Hà Giang: Dự án Thủy điện 2300 tỷ không thể vận hành vì vướng... lò gạch trái phép

Dự án đáp ứng các điều kiện cần thiết trước khi xây dựng

Dự án Thủy điện Sông Lô 6 (Dự án) là công trình thủy điện xây dựng trên sông Lô, nằm trên địa bàn các xã thuộc huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang và huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang. Đây là công trình do Công ty TNHH Xuân Thiện Hà Giang (thuộc Tập đoàn kinh tế Xuân Thành) làm chủ đầu tư.

Nhà máy thủy điện Sông Lô 6 đã hoàn thiện xây lắp nhưng đã qua hơn hai năm vẫn không thể vận hành phát điện vì vướng... những lò gạch trái phép bỏ hoang. (Ảnh: Trần Linh)

Qua tìm hiểu được biết, Dự án đã được UBND tỉnh Hà Giang phê duyệt quy hoạch tại Quyết định số 3367/QĐ-UBND ngày 14/9/2009. Sau đó, Bộ Công Thương phê duyệt điều chỉnh quy hoạch tại Quyết định số 4176/BCT-TCNL ngày 13/5/2014 và Quyết định số 3188A/QĐ-BCT ngày 17/8/2017 Dự án có công suất thiết kế 60MW với 3 tổ máy, sản lượng điện hàng năm khoảng 207,47 triệu KWh.

Ngày 19/5/2015, Bộ Công Thương đã có văn bản số 6040/BCT-TCNL gửi trình Chính phủ để báo cáo về việc thẩm tra điều kiện khởi công xây dựng Dự án. Bộ Công Thương khẳng định, theo Điều 107 Luật Xây dựng số 50/2014/QH13 ngày 18/6/2014 thì “Dự án Thủy điện Sông Lô 6 đã đáp ứng được các điều kiện cần thiết để tiến hành khởi công xây dựng”.

Sau đó, ngày 29/6/2015, Văn phòng Chính phủ đã ban hành văn bản số 4936/VPCP-KTN nêu rõ: “Đồng ý khởi công xây dựng Dự án Thủy điện Sông Lô 6 như đề nghị của Công ty TNHH Xuân Thiện Hà Giang và ý kiến thẩm tra của Bộ Công Thương”.

Theo văn bản cho phép của Thủ tướng Chính phủ, ngày 27/9/2015, Tỉnh ủy, UBND tỉnh Hà Giang phối hợp với Công ty TNHH Xuân Thiện Hà Giang, Tập đoàn kinh tế Xuân Thành cùng các cơ quan hữu quan đã tổ chức Lễ khởi công xây dựng Nhà máy Thủy điện Sông Lô 6. Cấp thiết kế của Nhà máy thủy điện Sông Lô 6 là cấp II, theo Quy chuẩn Việt Nami QCVN 04- 05:2012/BNNPTNT. Nhà máy Thủy điện Sông Lô 6 có quy mô thiết kế 60MW với giá trị tổng mức đầu tư là 2.310.686.000.000 đồng. Khi công trình hoàn thành, sản lượng điện năng đạt khoảng 207,47 triệu Kwh/năm, doanh thu hàng năm đạt khoảng 360 tỷ đồng.

Trao đổi với phóng viên Doanhnghiephoinhap.vn hôm 13/5/2021, ông Vũ Mạnh Sơn - Phó Tổng Giám đốc Công ty TNHH Xuân Thiện Hà Giang cho biết: Dự án Nhà máy Thủy điện Sông Lô 6 chia thành 2 giai đoạn thu hồi đất. Giai đoạn 1 thu hồi phục vụ xây dựng cụm công trình chính, gồm nhà máy, tuyến đập và các hạng mục. Giai đoạn 2 là khu vực lòng hồ để tích nước phát điện. Trước khi khởi công xây dựng nhà máy tháng 9/2015 - giai đoạn 1, Công ty đã hoàn thành công tác đền bù giải phóng mặt bằng theo quy định. Còn Giai đoạn 2 diện tích đất khu vực lòng hồ, do chưa xây dựng, Công ty cùng với UBND huyện Bắc Quang thống nhất để không lãng phí tài nguyên đất khi chưa sử dụng sẽ thực hiện đồng thời với quá trình xây dựng các công trình chính và hoàn thành trước khi tích nước phát điện nhà máy, do đó người dân vẫn canh tác trong thời gian Dự án chưa sử dụng đến diện tích đất lòng hồ.

