Thị trường ô tô Việt Nam vừa trải qua 2 tháng đầu năm ảm đạm, doanh số bán hàng hầu hết của các hãng xe trong nước đều sụt giảm mạnh. Nhu cầu mua ô tô của người tiêu dùng suy giảm vì nhiều lý do, trong đó gói hỗ trợ vay tín dụng nói chung và vay tiêu dùng nói riêng gặp nhiều khó khăn được xem là nguyên nhân chính.
Theo Hiệp hội Các nhà sản xuất ôtô Việt Nam (VAMA), việc ngân hàng siết cho vay, lãi suất tăng ảnh hưởng đáng kể đến nhu cầu mua xe của người dân. Thống kê cụ thể của VAMA cho thấy doanh số bán xe toàn thị trường trong tháng 1 chỉ đạt 17.852 chiếc, giảm gần 60% so với tháng 12-2022 và 54% so với cùng kỳ 2022. Có hãng xe lượng bán chỉ bằng 30% của một tháng trước đó. Đây là tín hiệu bất thường và khá đáng ngại vì tháng có Tết thường là thời điểm lượng xe bán ra tăng cao. Sang tháng 2, doanh số bán xe tiếp tục giảm gần 10% so với tháng trước đó.
Trước áp lực lên dòng tiền, tồn kho của doanh nghiệp sản xuất xe trong nước đang rất căng thẳng, buộc các hãng phải điều chỉnh lại kế hoạch sản xuất, đưa ra nhiều chương trình hỗ trợ, ưu đãi với người mua để tái cân bằng cung cầu. "Tuy nhiên nếu dựa vào nguồn lực và các giải pháp kích cầu riêng lẻ của từng đơn vị sẽ không đủ để tạo sức bật giúp thị trường xe trong nước tăng trưởng trở lại bền vững" - đại diện VAMA nhấn mạnh.
Hiệp hội DN cơ khí Việt Nam (VAMI) cho biết tiêu thụ ôtô giảm kéo theo ngành công nghiệp hỗ trợ, cơ khí cũng sụt đơn hàng. Trong ngắn hạn, nếu sức mua không cải thiện, các DN cơ khí sẽ khó duy trì nhịp sản xuất bình thường, buộc phải giảm công suất, nhân công. Điều này tác động trực tiếp tới lao động, việc làm, từ đó ảnh hưởng tới xã hội. Với đề xuất chính sách kích cầu lần này, theo các hiệp hội, sẽ giúp các doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp trong nước giảm bớt áp lực dòng tiền và có thêm thời gian, nguồn lực cân đối chi phí duy trì sản xuất.
Theo các chuyên gia, việc hỗ trợ các doanh nghiệp sản xuất như “mũi tên trúng nhiều đích”. Các chính sách tài khóa tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp sẽ thúc đẩy tăng trưởng sản xuất và khi doanh nghiệp mạnh sẽ quay trở lại đóng góp cho ngân sách nhà nước. Đơn cử như THACO mỗi năm nộp cho ngân sách nhà nước trung bình khoảng 20.000 tỷ đồng và năm 2023, dự kiến sẽ đóng góp cho ngân sách khoảng 35.000 tỷ đồng.
Còn với tỉnh Ninh Bình, đóng góp ngân sách của các doanh nghiệp sản xuất ô tô và công nghiệp phụ trợ cho ô tô chiếm khoảng 70% nguồn thu của địa phương này.
Không chỉ đóng góp cho ngân sách địa phương lớn, các doanh nghiệp sản xuất lắp ráp ô tô cũng đang mở rộng hoạt động của mình tại Việt Nam.
Đơn cử cuối năm 2022, Toyota Việt Nam đã đưa thêm 2 mẫu xe vào sản xuất, lắp ráp ở Việt Nam thay vì nhập khẩu nguyên chiếc từ Indonesia sau khi tốn nhiều thời gian và công sức bởi Indonesia cũng muốn duy trì sản lượng sản xuất tại nước mình. Toyota Việt Nam cũng đồng thời phát triển nội địa hóa khi lập danh sách các nhà cung cấp nội địa tiềm năng, tiến hành phân loại và đưa ra kế hoạch hỗ trợ thích hợp nhằm tạo ra nơi làm việc an toàn, sản phẩm chất lượng cao và chi phí cạnh tranh.
