Kỳ lân lớn thứ ba Đông Nam Á - Tokopedia thay đổi cuộc chơi

00:00 12/10/2020

William Tanuwijaya đưa Tokopedia trở thành kỳ lân lớn thứ ba của Đông Nam Á và anh vẫn chưa dừng lại ở đó.

Kỳ lân Tokopedia thay đổi cuộc chơi - ảnh 1

WILLIAM TANUWIJAYA, đồng sáng lập công ty thương mại điện tử khổng lồ Tokopedia của Indonesia, cho biết anh không ưng ý lắm với tên của công ty mình suốt nhiều năm.

“Tôi thực sự không thích, vì cái tên Tokopedia quá dài. Ban đầu, chúng tôi chỉ dùng từ này đặt tên cho dự án,” Tanuwijaya cho biết. “Chúng tôi đã có ý định đổi tên vào ngày kỷ niệm thứ năm hoặc thứ sáu của công ty, nhưng chưa làm được vì vẫn không thể tìm được cái tên nào hay hơn. Nói gì bây giờ nhỉ? Thật may là chúng tôi chưa đổi tên.”

Giờ đây, Tokopedia là một thương hiệu rất khó bỏ qua. Chữ Tokopedia nổi bật trên đường chân trời của Jakarta, gồm các ký tự có chiều cao bằng một tầng của tòa nhà, được gắn trên đỉnh tháp Tokopedia, trụ sở 52 tầng của công ty (văn phòng của Tanuwijaya nằm trên tầng cao nhất). Người dân thành phố Jakarta có thể nhìn thấy thương hiệu này cả ngày lẫn đêm, đặc biệt là khi các chữ cái màu xanh lá cây rực rỡ được thắp sáng khi đêm về.

Một khía cạnh khác cũng rất khó bỏ qua của Tokopedia là mức định giá 7 tỉ USD, biến công ty này thành kỳ lân lớn thứ ba ở Đông Nam Á, chỉ xếp sau Grab của Singapore và Gojek của Indonesia, theo thông tin từ công ty CB Insights của Hoa Kỳ. Tokopedia cũng vượt xa đối thủ lớn nhất của mình tại Indonesia, Bukalapak. Gần như mọi chỉ số và cả giá trị của Bukalapak, khoảng 2 tỉ USD, chưa bằng 1/3 của Tokopedia.

Tanuwijaya, 38 tuổi, đã phát triển Tokopedia với tốc độ chóng mặt. Tổng khối lượng hàng hóa được giao dịch qua website của công ty (GMV) đã tăng gấp 100 lần trong năm năm qua, ước tính đạt 222.000 tỉ rupiah vào năm ngoái (16 tỉ USD). Công ty có khoảng 90 triệu người dùng, khoảng 1/3 dân số 260 triệu người của Indonesia.

Mô hình kinh doanh của Tokopedia tương tự như Alibaba, là một nền tảng mua bán, nơi mọi doanh nghiệp có thể dễ dàng sắp xếp và bán hàng hóa của họ (hiện tại, Alibaba là một trong những nhà đầu tư lớn nhất của Tokopedia). Đến nay, Tokopedia có bảy triệu thương nhân trên trang web của mình, từ các công ty kinh doanh nhỏ cho đến các công ty lớn trong nước và các công ty đa quốc gia.

Để tiếp tục tăng trưởng, Tanuwijaya đã mua lại trang thương mại điện tử Bridestory của Indonesia và công ty con Parentstory vào tháng 6.2019 với giá 30 triệu USD. Hai trang web này cung cấp sản phẩm và dịch vụ dành cho các cặp vợ chồng sắp cưới và các bậc cha mẹ.

Tanuwijaya không hề giảm tốc độ. Trong vài năm qua, Tanuwijaya, trong vai trò CEO, đã mở rộng Tokopedia vượt xa các dịch vụ thương mại điện tử cốt lõi của mình, sang các lĩnh vực như fintech, đặt chỗ du lịch và logistics.

Năm 2018, anh tung ra kế hoạch đầy tham vọng nhằm đưa Tokopedia thâm nhập sâu hơn vào nền kinh tế trị giá 1.000 tỉ USD của Indonesia, nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á. Năm đó, Tokopedia ra mắt ứng dụng Mitra Tokopedia, đã được tải xuống hơn một triệu lần. Ứng dụng này được thiết kế cho chủ sở hữu của warung, một dạng cửa tiệm nhỏ ngoài trời, thường phục vụ cho một khu phố duy nhất - có khoảng hai triệu warung trên toàn Indonesia.