“Thời gian qua, xuất hiện nhiều thông tin sai lệch về tính pháp lý cũng như quy trình tổ chức triển khai Dự án, gây ảnh hưởng đến uy tín của Công ty TNHH Xuân Thiện Hà Giang nói riêng và các cơ quan có thẩm quyền liên quan đến dự án nói chung. Chúng tôi rất tiếc về điều này”, ông Sơn bộc bạch.

Không vận hành được vì vướng lò gạch trái phép

Dự án Thủy điện Sông Lô 6 thuộc diện Nhà nước thu hồi đất và cho danh nghiệp thuê theo hình thức hợp đồng thuê đất. Trong đó, doanh nghiệp ứng tiền cho Hội đồng bồi thường để thực hiện công tác bồi thường giải phóng mặt bằng (BTGPMB) và được trừ vào tiền thuê đất hàng năm sau này.

Sau khi hoàn thành các hạng mục thuộc giai đoạn 1 của Dự án, việc thực hiện nghĩa vụ tài chính đối với công tác BTGPMB giai đoạn 2 khu vực lòng hồ của Công ty TNHH Xuân Thiện Hà Giang được UBND huyện Bắc Quang xác nhận đã hoàn thành tại văn bản số 1966/UBND-HĐBT ngày 07/5/2021.

Cùng với đó, để triển khai các giai đoạn của Dự án, Công ty TNHH Xuân Thiện Hà Giang đã thực hiện đúng theo các Quyết định thu hồi đất và Quyết định phê duyệt phương án bồi thường hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất do UBND huyện Hàm Yên và UBND huyện Bắc Quang ban hành. Công tác ĐBGPMB trên địa bàn xã Yên Thuận (huyện Hàm Yên) đã thực hiện xong triệt để. Điều này được xác nhận tại Báo cáo số 16/BC-TTPTQĐ ngày 28/6/2020 UBND huyện Hàm Yên gửi UBND tỉnh Tuyên Quang, Sở TN&MT Tuyên Quang.

Đi sâu tìm hiểu về Dự án Thủy điện Sông Lô 6, phóng viên được biết, tính đến tháng 12/2017, Dự án đã cơ bản hoàn thành phần xây dựng và đã nhập thiệt bị máy móc về lắp đặt. Nếu như không vướng mắc về công tác ĐBGPMB trên địa bàn huyện Bắc Quang thì đến thời điểm hiện tại, Nhà máy Thủy điện Sông Lô 6 đã hoàn toàn đủ điều kiện để vận hành và phát điện thương mại.

Tuy nhiên, việc phát điện thương mại, hòa lưới điện quốc gia của Nhà máy Thủy điện Sông Lô 6 hiện vẫn không thể thực hiện vì 08 hộ gia đình - là chủ nhân của những lò gạch thủ công được tạo lập trái phép cố tình ra yêu sách đòi bồi thường vô lý! Tại văn bản số 4248 ngày 10/9/2020 của UBND huyện Bắc Quang gửi UBND tỉnh Hà Giang có nội dung xin ý kiến chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện bồi thường giá trị tài sản trên đất thuộc giai đoạn 2 của Dự án có nêu cụ thể danh sách 08 hộ gia đình có tài sản là lò gạch (đều thuộc địa bàn xã Hùng An - PV).

Qua tìm hiểu được biết, công tác đền bù giai đoạn 1 của Dự án đã hoàn thành từ năm 2015. Khi triển khai giai đoạn 2 của Dự án, công tác BTGPMB khu vực lòng hồ tại địa bàn huyện Bắc Quang đã thực hiện chi trả số tổng số tiền 389,62/395,86tỷ đồng với trên 1200 thuộc diện được BTGPMB.

