Tập đoàn Masan (Masan Group – Mã: MSN) là một trong những tập đoàn tỷ USD đa ngành của Việt Nam, trong đó tập trung phục vụ các nhu yếu phẩm cơ bản hằng ngày cho người tiêu dùng. Nhắc tới Masan, người ta thường nhắc đến Masan Consumer với các thương hiệu thực phẩm như Omachi, Chinsu,... và Wincommerce khi sở hữu chuỗi siêu thị Winmart và cửa hàng tiện lợi Winmart+. Masan MeatLife cũng gắn liền với tên tuổi của Masan Group khi chuyên sản xuất và cung cấp thịt mát thương hiệu MeatDeli và thịt gà 3F Việt.
Trong khi đó, CTCP Masan High-Tech Materials (UPCoM – Mã: MSR) – một công ty con của Masan Group thường ít được truyền thông nhắc đến khi công ty này đến nay vẫn được xem là gánh nặng tài chính cho cả tập đoàn, mặc dù lãnh đạo vẫn đang kỳ vọng về một tương lai tươi sáng cho công ty khai thác chế biến khoáng sản này.
Quay ngược thời gian về cách đây hơn hai thập kỷ, khi đó năm 2004, Chính phủ Việt Nam cấp phép đầu tư cho Dự án khai thác và chế biến khoáng sản Núi Pháo tại huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên. Ban đầu, dự án thuộc Tiberon Minerals Pte. Ltd (Canada), nhưng do biến động giá khoáng sản và khó khăn tài chính, dự án bị đình trệ.
 |
| Cơ sở chế biến khoáng sản của MSR. Ảnh: MSR. |
Năm 2010, Tập đoàn Masan thông qua công ty con là Công ty TNHH MTV Tài nguyên Masan (Masan Resources) đã mua lại 100% dự án Núi Pháo từ Tiberon. Sau thương vụ này, Masan chính thức bước chân vào lĩnh vực khai thác và chế biến khoáng sản – cụ thể là vonfram, florit, bismut và đồng với pháp nhân là Công ty Cổ phần Tài nguyên Masan – Tiền thân của Masan Hightech Materials (Mã: MSR).
Nói thêm, vonfram là kim loại không thể thiếu trong nhiều ngành công nghiệp chủ chốt như chế tạo máy và chế tạo công cụ, công nghiệp sản xuất ô tô, hàng không vũ trụ, ngành dầu khí, ngành hóa chất... Theo dữ liệu từ Cục Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ (USGS), Việt Nam là quốc gia có trữ lượng vonfram cao thứ 3 thế giới với 95.000 tấn, sau Nga (400.000 tấn) và Trung Quốc (1,9 triệu tấn).
Thống kê từ các báo cáo thường niên của MSR công bố, vonfram là mảng đem về nguồn thu chính cho công ty, với tỷ trọng chiếm 70% - 78%/năm. Như năm 2024, trong hơn 14.300 tỷ đồng doanh thu thuần của MSR, mảng vonfram tạo được doanh thu hơn 11.000 tỷ.
 |
| Doanh thu của MSR đạt trên chục nghìn tỷ đồng những năm gần đây, trong đó vonfram chiếm trọng yếu. Nguồn: Tổng hợp từ báo cáo tài chính MSR. |
Tuy nhiên trong những năm gần đây, cụ thể là từ năm 2021 đến 9 tháng 2025, MSR đối diện với lợi nhuận sau thuế giảm dần đều, riêng từ năm 2023 đến 9 tháng vừa rồi, công ty liên tiếp thua lỗ nghìn tỷ.
Năm 2023, MSR lỗ sau thuế 1.530 tỷ, năm 2024 tiếp tục với khoản lỗ 1.587 tỷ và ba quý đầu năm 2025 lỗ 211 tỷ. Tổng khoản lỗ giai đoạn này đã gần như xóa sạch hơn một thập kỉ cố gắng của công ty, đưa lợi nhuận sau thuế chưa phân phối tính đến hết 30/9 còn 158 tỷ đồng. Một con số khá khiêm tốn so với tổng tài sản gần 26.000 tỷ và vốn chủ sở hữu gần 12.000 tỷ.
Những năm thua lỗ của MSR khi hợp nhất vào Masan Group đã trở thành một phần “gánh nặng” của tập đoàn mẹ.
 |
| MSR lãi vài trăm tỷ đồng mỗi năm so với quy mô doanh thu trên chục nghìn tỷ đồng, riêng hai năm gần nhất thua lỗ nặng. Nguồn: Báo cáo tài chính. |
Vậy nguyên nhân từ đâu?
Như đã đề cập ở trên, doanh thu chủ yếu của MSR đến chủ yếu từ mảng vonfram – một loại khoáng sản với 80% trữ lượng trên thế giới đang nằm trong tay Trung Quốc. Giai đoạn 2023 – 2024, giá vonfram liên tục giảm sâu do nhu cầu toàn cầu suy yếu, điều này khiến cho mảng này của MSR lỗ gộp, qua đó khiến lợi nhuận gộp toàn công ty rơi mạnh.
Trong khi đó, lãi vay là yếu tố luôn khiến MSR “đau đầu”. Trung bình mỗi năm, chi phí tài chính của công ty rơi vào khoảng 1.000 tỷ - 2.000 tỷ, trong đó trung bình công ty phải trả khoảng 1.000 – 1.500 tỷ để thanh toán lãi vay. Có những thời điểm, chi phí lãi vay của MSR còn lớn hơn cả lợi nhuận gộp của tất cả các mảng kinh doanh cộng lại.
