Hệ lụy từ việc Nhật Bản ngừng bán ô tô đã qua sử dụng sang Nga

Đầu tháng 8, Chính phủ Nhật Bản đã cấm xuất khẩu tất cả các loại ô tô, trừ các loại xe mini, sang Nga, qua đó cắt đứt một kênh thương mại sinh lời với mặt hàng ô tô Toyota, Honda và Nissan đã qua sử dụng của một mạng lưới các nhà môi giới và cảng nhỏ, đặc biệt là Fushiki, một trung tâm xuất khẩu quan trọng.

Nhu cầu ô tô đã qua sử dụng từ Nhật Bản của Nga đã tăng mạnh sau khi các nhà sản xuất ô tô trên toàn cầu, trong đó có Toyota, rút hoạt động kinh doanh khỏi Nga sau khi xảy ra xung đột Nga- Ukraine.

Theo số liệu từ công ty phân tích Autostat của Nga, hơn một nửa trong số 303.000 ô tô đã qua sử dụng mà Nga nhập khẩu trong giai đoạn từ tháng 1-8 năm nay đến từ Nhật Bản, tương đương một nửa doanh số 606.950 xe mới của các thương hiệu Nga và Trung Quốc được bán ra trong cùng kỳ.

Nhật Bản là nước xuất khẩu ô tô đã qua sử dụng hàng đầu trong nhiều thập kỷ. Thực tế này đến từ việc hệ thống kiểm định bắt buộc đẩy chi phí bảo dưỡng ô tô qua sử dụng ngày càng cao hơn, trong khi chi phí cho việc mua xe mới lại thấp. Hệ quả tất yếu là sự ra đời của một ngành công nghiệp xuất khẩu mới “chịu trách nhiệm” gửi hàng trăm ngàn ô tô mua lần đầu tại Nhật Bản tới những đích đến trải dài từ Malaysia đến Mông Cổ, từ Pakistan đến Tanzania. Trong đó, Nga luôn là một khách hàng lớn, thậm chí nhập khẩu hơn một nửa số xe đã qua sử dụng của Nhật Bản trong năm 2022.

Theo thống kê của Bộ Tài chính Nhật Bản, xuất khẩu của Nhật Bản sang Nga vào năm 2022 đạt tổng cộng khoảng 600 tỷ Yên, giảm khoảng 30% so với năm trước.

Trong số này, khoảng 250 tỷ Yên được tạo ra từ việc bán khoảng 200.000 ô tô đã qua sử dụng, chiếm 1 phần 4 tổng kim ngạch xuất khẩu của Nhật Bản sang nước này (khoảng 960 tỷ Yên). Việc thắt chặt các hạn chế xuất khẩu đối với một số loại ô tô nhỏ và ô tô khác, có thể sẽ khiến giá trị xuất khẩu giảm hơn 50%, xuống còn khoảng 100 tỷ Yên.

Sau khi xung đột Ukraine bùng nổ, Nhật Bản vào tháng 4-2022 đã cấm xuất khẩu các loại xe hạng sang tới Nga, một phần trong lệnh trừng phạt liên quan tới các mặt hàng xa xỉ. Tháng 6-2022, Tokyo tiếp tục bổ sung lệnh cấm xuất khẩu xe tải hạng nặng. Từ đầu tháng 8-2023, Tokyo cấm xuất khẩu tất cả các loại ô tô, trừ xe cỡ nhỏ (subcompact), như Toyota Yaris hoặc Honda Fit, sang Nga. 

Reuters dẫn phát biểu của Giám đốc điều hành Wataru Nishiwaki của Element Trading, một đại lý xe hơi đã qua sử dụng ở tỉnh Niigata giáp với Toyama, cho biết, doanh nghiệp này đã chứng kiến tỷ trọng kinh doanh liên quan tới Nga giảm từ mức cao nhất trên 50% xuống dưới 20%. Về phần mình, SV Alliance, một doanh nghiệp xuất khẩu ô tô hai năm tuổi có trụ sở tại Toyama, đã gửi trung bình khoảng 6.500 ô tô đã qua sử dụng đến Nga mỗi tháng cho đến tháng 7-2023. "Hoạt động kinh doanh suy giảm khoảng 70% và chúng tôi đã phải để một số nhân viên ra đi", Olesya Alekseeva, điều phối viên hậu cần tại SV Alliance cho biết.

Nhật Bản là nước xuất khẩu ô tô đã qua sử dụng hàng đầu thế giới suốt hàng chục năm qua. Nguyên nhân của lệnh cấm này là do hệ thống kiểm tra bắt buộc đối với xe đã qua sử dụng tại Nhật Bản đã khiến chi phí sử dụng xe cũ còn cao hơn chi phí mua xe mới.

Cắt đứt nguồn cung ô tô đã qua sử dụng của Nga, lệnh cấm trên đã kéo giá mặt hàng này tại Nhật Bản giảm xuống, khiến các nhà môi giới chật vật tìm cách bán ô tô sang các khu vực khác, nhất là những thị trường mà vô lăng ô tô đặt bên phải như New Zealand, một số nước Đông Nam Á và châu Phi.

Ông Takanori Kikuchi, một quản lý phụ trách chính sách thương mại ô tô của Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản, cho biết, chính phủ nước này đang chờ xem lệnh cấm mới sẽ có tác động như thế nào.

Phương Anh (t/h)