Tượng đài công nghệ Nhật hơn 140 năm tuổi - Toshiba, sắp kết thúc giai đoạn khó khăn khi chấp nhận đề nghị bán với 2.000 tỷ yên.
Theo Nikkei, Hội đồng quản trị của Toshiba đã phê duyệt một đề nghị mua lại trị giá khoảng 2 nghìn tỷ yên (tương đương 15,3 tỷ USD) vào ngày 23/3, từ một nhóm do công ty cổ phần tư nhân trong nước do Japan Industrial Partners (JIP) dẫn đầu.
Động thái này có thể là một hướng giải quyết sau nhiều năm hỗn loạn tại Toshiba, với hàng loạt vụ bê bối khiến công ty Nhật Bản gặp khó khăn và dẫn đến quyết định bán lại. Ban lãnh đạo của Toshiba, chính phủ Nhật Bản và tỷ lệ lớn các cổ đông nước ngoài có tiếng nói đã mâu thuẫn về tương lai của công ty. Trong khi các nhà đầu tư tìm cách tối đa hóa lợi nhuận, thì nhà nước lại ưu tiên giữ những công nghệ bí mật khỏi tay nước ngoài.
JIP dự kiến thực hiện các thủ tục đưa Toshiba thành công ty tư nhân, chấm dứt quá trình tái cơ cấu. Quy trình xét duyệt liên quan đến luật cạnh tranh toàn cầu. Một khi được chấp nhận, JIP sẽ mua lại cổ phần từ các cổ đông hiện hữu. Thương vụ được hỗ trợ tài chính từ gần 20 công ty Nhật Bản, gồm Orix, Rohm và Chubu Electric Power, cũng như các khoản vay từ ngân hàng nội địa.
Đề nghị 2.000 tỷ yên (15,3 tỷ USD) tương ứng với 4.620 yen mỗi cổ phiếu của tượng đài công nghệ Nhật Bản. Con số này cũng cao hơn 9,7% so với mức giá chốt phiên cổ phiếu Toshiba hôm 23/3.
Theo Toshiba, trước khi nhu cầu về chip nhớ và ổ cứng đi xuống, nhóm doanh nghiệp trên đã đề nghị mua với giá 5.500 yên mỗi cổ phiếu. Tuy nhiên, JIP đã hạ giá mua nhiều lần do thị trường xấu đi, triển vọng doanh thu của Toshiba đi xuống. Họ cũng phải đối mặt với khó khăn trong việc thu xếp nguồn lực tài chính khi các nhà băng thận trọng hơn trong việc cấp vốn cho giao dịch lớn trong lúc kinh tế không thuận lợi.
Bloomberg nhận định nếu thương vụ thành công, đây sẽ là một trong những giao dịch lớn nhất châu Á năm nay trong bối cảnh thị trường M&A sụt giảm. Nó cũng sẽ là một trong những thương vụ mua cổ phần doanh nghiệp tư nhân lớn nhất từ trước tới nay tại Nhật Bản
Nhà phân tích Mio Kato của hãng nghiên cứu LightStream xem đây là dấu hiệu tích cực vì một trong các vấn đề của Toshiba là thiếu chiến lược nhất quán do liên tục thay đổi định hướng. Dù vậy, vẫn còn nhiều việc phải làm để thiết lập động lực tăng trưởng mới và tối ưu tiềm năng của các mảng kinh doanh mới nổi.
Theo Bloomberg, một nhóm các nhà đầu tư nổi tiếng đã nhìn thấy cơ hội và mong muốn nắm cổ phần của Toshiba, làm nổi bật tình hình cũng như biến công ty này thành một trường hợp thử nghiệm cho quản trị doanh nghiệp Nhật Bản. Họ bao gồm Elliott Management, Oasis Management và 2 quỹ có trụ sở tại Singapore, bao gồm Effissimo Capital Management và 3D Investment Partners.
Trong khi đó, một số công ty cổ phần tư nhân lớn nhất thế giới đã xem xét đưa ra đề nghị mua lại, bao gồm Bain Capital, CVC Capital Partners và KKR & Co.
Hoạt động kinh doanh điện hạt nhân của Toshiba được coi là quan trọng đối với an ninh quốc gia. Nó liên quan đến việc ngừng hoạt động nhà máy điện nguyên tử Fukushima Dai-ichi, bị phá hủy trong thảm họa động đất - sóng thần vào năm 2011. Điều này khiến chính phủ Nhật Bản khó chấp nhận chuyển giao quyền sở hữu cho một công ty nước ngoài.
Theo Bloomberg, để nhận được cái “gật đầu” từ Ban quản trị không hề dễ dàng. Quá trình nhiều lần bị trì hoãn do liên minh của JIP đối mặt khó khăn khi xin bảo đảm tài chính vì các ngân hàng thận trọng hơn khi cấp vốn cho những thương vụ lớn trong môi trường kinh tế không thuận lợi.
Toshiba đi từ thảm họa này đến thảm họa khác trong 8 năm qua, bắt đầu từ bê bối kế toán năm 2015, tàn phá lợi nhuận và dẫn đến tái cấu trúc trên toàn bộ tập đoàn. Toshiba còn phải cho phá sản mảng điện hạt nhân tại Mỹ, buộc phải bán bộ phận chip đắt giá, chào bán cổ phiếu cho nhà đầu tư ngoại.
Từ đó tới nay, cổ đông và lãnh đạo công ty thường xuyên xung đột.
Với Toshiba, việc chuyển giao sẽ kết thúc quá trình tái cấu trúc đầy sóng gió bắt đầu từ năm 2021. Tháng 11-2021, Toshiba công bố kế hoạch tách tập đoàn này thành ba công ty (đến tháng 2-2022, kế hoạch được điều chỉnh thành hai công ty) với mong muốn gia tăng giá trị. Tuy nhiên, kế hoạch này đã không được đa số cổ đông ủng hộ.
Sự thất bại của kế hoạch trên đã buộc ban lãnh đạo tập đoàn cân nhắc những chiến lược mới, trong đó có việc "bán mình". Đến tháng 10-2022, JIP được chọn làm nhà thầu ưa thích.
JIP do Hidemi Moue thành lập năm 2002. Ông bắt đầu sự nghiệp tại Ngân hàng công nghiệp Nhật Bản. JIP nổi tiếng nhất với thương vụ thâu tóm nhà sản xuất máy tính Vaio từ Sony năm 2014.
Phương Linh (t/h)