Trong 2 năm gần nhất 2023 và 2024, chi phí tài chính gấp 2,5 lần – 2,8 lần lợi nhuận gộp thu về. Và dù có thêm doanh thu từ hoạt động tài chính, thì MSR vẫn thua lỗ trong những năm gần đây. Theo báo cáo tài chính quý III/2025, trong 9 tháng đầu năm nay, công ty lãi gộp 944 tỷ đồng nhưng chi phí tài chính 961 tỷ, tức là làm ra bao nhiêu đồng (lãi gộp) thì vẫn không đủ trả nợ.
 |
| Trong hai năm gần nhất, chi phí lãi vay của MSR còn lớn hơn cả lợi nhuận gộp của tất cả các mảng kinh doanh cộng lại. Nguồn: Báo cáo tài chính. |
Chi phí lãi vay lớn đến từ những khoản vay nợ khổng lồ của công ty khai thác khoáng sản này, chủ yếu là dành cho việc đầu tư mỏ Núi Pháo. Những khoản nợ vay hàng nghìn tỷ đồng được MSR vay từ các ngân hàng (lãi suất 4,6% - 6,8%/năm) và vay trái phiếu, đó là chưa kể công ty còn có các khoản vay ngắn hạn từ các bên liên quan.
Do hiệu quả mảng vonfram không đạt hiệu quả và chịu áp lực lãi vay đè nặng, Masan – công ty mẹ của MSR đã đi đến quyết định bán đi một phần của mảng kinh doanh này.
Tháng 12/2024 – trước thời hạn chốt báo cáo tài chính, MSR cho biết đã đạt thoả thuận bán 100% vốn tại công ty con là H.C. Starck Holding (Đức) cho Mitsubishi Materials Corporation Group.
Theo kế hoạch ban đầu hồi tháng 6/2024, mức giá bán ra là 134,5 triệu USD, lợi nhuận ước tính từ thương vụ chuyển nhượng này khoảng 40 triệu USD (Tương đương 1.000 tỷ). Số tiền thu được từ việc chuyển nhượng H.C. Starck Holding chủ yếu được dùng để trả nợ vay cho MSR.
Trên báo cáo đã kiểm toán năm 2024, MSR ghi nhận một khoản doanh thu tài chính đột biến hơn 1.900 tỷ đồng, gấp gần 4 lần cùng kỳ. Đây nhiều khả năng là lợi nhuận từ việc bán đi H.C. Starck Holding. Dù vậy khoản thu tài chính đột biến nghìn tỷ này cũng chỉ để bù đắp một phần chi phí tài chính năm đó tới 2.284 tỷ. Kết quả năm 2024 công ty vẫn lỗ sau thuế 1.586 tỷ.
Tuy nhiên, khoản lợi nhuận đột biến này đã giúp cho bức tranh tài chính của MSR “an toàn” hơn. Nếu như tại cuối năm 2023, tổng dư nợ tài chính của công ty hơn 16.600 tỷ, hệ số nợ phải trả/vốn chủ sở hữu (D/E) là 1,96 lần, thì theo số liệu mới nhất tại 30/9/2025, tổng dư nợ vay còn khoảng 11.500 tỷ, D/E giảm còn 1,17 lần.
Ngoài việc mảng kinh doanh cốt lõi là vonfram đang thua lỗ và chi phí tài chính quá cao thì chi phí khấu hao cũng là yếu tố gây ra tình trạng thua lỗ của MSR.
 |
| Trước năm 2023, MSR ghi nhận chi phí khấu hao hàng nghìn tỷ đồng, tuy nhiên, con số này sẽ giảm theo vòng đời dự án. Nguồn: Báo cáo tài chính năm 2023. |
Trung bình mỗi năm MSR đều ghi nhận chi phí khấu hao từ 1.000 – 2.000 tỷ đồng, chẳng hạn con số năm 2023 là 1.640 tỷ đồng. Tuy rằng chi phí này không làm giảm dòng tiền của doanh nghiệp, nhưng đây lại là yếu tố làm giảm lợi nhuận trên báo cáo tài chính.
Có thể thấy, dù nỗ lực giảm tỷ lệ vay nợ về mức an toàn thông qua bán công ty con, lãi vay vẫn sẽ tiếp tục sẽ ngốn của doanh nghiệp thêm vài trăm tỷ đồng đến vài nghìn tỷ đồng mỗi năm. Như vậy, sự biến động về giá các quặng kim loại trên thế giới sẽ tiếp tục quyết định vào kết quả kinh doanh sau cùng của doanh nghiệp.
Theo một báo cáo của Công ty chứng khoán VDSC, giá các sản phẩm vonfram có thể tăng trong ngắn hạn do tác động từ chính sách mới của Trung Quốc. Tuy nhiên, mức hưởng lợi của MSR có thể không quá lớn. Lý do là bởi MSR đã bán khoản đầu tư vào H.C. Starck - công ty chuyên tinh luyện các sản phẩm vonfram trung/hạ nguồn. Đây mới chính là những sản phẩm có thể hưởng lợi trực tiếp từ căng thẳng thương mại Mỹ - Trung, thay vì quặng vonfram thượng nguồn mà MSR đang khai thác.