Hiện danh sách các nhà cung cấp của Toyota đã lên tới con số 58, trong đó có 12 nhà cung cấp Việt Nam, tổng số sản phẩm nội địa hóa đạt gần 1.000 sản phẩm các loại. Riêng trong năm 2022, đã có 4 nhà cung cấp được lựa chọn là Kim Sen, Cao su 75, Nhật Minh, Osaka.
Còn theo chuyên gia kinh tế Trần Anh Tùng, Đại học Kinh tế Tài chính TP HCM, trong bối cảnh hiện nay, không chỉ ôtô mà nhiều mặt hàng không thiết yếu đều bị suy giảm sức mua. Để kéo sức mua trở lại không có giải pháp nào ngoài giảm giá, chiết khấu mạnh mẽ và đợi cho đến khi hạ nhiệt lãi suất. "Giảm thuế, phí mà lãi suất vẫn còn cao thì không ai dám bỏ tiền mua xe. Vì mua xe phần lớn đến từ vay tiêu dùng. Giảm thuế nhưng bị "dính" lãi suất nhiều lắm chỉ đưa tâm lý tiêu dùng về 0 chứ chưa tăng lên được" - chuyên gia này phân tích.
Chuyên gia ôtô Nguyễn Minh Đồng cho rằng sức mua giảm sút chính là do giá ôtô tại Việt Nam quá cao. Bên cạnh đó, một bộ phận người tiêu dùng đang có tâm lý chờ ôtô điện, ôtô hybrid giá rẻ từ Trung Quốc. Cũng như khách hàng đang chờ khi nào áp dụng không kiểm định ôtô lần đầu mới quyết định mua xe. "Ở nước ngoài những xe dung tích nhỏ, ít gây ô nhiễm môi trường sẽ được hưởng mức thuế, phí rất thấp để khuyến khích người mua. Trong khi đường sá ở Việt Nam chưa phát triển, không cần xe có dung tích lớn nên việc miễn giảm thuế, phí cho xe có dung tích nhỏ sẽ rất thuận lợi" - ông Đồng nhận xét.
Tại phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 2/2023 mới đây, đề cập đến khó khăn của thị trường ô tô, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyên Hồng Diên cũng nêu giải pháp, để tăng cường sức mua nhằm phục hồi thị trường ô tô, duy trì và thúc đẩy hoạt động sản xuất, lắp ráp ô tô trong nước, trên cơ sở đề xuất của các doanh nghiệp trong ngành và một số địa phương (như của UBND tỉnh Quảng Nam), đề nghị Chính phủ xem xét, chỉ đạo Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước phối hợp nghiên cứu, tiếp tục trình ban hành một số chính sách hỗ trợ về tài chính cho ngành: Thứ nhất, tiếp tục ban hành chính sách gia hạn thời hạn nộp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với ô tô sản xuất, lắp ráp trong nước trong năm 2023. Thứ hai, tiếp tục ban hành chính sách ưu đãi lệ phí trước bạ cho ô tô sản xuất, lắp ráp trong nước trong thời hạn nhất định (06 tháng hoặc đến hết năm 2023).
Chính sách luôn có độ trễ nhất định, cũng như cần một thời gian đủ dài để thực sự ngấm và đi sâu vào thực tế, nên các chính sách hỗ trợ nêu trên đòi hòi cần được ban hành ngay từ quý I/2023 cũng như cần được áp dụng xuyên suốt và liên tục.
Có như vậy mới phát huy hết vai trò và triệt để hỗ trợ thị trường ô tô trong nước phục hồi, tác động tích cực tới duy trì sản xuất, tạo công ăn việc làm cho người lao động.
Tại Nghị quyết phiên họp thường kỳ tháng 2, Chính phủ đã giao Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với Bộ Công Thương, các cơ quan liên quan nghiên cứu chính sách gia hạn thời hạn nộp thuế tiêu thụ đặc biệt, ưu đãi lệ phí trước bạ đối với ôtô sản xuất, lắp ráp trong nước, báo cáo Thủ tướng trước ngày 20/3.
Quỳnh Trâm