Kỳ lân Tokopedia thay đổi cuộc chơi - ảnh 2

Tòa tháp Tokopedia, tòa nhà cao 52 tầng ở thủ đô Jakarta, được dùng làm trụ sở của công ty.

Ứng dụng mang lại cho chủ sở hữu warung hai lợi thế lớn: một là khi đặt hàng cho warung trên app, họ sẽ được giao hàng với giá thấp hơn so với giá của các nhà phân phối địa phương; hai là cung cấp các sản phẩm của Tokopedia cho khách hàng, đặc biệt là những người quá nghèo không thể mua điện thoại thông minh hoặc chi trả dịch vụ Internet.

Bước tiến lớn nhất của Tanuwijaya là kế hoạch IPO cho Tokopedia, có thể diễn ra sớm trong năm nay và đưa Tokopedia trở thành công ty lên sàn đầu tiên trong số năm kỳ lân của Indonesia. Công ty đã thông báo rằng vòng gọi vốn đang diễn ra trong quý này - hi vọng đạt mức 1,5 tỉ USD - sẽ là lần gọi vốn cuối cùng trước khi IPO. Để chuẩn bị niêm yết, năm ngoái, công ty đã chỉ định Agus Martowardojo làm chủ tịch cố vấn.

Động thái này mang lại sự tín nhiệm rất lớn cho Tokopedia, vì Martowardojo là một trong những người được kính trọng nhất trong giới tài chính cả nước. Ông vừa là bộ trưởng tài chính vừa là người đứng đầu ngân hàng trung ương của Indonesia, và cũng điều hành một trong những ngân hàng lớn nhất của đất nước này, ngân hàng Mandiri, suốt năm năm.

Tokopedia cho biết, công ty muốn niêm yết đồng thời, cả trên sàn giao dịch chứng khoán Indonesia lẫn một sàn giao dịch khác, chưa công bố tên. Đợt IPO này sẽ là thành tựu lớn nhất của Tanuwijaya trong hành trình xây dựng Tokopedia, vừa kỷ niệm mười năm thành lập vào năm ngoái. “Tầm nhìn 10 năm đầu của chúng tôi là trở thành một công ty công nghệ có thể hỗ trợ bất cứ đối tượng nào muốn kinh doanh thương mại điện tử,” anh cho biết.

Tanuwijaya quê ở Pematang Siantar, một thành phố nhỏ ở Bắc Sumatra. Sau khi anh tốt nghiệp trung học, gia đình cho anh đi học công 
nghệ thông tin (CNTT) tại đại học Bina Nusantara ở Jakarta. Mọi thứ trở nên khó khăn khi cha anh, làm việc tại một nhà máy thuốc lá, mắc bệnh ung thư khi anh học năm thứ hai. Để tiếp tục học, anh làm quản lý cho một tiệm cà phê Internet ngoài giờ học.

Các ca làm việc kéo dài và mệt mỏi, từ chín giờ tối đến chín giờ sáng, nhưng nhờ đó, Tanuwijaya có cơ hội tìm hiểu về Internet, vào thời điểm việc truy cập vẫn còn tương đối bất tiện và tốn kém ở Indonesia. “Tôi đã thích Internet từ thời điểm đó - coi như là trong cái rủi có cái may, mặc dù tôi cũng đã phải cố hết sức để đi học vào buổi sáng sau khi làm việc suốt đêm,” anh kể, và nói thêm rằng công việc này là cảm hứng cho biểu tượng con cú của Tokopedia.

Năm 2007, anh có ý tưởng tạo ra một trang web để bất kỳ ai sinh sống trên đảo quốc này đều có thể dễ dàng bán sản phẩm của họ trực tuyến. Anh rủ người bạn đại học của mình là Leontinus Alpha Edison, hiện 38 tuổi, tham gia cùng. Cả hai đã đăng ký tên miền Tokopedia, kết hợp từ toko, nghĩa là cửa hàng trong tiếng Indonesia, với “pedia.”

Lúc đầu, Tanuwijaya và Edison chỉ tranh thủ thời gian rảnh để phát triển trang web trong khi đang làm việc toàn thời gian tại công ty PT Indocom Mediatama, nơi Tanuwijaya là giám đốc phát triển kinh doanh và quản lý CNTT, còn Edison là tổng giám đốc.

Kỳ lân Tokopedia thay đổi cuộc chơi - ảnh 3

William Tanuwijaya và Leontinus Alpha Edison trong những ngày đầu của Tokopedia.

