Truyền thông đúng bản chất chính sách để tránh gây hoang mang cho tiểu thương

Vì sao hộ kinh doanh còn nhiều băn khoăn?

Nhiều năm qua, phương pháp thuế khoán đã trở thành một phần quen thuộc trong hoạt động của các hộ kinh doanh cá thể. Với phương pháp này, số thuế phải nộp được ấn định dựa trên yếu tố ngành nghề, địa bàn và quy mô kinh doanh, mang lại sự đơn giản, tiện lợi nhất định. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển của nền kinh tế số và yêu cầu cấp thiết về minh bạch, phương pháp này đã bộc lộ những hạn chế.

Giờ đây, khi Nghị định số 70/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 123/2020/NĐ-CP quy định về hóa đơn, chứng từ có hiệu lực từ ngày 1/6/2025 được áp dụng, tâm lý chung của nhiều hộ kinh doanh khá lo lắng. Họ băn khoăn: “Chưa biết phải làm như thế nào, có bị truy thu lại phần khoán trước cũ không?”.

Tại tọa đàm “Hộ kinh doanh trước vấn nạn hàng giả và tuân thủ thuế”, do Tạp chí Doanh nghiệp và Hội nhập tổ chức mới đây, bà Lê Thị Duyên Hải - Phó Tổng Thư ký Hội Tư vấn thuế Việt Nam còn chia sẻ thông tin: “Vừa qua, có không ít người gọi điện hỏi tôi rằng họ chỉ bán rau ngoài chợ có cần máy tính tiền không, có bị đánh thêm thuế gì nữa không?”.

Người bán mớ rau, con cá ngoài chợ có doanh thu dưới 1 tỷ đồng/năm vẫn hoạt động bình thường

Trả lời luôn câu hỏi này, bà Hải cho hay, “họ không thuộc diện bắt buộc”. Và hiện chỉ có khoảng 31.000 hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên, được xem là hộ khoán lớn nằm trong diện thí điểm áp dụng hóa đơn điện tử có mã xác thực của cơ quan thuế (tức phải dùng máy tính tiền). Trong số này, 16.000 hộ ở TP. Hồ Chí Minh, 9.000 hộ ở Hà Nội, phần còn lại tập trung ở một số đô thị lớn. Các hộ tại vùng sâu, vùng xa hoàn toàn không thuộc diện bị ảnh hưởng.

Nhiếu ý kiến bày tỏ, những câu hỏi như thế phản ánh đúng thực trạng về một sự thay đổi lớn, đòi hỏi các hộ kinh doanh phải nhanh chóng thích nghi và thay đổi tư duy quản lý; đồng thời cũng cho thấy sự thiếu hụt thông tin chính xác khiến nhiều hộ kinh doanh còn mơ hồ về cách thức kê khai mới, về việc sử dụng hóa đơn điện tử… đã dẫn đến có hiện tượng nhiều doanh nghiệp tạm đóng cửa kinh doanh để “nghe ngóng”.

Theo giới chuyên gia, sự chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai doanh thu cụ thể và áp dụng hóa đơn điện tử là một bước đi tất yếu trong bối cảnh nền kinh tế số. Việc tuân thủ quy định không chỉ là nghĩa vụ mà còn là chìa khóa để xây dựng một môi trường kinh doanh lành mạnh, công bằng, và thúc đẩy sự phát triển chung của đất nước. Song chính vì cách hiểu chưa đầy đủ đã khiến nhiều tiểu thương hoang mang vì sợ bị ‘siết thuế’ hoặc xử phạt do không hiểu rõ đối tượng áp dụng.

Hiểu đúng mới làm đúng

Bà Lê Thị Duyên Hải nhận định, phần lớn tâm lý bất an này đến từ việc thiếu thông tin, hiểu sai quy định về hóa đơn điện tử, máy tính tiền và nghĩa vụ thuế.

Từ ngày 1/6/2025, khi Nghị định số 70/2025/NĐ-CP có hiệu lực, khoảng 31.000 hộ có doanh thu trên 1 tỷ đồng mỗi năm thuộc một số ngành nghề (ăn uống, khách sạn, bán lẻ, vận tải hành khách, thẩm mỹ, vui chơi giải trí...) phải dùng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền có kết nối dữ liệu với cơ quan thuế. Ngoài ra, Nghị định số 70/2025/NĐ-CP còn khuyến khích các hộ kinh doanh có doanh thu lớn đăng ký lên công ty để có thể nhận các hỗ trợ từ chính sách, để phát triển bền vững và dễ dàng làm lớn hơn sau này.

