Theo Bộ Công Thương, cả nước hiện có khoảng 2.000 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ (CNHT) nhưng chỉ chưa đến 300 đơn vị đủ khả năng tham gia chuỗi sản xuất của các tập đoàn đa quốc gia. Nguyên nhân chủ yếu là thiếu lao động kỹ thuật cao. Trong các ngành cơ khí chính xác, linh kiện ô tô, điện tử, nhu cầu kỹ sư và kỹ thuật viên tay nghề cao tăng đều từ 8-10% mỗi năm, nhưng nguồn cung chỉ đáp ứng được khoảng một nửa.
Thực tế tại nhiều doanh nghiệp cho thấy, sinh viên kỹ thuật sau khi tốt nghiệp vẫn còn khoảng cách xa với yêu cầu sản xuất.
Sự lạc hậu trong chương trình đào tạo, nặng lý thuyết, thiếu thực hành và thiết bị không theo kịp công nghệ doanh nghiệp đang áp dụng khiến cung – cầu nhân lực không gặp nhau. PGS.TS Nguyễn Minh Đức, chuyên gia đào tạo nhân lực công nghiệp, nhận định: “Các trường vẫn đi chậm một nhịp so với doanh nghiệp, dẫn đến khoảng cách lớn trên thị trường lao động.”
 |
| Khoảng trống nhân lực chất lượng cao ghìm chân công nghiệp hỗ trợ |
Trong khi đó, sự hiện diện của các tập đoàn toàn cầu như Samsung, Toyota, Canon, LG… lại đặt ra yêu cầu ngày càng khắt khe. Doanh nghiệp nội địa muốn tham gia chuỗi cung ứng buộc phải có đội ngũ kỹ sư am hiểu công nghệ, giỏi ngoại ngữ, sáng tạo và đáp ứng chuẩn quốc tế. Đây là thách thức không nhỏ đối với CNHT Việt Nam.
Giới chuyên gia cho rằng lời giải cho bài toán nhân lực nằm ở mối liên kết ba bên: nhà trường – doanh nghiệp – nhà nước. Doanh nghiệp cần tham gia từ khâu xây dựng chương trình, đặt hàng cụ thể kỹ năng và công nghệ; nhà trường phải đổi mới đào tạo, tăng cường thực hành; còn Nhà nước đóng vai trò “nhạc trưởng”, đưa ra chính sách khuyến khích và hỗ trợ. Mô hình đào tạo “Co-op” – sinh viên vừa học vừa thực tập dài hạn tại doanh nghiệp – đang được đánh giá là hướng đi hiệu quả.
Ông Nguyễn Hoàng Long, đại diện Hiệp hội Doanh nghiệp CNHT TP. Hồ Chí Minh nhấn mạnh: “Doanh nghiệp cần người làm được việc, còn nhà trường cần đầu ra. Hai bên phải coi nhau là đối tác chiến lược, cùng đầu tư lâu dài.”
Trong bối cảnh sản xuất xanh và chuyển đổi số, yêu cầu với nhân lực CNHT không chỉ dừng ở tay nghề kỹ thuật, mà còn cần hiểu biết về tự động hóa, công nghệ số, AI và tiêu chuẩn phát triển bền vững. Một số trường đại học tại Hà Nội, TP.HCM đã bắt đầu triển khai chương trình đào tạo gắn với doanh nghiệp FDI như Samsung, Toyota, giúp sinh viên được thực hành ngay trong môi trường sản xuất thực tế.
Theo PGS.TS Nguyễn Minh Đức, chỉ khi nhân lực được đào tạo gắn với nhu cầu thực tiễn, CNHT Việt Nam mới có thể bứt phá, trở thành động lực quan trọng trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