Trong giai đoạn trang web vẫn đang được phát triển, họ đã thuyết phục ông chủ Victor Fungkong trở thành nhà đầu tư thiên thần. Ban đầu còn hoài nghi, nhưng cuối cùng Fungkong cũng đã dùng một tỉ rupiah (67.000 USD) đổi lấy 80% cổ phần vào năm 2009 (những người sáng lập nắm giữ phần còn lại).

Bộ đôi này chính thức ra mắt Tokopedia vào thời điểm mà họ hi vọng sẽ là một ngày tốt lành: ngày 17.8 - ngày Quốc khánh của Indonesia. Hiện nay, Fungkong vẫn là cổ đông, mặc dù tỉ lệ sở hữu của ông đã bị pha loãng. Trong những năm đầu, Tokopedia chỉ có bốn nhân viên, bao gồm cả Tanuwijaya và Edison, và dưới 100 thương nhân trên trang web.

Vào cuối tuần, Tanuwijaya và Edison thay phiên nhau điều hành trang web và ngủ. Một năm sau khi ra mắt, công ty đầu tư trong nước East Ventures trở thành công ty đầu tư mạo hiểm đầu tiên đầu tư vào Tokopedia.

Willson Cuaca, đồng sáng lập kiêm đối tác quản lý của East Ventures cho biết: “Mười năm trước, Indonesia không có gì; không có nền kinh tế kỹ thuật số và không có hệ sinh thái hỗ trợ. Nhưng khi gặp họ lần đầu tiên, Tanuwijaya và Edison là trường hợp nổi bật, và chúng tôi ký thỏa thuận ngay ngày hôm sau. Mô hình kinh doanh và các con số của họ cũng tương tự như các công ty khởi nghiệp giai đoạn đầu khác, nhưng niềm đam mê và nhiệt tình của họ là điều khác biệt.”

Sau đó các nhà đầu tư khác cũng tìm đến, không chỉ có Alibaba, mà còn cả Sequoia Capital tại Ấn Độ và SoftBank Vision Fund. Các nhà đầu tư đều háo hức cùng chờ đợi một mục tiêu: lợi nhuận. Shailendra Singh, giám đốc điều hành của Sequoia Capital Ấn Độ cho biết: “Chúng tôi tin tưởng rằng công ty sẽ nhanh chóng hòa vốn và có lãi trong vài năm tiếp theo.”

Để có lợi nhuận, Tokopedia đang thiết kế các dịch vụ có tính phí. Dịch vụ cơ bản được miễn phí - bất kỳ thương nhân nào cũng có thể đăng ký bán hàng trên trang web bằng cách gửi địa chỉ email và số điện thoại di động - nhưng công ty cũng cung cấp dịch vụ trả phí từ năm 2013. Khi trả phí, những thương nhân này nhận được các đặc quyền như khuyến mãi, miễn phí vận chuyển và nghiên cứu thị trường do Tokopedia thực hiện.

Thành viên hạng Power Merchants sẽ trả mức phí 1% cho tất cả hàng hóa được bán trên trang web. Tokopedia đưa ra sáng kiến khác vào năm ngoái, để chống lại vấn đề hàng giả trực tuyến. Họ ra mắt Official Store (cửa hàng chính hãng), đảm bảo tất cả hàng hóa được bán qua kênh này sẽ là chính hãng 100%.

Dịch vụ này thu một khoản phí bán hàng khổng lồ là 15%, nhưng đổi lại, các thương nhân nhận được sự giúp đỡ tận tình từ Tokopedia và các dịch vụ đặc biệt khác. Official Store đã có 3.000 thương nhân đăng ký và đặc biệt phổ biến đối với các công ty đa quốc gia lớn cần bảo vệ thương hiệu của họ, như King Koil, Procter & Gamble và Samsung.

Tokopedia đang bước sang thập niên thứ hai, và Tanuwijaya nói về tầm nhìn phát triển: “Trong vòng 10 năm tới, chúng tôi muốn trở thành công ty công nghệ có thể giúp đỡ bất cứ đối tượng nào muốn trở thành một công ty công nghệ. Mọi doanh nghiệp ở Indonesia sẽ trở thành công ty công nghệ nhờ sự hỗ trợ của Tokopedia. Đó là tầm nhìn của chúng tôi.”

Kỳ lân Tokopedia thay đổi cuộc chơi - ảnh 4

(*) Bản in theo tạp chí Forbes Việt Nam số 83, tháng 4.2020 

ULISARI ESLITA