóm sáng lập nhỏ, đều có thể nắm bắt cơ hội.

Về môi trường đầu tư, Hà Nội nên tạo điều kiện thuận lợi và ổn định hơn cho khu vực kinh tế tư nhân, thông qua các ưu đãi về thuế, lãi suất, hỗ trợ mặt bằng sản xuất – kinh doanh, đồng thời khuyến khích các mô hình hợp tác công – tư để huy động nguồn lực xã hội vào phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo.

Bên cạnh đó, hạ tầng hỗ trợ khởi nghiệp cũng đóng vai trò then chốt: thành phố cần tiếp tục mở rộng các vườn ươm, trung tâm tăng tốc khởi nghiệp, không gian làm việc chung, cũng như phát triển các nền tảng số cung cấp dữ liệu thị trường, mạng lưới tư vấn, cố vấn (mentor) cho startup.

Khi ba yếu tố này được cải thiện và kết nối chặt chẽ với các trường đại học, viện nghiên cứu, cộng đồng doanh nghiệp và các tổ chức quốc tế, những chính sách của Nghị quyết 68 sẽ không chỉ dừng lại trên giấy tờ mà trở thành đòn bẩy thực sự, giúp các doanh nghiệp khởi nghiệp tại Hà Nội phát triển bền vững, đóng góp vào tăng trưởng kinh tế tư nhân và thúc đẩy đổi mới sáng tạo của Thủ đô.

PV: Trong bối cảnh chuyển đổi số và hội nhập quốc tế sâu rộng, bà có đề xuất nào về các mô hình hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo mà Hà Nội nên triển khai để giúp doanh nghiệp tư nhân phát triển nhanh và bền vững, đúng với tinh thần của Nghị quyết 68?

TS. Đào Cẩm Thủy: Để thực hiện đúng tinh thần của Nghị quyết 68, Hà Nội cần đẩy mạnh những mô hình hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo vừa hiện đại, vừa phù hợp điều kiện địa phương.

Trước hết, thành phố nên phát triển các vườn ươm và trung tâm tăng tốc khởi nghiệp chuyên ngành, gắn với những thế mạnh của Thủ đô như tài chính, thương mại điện tử, công nghệ giáo dục, du lịch – văn hoá. Đây sẽ là nơi doanh nghiệp trẻ được huấn luyện kỹ năng quản trị, marketing, phát triển sản phẩm, đồng thời tiếp cận mạng lưới cố vấn, nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Bên cạnh đó, Hà Nội có thể triển khai nền tảng số kết nối toàn diện giữa startup – nhà đầu tư – các trường đại học – viện nghiên cứu, giúp chia sẻ dữ liệu thị trường, cơ hội vốn, nguồn chuyên gia và hỗ trợ pháp lý. Mô hình đối tác công – tư (PPP) trong các trung tâm đổi mới sáng tạo cũng rất quan trọng, vì có thể huy động nguồn lực xã hội, đồng thời tận dụng kinh nghiệm quản trị của khu vực tư nhân. Các đơn vị đào tạo nên đóng vai trò đầu tiên và then chốt trong mạng lưới kết nối, là đầu cầu triển khai các tri thức sáng tạo ra ngoài cộng đồng. Mô hình này đã được một số quốc gia có thể mạnh về khởi nghiệp phát triển như Isarel.

Ngoài ra, thành phố nên đẩy mạnh chương trình huấn luyện về chuyển đổi số cho doanh nghiệp nhỏ và startup, hỗ trợ họ khai thác thương mại điện tử, AI, big data, blockchain để mở rộng thị trường trong nước và vươn ra quốc tế. Việc tăng cường các hoạt động kết nối xuyên biên giới – như hội thảo, triển lãm, chương trình tăng tốc khởi nghiệp quốc tế – sẽ giúp startup Hà Nội nhanh chóng hội nhập chuỗi giá trị toàn cầu. Khi các mô hình hỗ trợ này được triển khai đồng bộ, chúng sẽ tạo thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo bền vững, giúp khu vực kinh tế tư nhân phát triển mạnh mẽ, đóng góp cho sự thịnh vượng lâu dài của Thủ đô và đất nước.