Trong bài viết: “Quản lý thuế đối với hộ kinh doanh theo Nghị định 70/2025/NĐ-CP: Thực trạng, kẽ hở pháp lý và kiến nghị hoàn thiện”, TS. LS. Nguyễn Quang Anh - Công ty luật TNHH Sao Việt - cho biết: Nghị định 70/2025/NĐ-CP được ban hành nhằm mở rộng đối tượng bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử sang khu vực hộ, cá nhân kinh doanh lớn. Cụ thể, từ ngày 1/6/2025, hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm trở lên và thuộc các lĩnh vực bán lẻ, ăn uống, dịch vụ... phải xuất hóa đơn điện tử từ máy tính tiền kết nối thời gian thực với cơ quan thuế.

Việc này đánh dấu bước chuyển quan trọng trong quản lý thuế đối với hộ cá thể, chuyển từ cơ chế thu thuế khoán sang kê khai theo doanh thu thực, góp phần nâng cao tính minh bạch và công bằng trong thực hiện nghĩa vụ thuế.

Do cách hiểu chưa đúng, nhiều hộ tiểu thương tạm đóng cửa kinh doanh

Như vậy, theo Nghị định số 70/2025/NĐ-CP chỉ những hộ, cá nhân kinh doanh có doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm trở lên và thuộc nhóm bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ trực tiếp đến người tiêu dùng (như bán lẻ, ăn uống, khách sạn, vận tải hành khách...) mới trong diện bắt buộc.

Bàn về vấn đề này, bà Đặng Thị Bình An – Chủ tịch Công ty Tư vấn thuế C&A – chia sẻ: “Tôi làm nghề 32 năm, đọc Nghị định số 70/2025/NĐ-CP vẫn thấy mù mờ, phải đến họp ở Cục Thuế để được giải thích mới hiểu”.

Vì vậy, bà Bình An đề xuất cơ quan thuế cần có tài liệu hướng dẫn đơn giản, chia nhóm cụ thể theo đối tượng, dùng ngôn ngữ phổ thông, phổ biến qua truyền hình và mạng xã hội để người dân dễ tiếp cận. Trước mắt, các cơ quan chức năng cần xây dựng tài liệu hướng dẫn đơn giản, sử dụng ngôn ngữ phổ thông, chia nhóm cụ thể để người dân dễ hiểu. Các thông tin nên được phổ biến qua truyền hình, mạng xã hội, các hội nhóm ngành nghề… nhằm tránh tạo tâm lý bất ổn lan rộng như thời gian qua.

Đối với loại hàng hóa không có hóa đơn đầu vào, thay vì xử phạt ngay nên cho phép người bán tự kiểm kê, phân loại đâu là hàng nội địa không hóa đơn (nhưng hợp pháp), đâu là hàng đáng nghi ngờ. Với hàng nội địa không có giấy tờ nhưng không vi phạm, có thể thu phí một lần hoặc áp dụng cơ chế quản lý tồn kho có điều kiện để vừa bảo vệ quyền lợi người bán, vừa tránh thất thu thuế.

Đối với hàng giả, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ, nguyên tắc là cần xử lý nghiêm. Tuy nhiên, cần phân biệt giữa người sản xuất cố tình vi phạm và người bán lẻ không nhận thức được bản chất hàng hóa, tránh tình trạng đánh đồng và dồn trách nhiệm không công bằng với tiểu thương.

Một lần nữa, bà Lê Thị Duyên Hải nhấn mạnh: Nhiều năm qua, nhiều hộ sống trong vùng an toàn phi chính thức: Không hóa đơn, không đăng ký, không bị kiểm tra an toàn thực phẩm hay phòng cháy chữa cháy. Hiện nay, khi môi trường kinh doanh thay đổi, vùng an toàn ấy bị lay động khiến họ lo sợ. Một số khác vì lo sợ nên đóng cửa hàng, đóng sạp bán… Vì vậy, chúng ta cần đẩy mạnh truyền thông đúng bản chất chính sách để tránh gây hoang mang cho các tiểu thương. Khi truyền thông chính sách cần nhấn mạnh chính sách đã có sự phân loại rõ ràng, dựa trên năng lực thực thi của từng nhóm hộ kinh doanh chứ không phải áp đồng nhất hay đại trà.