Đến nay chỉ còn 2 hộ dân thuộc xã Hùng An chưa đồng ý nhận tiền bồi thường. Đáng nói là lý do không nhận tiền BTGPMB của 2 hộ này vô lý không thể chấp nhận! Họ đề nghị thanh toán cả phần giá trị tài sản không đủ điều kiện bồi thường, hỗ trợ, thậm chí đòi hỏi số tiền lớn hơn so với tổng số gồm tiền theo theo phương án được phê duyệt cộng với phần tiền các tài sản không đủ điều kiện bồi thường.

Cụ thể, số tiền đền bù mà 2 hộ được nhận theo đúng quy định thì hộ ông Trần Văn Cao nhận 3,047 tỷ đồng, hộ ông Phạm Văn Tuấn nhận 2,484 tỷ đồng, đối với phần tiền này các hộ không có ý kiến gì về phần đơn giá và các tài sản được tính toán. Chủ đầu tư đã đề nghị hỗ trợ thêm bằng nguồn xã hội hóa từ công ty đối với 2 lò gạch không đủ điều kiện bồi thường theo quy định. Trong đó, hộ ông Trần Văn Cao được hỗ trợ 379,62 triệu đồng, hộ ông Phạm Văn Tuấn được hỗ trợ 392,966 triệu đồng (bằng 60% giá trị tài sản không đủ điều kiện bồi thường).

Cần nhấn mạnh rằng, 2 lò gạch thủ công đã được UBND tỉnh Hà Giang, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Hà Giang, UBND huyện Bắc Quang và Hội đồng bồi thường huyện Bắc Quang xác định không đủ điều kiện bồi thường theo quy định! Theo đó, tại văn bản số 3183/UBND-KTTH ngày 29/9/2020 của UBND tỉnh Hà Giang đã khẳng định việc xây dựng lò gạch của 02 hộ gia đình ông Cao và ông Tuấn đều tự phát, được tạo lập trái phép trên đất nông nghiệp (đất trồng cây lâu năm khác) chưa được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép chuyển đổi mục đích sử dụng đất sang đất sản xuất vật liệu xây dựng thông thường theo quy định của pháp luật đất đai và các quy định pháp luật khác có liên quan. UBND tỉnh Hà Giang yêu cầu UBND huyện Bắc Quang giải quyết vụ việc này theo quy định của Luật Đất đai 2013.

Tiếp đó, tại văn bản số 5387/UBND-VP ngày 10/11/2020, UBND huyện Bắc Quang một lần nữa khẳng định việc xây dựng lò gạch của 2 hộ gia đình nói trên là tự phát, được tạo lập trái phép trên đất nông nghiệp (đất trồng cây lâu năm khác). UBND huyện Bắc Quang đã chỉ đạo các cơ quan chức năng của huyện thực hiện Quyết định thu hồi đất đối với 2 trường hợp cá biệt này.

Điều lạ lùng là UBND tỉnh Hà Giang đã có chỉ đạo, UNBD huyện cũng chỉ đạo xử lý theo quy định của pháp luật nhưng đã hơn 6 tháng trôi qua, mọi việc vẫn “dậm chân tại chỗ”, 2 lò gạch kia vẫn “trơ gan cùng tuế nguyệt”, cản trở việc vận hành của Nhà máy thủy điện Sông Lô 6 và như thách thức dư luận quan tâm!

Sẽ cưỡng chế trong tháng 6 và xử lý cán bộ có sai phạm

Đến nay, sự tồn tại của những lò gạch trái phép kể trên đã thực sự trở thành “mối nguy” đối với Nhà máy thủy điện Sông Lô 6. Chưa giải quyết dứt điểm “mối nguy” này đồng nghĩa với việc Nhà máy không thể thực hiện tích nước phục vụ vận hành chính thức khiến 3 tổ máy cùng hàng loạt các công trình, thiết bị khác đang “nằm đợi”, phải đối mặt với nguy cơ phát sinh hỏng hóc, thiệt hại về tài chính là điều hiển hiện.

Chia sẻ với phóng viên về mối lo lắng này, ông Vũ Mạnh Sơn – Phó Tổng Giám đốc Công ty TNHH Xuân Thiện Hà Giang cho biết: “Nhà máy Thủy điện Sông Lô 6 chưa biết đến bao giờ mới được vận hành, hòa lưới điện quốc gia nhưng chúng tôi vẫn phải chi trả khoảng 100 tỷ tiền lãi vay ngân hàng và ngân sách Nhà nước cũng thất thu khoảng 50 tỷ mỗi năm. Trong thời điểm dịch Vovid-19 căng thẳng hiện nay, điều này thực sự đang báo động đối với sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp”.

