Hệ thống văn bản pháp luật không “liên thông”, gây “khó” cho doanh nghiệp

Sáng ngày 14/7, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Bộ Tư pháp tổ chức hội thảo “Nhận diện khó khăn, vướng mắc do quy định pháp luật trong hoạt động sản xuất, kinh doanh và kiến nghị”. Tại hội thảo, những vấn đề thể chế pháp lý gây cản trở năng lực sản xuất được nhìn nhận một cách sâu sắc từ cả góc độ quản lý Nhà nước lẫn doanh nghiệp.

Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng Thư ký VCCI cho biết, hiện nay, nhiều quy định về pháp luật đang chồng chéo, mâu thuẫn hoặc không còn phù hợp với thực tiễn. Có những quy định đã phát sinh bất cập từ lâu nhưng vẫn tồn tại suốt hơn một thập kỷ, gây ra hệ lụy lớn cho hoạt động đầu tư và vận hành doanh nghiệp. Hệ thống pháp luật kinh doanh hiện nay vẫn còn phức tạp, thiếu minh bạch, thiếu đồng bộ và còn nhiều điểm chưa phù hợp thực tế.

Nhiều vướng mắc doanh nghiệp phản ánh đã được cơ quan quản lý lắng nghe và điều chỉnh. Ví dụ, một số rào cản trong quy định pháp luật liên quan đến đầu tư có sử dụng đất đã được tháo gỡ, giúp đẩy nhanh tiến độ các dự án, nhất là những dự án hạ tầng quan trọng.

Hội thảo “Nhận diện khó khăn, vướng mắc do quy định pháp luật trong hoạt động sản xuất, kinh doanh và kiến nghị”. Ảnh: Hà Anh

Tuy nhiên, VCCI cũng đã nhận được nhiều phản ánh từ doanh nghiệp về các quy định gây khó khăn, nằm rải rác trong nhiều văn bản và lĩnh vực khác nhau. Có những quy định đã tồn tại gần 20 năm nhưng không còn phù hợp. Có những quy định mới ban hành trong năm nay nhưng đã phát sinh bất cập trong quá trình áp dụng.

“Một ví dụ điển hình là thủ tục liên quan đến các dự án sử dụng đất. Sự giao thoa giữa Luật Đầu tư, Luật Đất đai, Luật Xây dựng và Luật Nhà ở khiến doanh nghiệp phải thực hiện nhiều bước thẩm định lặp lại nhưng không tạo thêm giá trị pháp lý. Hệ quả là quá trình triển khai dự án kéo dài, tạo chi phí cơ hội lớn và làm giảm sức hút của môi trường đầu tư”, ông Tuấn nói.

Chia sẻ về rào cản từ các quy định thuế, kiểm tra chuyên ngành, đến nhãn mác và truy xuất nguồn gốc, ông Nguyễn Hoài Nam – Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) - cho biết, cùng một loại phế phẩm từ thủy sản, nhưng nếu được tách ra từ dây chuyền chế biến sâu thì bị áp thuế giá trị gia tăng 10%, còn nếu từ dây chuyền sơ chế thì không phải chịu thuế. Điều này khiến doanh nghiệp phải chia tách hóa đơn và phân loại lô hàng theo cách không phản ánh bản chất sản phẩm.

Bên cạnh đó, nhiều quy định kiểm tra chuyên ngành chưa có hướng dẫn đầy đủ đang gây ách tắc. Quy định cấm trộn lẫn nguyên liệu thủy sản nhập khẩu và nội địa trong cùng một lô hàng xuất khẩu đã khiến doanh nghiệp buộc phải chia container theo nguồn gốc, làm tăng chi phí logistics và nguy cơ mất hợp đồng.

Theo Luật sư Nguyễn Hồng Chung - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Liên chi hội Tài chính Khu công nghiệp Việt Nam (VIPFA), các nhà đầu tư vẫn đang đối mặt với không ít vướng mắc về mặt pháp lý. Những thách thức này không chỉ làm phát sinh chi phí, kéo dài thời gian, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả hoạt động, kế hoạch kinh doanh và niềm tin của nhà đầu tư.

Hệ thống văn bản pháp luật hiện hành “không có sự liên thông” đang gây khó khăn, vướng mắc khiến doanh nghiệp mất thời gian tra cứu, chuẩn bị và xử lý hồ sơ. Một doanh nghiệp mới gia nhập thị trường có thể cần tới gần mười bộ hồ sơ riêng biệt cho từng quy trình, trong đó phần lớn thông tin bị trùng lặp.

Việc xây dựng một hệ thống “một cửa pháp lý” sẽ là điều kiện cần để cải cách từ quy trình đến cơ chế. Nếu các bước cấp phép được số hóa và tích hợp, sẽ tạo ra quy trình minh bạch, giảm chi phí thủ tục và thúc đẩy niềm tin đầu tư vào Việt Nam.

“Cần có một cơ chế tiếp nhận phản ánh thể chế và phản hồi định kỳ từ các cơ quan quản lý để tránh tình trạng doanh nghiệp “tự bơi” giữa ma trận luật lệ. Việc tháo gỡ vướng mắc pháp lý là nhu cầu cấp thiết nhưng cũng là thách thức lớn, đòi hỏi sự phối hợp để tìm được điểm cân bằng giữa yêu cầu quản lý chặt chẽ của cơ quan chức năng và nhu cầu thông thoáng của doanh nghiệp”, ông Chung khuyến nghị.