Tại mục e khoản 3 Điều 1 của Quyết định số 1469/QĐ-TTg ngày 22/08/2014 phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển vật liệu xây dựng Việt Nam đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030 nêu rõ, các cơ sở sản xuất gạch đất sét nung nằm ở khu vực các xã thuộc huyện miền núi của các tỉnh xây dựng lộ trình chấm dứt hoạt động chậm nhất hết năm 2017 với lò thủ công, thủ công cải tiến và chậm nhất vào năm 2020 với lò đứng liên tục.

Qua tìm hiểu được biết, trước thực trạng gây ô nhiễm nghiêm trọng đến môi trường, tàn phá cảnh quan môi trường và phá hoại đất sản xuất nông nghiệp từ các lò sản xuất gạch nung, cùng với đó, thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, ngày 09/4/2013, Ủy ban nhân dân tỉnh Hà Giang đã ban hành Quyết định số 645/QĐ-UBND phê duyệt Đề án phát triển vật liệu xây dựng không nung trên địa bàn tỉnh Hà Giang. Mục tiêu của Đề án là hạn chế và dần đi đến xóa bỏ hoàn toàn lò gạch nung thủ công và các loại lò sản xuất gạch đất sét có tính chất thủ công, công nghệ lạc hậu trên địa bàn, đồng thời cũng quy định sẽ không cấp phép đầu tư xây dựng cơ sở sản xuất mới và đối với các lò thủ công, lò thủ công cải tiến hiện có trên địa bàn chỉ cho phép tồn tại đến năm 2012. Đối chiếu với các quy định nêu trên, rõ ràng các lò gạch thủ công nằm trong khu vực lòng hồ thuộc Dự án Thủy điện Sông Lô 6 đều tồn tại trái phép đã quá lâu, nhưng chưa bị dẹp bỏ.

Tại buổi làm việc với phóng viên, Chủ tịch UBND xã Hùng An- ông Hoàng Giang xác nhận sự tồn tại lò gạch của hộ ông Cao, ông Tuấn là trái phép. Ông Giang cho biết: “Chính quyền xã thấu hiểu những thiệt hại mà chủ đầu tư Nhà máy Thủy điện Sông Lô 6 đang phải gánh chịu và những ảnh hưởng đối với ngân sách Nhà nước”.

Thấu hiểu là vậy nhưng suốt những năm qua, chính quyền xã Hùng An vẫn chỉ loay hoay với việc tuyên truyền, vận động những người dân đang cố ý đi ngược với những quy định của pháp luật. Thậm chí ông Giang còn cho hay, chính quyền xã còn phải đề xuất Nhà máy Thủy điện Sông Lô 6 phải tích nước để vận hành thử dưới mực an toàn nhằm bảo vệ cho những tài sản trái phép này. Như vậy liệu rằng sự “thấu hiểu” này của chính quyền xã Hùng An với doanh nghiệp có giá trị?

Lý giải với phóng viên về việc tại sao đến nay 2 lò gạch thủ công trái phép vẫn chưa được xóa bỏ, ông Phùng Viết Vinh – Chủ tịch UBND huyện Bắc Quang cho biết, chính ông đã nhiều lần trực tiếp tham gia đối thoại với người dân. Ông Vinh cho rằng UBND xã Hùng An đã không thực sự quyết liệt xử lý vụ việc, gây khó khăn cho doanh nghiệp.

“Sau thời gian dài tuyên truyền vận động, thậm chí chủ đầu tư đã “xuống nước” chấp nhận chi trả hỗ trợ thêm kinh phí từ 40% lên đến 60% giá trị của 2 lò gạch này nhưng hộ ông Cao, ông Tuấn vẫn chưa hợp tác. Trong tháng 6 tới đây, chúng tôi sẽ giải quyết dứt điểm vụ việc, đồng thời sẽ xử lý các cán bộ có sai phạm liên quan”, ông Vinh khẳng định.

Nhóm PVPL