Covax: Thế giới chỉ an toàn khi tất cả các quốc gia đều an toàn

14:14 07/06/2021

Tổ chức phân phối vaccine, Covax tuyên bố chỉ khi tất cả các quốc gia an toàn, dịch bệnh mới có thể chấm dứt hoàn toàn.

Thế khó của Covax

Hiện Covax gặp khó khăn trong nguồn cung vaccine, đồng nghĩa với việc thế giới chưa thể trở lại bình thường. Tính đến nay, tổ chức có thể cung cấp khoảng 78 triệu liệu vaccine (4%) trong số 1,95 tỷ liều được sử dụng trên toàn cầu. Tuy nhiên tiến trình phân phối vaccine công bằng bị cản trở bởi các cuộc đàm phán từ công ty dược phẩm cũng như một số quốc gia tích trữ số lượng lớn vaccine cũng như nguyên liệu thô. Gần đây nhất, Covax đã bị áp đặt bởi lệnh cấm xuất khẩu do nhà sản xuất vắc xin lớn nhất thế giới là Ấn Độ, nơi đang trải qua làn sóng Covid thứ hai tàn phá. Do đó, đến thời điểm giữa năm, tổ chức thiếu khoảng 190 triệu liều so với dự kiến.

Tại Hoa Kỳ, khoảng một nửa dân số đã tiêm lần một trong khi ở các nước thu nhập thấp, tỷ lệ này là 0,7%. Berkley, một nhà dịch tễ học điều hành Gavi, tổ chức phi lợi nhuận chuyên cung cấp dịch vụ tiêm chủng cho các nước nghèo cho biết: “Các quốc gia giàu có đã đặt hàng gấp nhiều lần số lượng liều họ cần. Bây giờ là lúc xoay chuyển tình thế và bắt đầu cung cấp liều lượng có sẵn thông qua chia sẻ để phân phối vaccine đi khắp thế giới”. Với tốc độ tiêm chủng hiện tại, phải đến giữa năm sau mới có thể đạt được mức độ miễn dịch cao trên toàn cầu và kiểm soát đại dịch. 

Ảnh minh họa
Ảnh minh họa. (Ảnh: internet)

Một số quốc gia giàu có bắt đầu hưởng ứng Covax. Ngày 3 tháng 6, Nhà Trắng cho biết sẽ gửi 25 triệu vaccine đến các nước trên thế giới, bao gồm 19 triệu liều thông qua Covax và 6 triệu liều khác trực tiếp đến các quốc gia bao gồm Mexico và Hàn Quốc. Việc chia sẻ liều AstraZeneca vẫn đang được chờ đợi sự chấp thuận của cơ quan quản lý. Các quốc gia khu vực châu Âu đã cam kết tài trợ 100 triệu liều cho các quốc gia thu nhập thấp và trung bình vào cuối năm nay, chủ yếu thông qua Covax. Vào ngày 2 tháng 6, tại một hội nghị thượng đỉnh ảo do Nhật Bản tổ chức, liên minh đã huy động được gần 2,4 tỷ đô la và đảm bảo cam kết về 54 triệu liều thuốc khác. Tất cả những nỗ lực trên đều đáng được hoan nghênh nhưng chưa đủ để lấp đầy khoảng trống nguồn cung ngay lập tức.

Về cơ bản, Covax được thiết lập với ý tưởng cung cấp miễn phí cho các quốc gia có thu nhập thấp. Nhóm mua hàng lớn của Covax sẽ đảm bảo giao dịch với các công ty dược phẩm với mức giá ưu đãi. Các nước đang phát triển sẽ tiêm vắc xin cùng lúc với các nước giàu hơn với liều lượng được phân bổ tương ứng với quy mô dân số. Trong khuôn khổ Covax, thay vì thực hiện các thỏa thuận của riêng với các công ty dược phẩm, các nước giàu sẽ tiến hành tiêm chủng cho người trẻ tuổi chậm lại để phân phối công bằng vaccine. Nỗi sợ hãi lớn nhất của Berkley là các chính phủ giàu có sẽ thực hiện nhiều thỏa thuận song phương với các nhà phát triển vắc xin, thu về các nguồn cung cấp. Ông chia sẻ: “Chúng ta phải làm cho tất cả mọi người trên thế giới hiểu rằng đối phó với một đại dịch toàn cầu cần giải pháp toàn cầu”.

Hầu hết các công ty dược phẩm không ưu tiên Covax. Vào tháng 1, Pfizer Inc. đã đồng ý bán 40 triệu liều thuốc, chưa đến 2% sản lượng dự kiến ​​vào năm 2021. Hầu hết những liều thuốc này sẽ không đến tay khách hàng cho đến nửa cuối năm nay. Vào đầu tháng 5, sau nhiều tháng đàm phán, Moderna đã đạt được thỏa thuận bán tới 500 triệu liều thuốc cho Covax nhưng bên mua phải đợi đến tháng 10 hoặc muộn hơn và phần lớn sẽ được giao vào năm 2022. Giá của những thỏa thuận này là không rõ ràng, nhưng chi phí rõ ràng là một vấn đề đối với Covax. Berkley cho : “Chúng tôi không muốn công bố giá vì ảnh hưởng đến các cuộc đàm phán với các công ty khác”. Pfizer cho biết vào tháng 5 rằng công ty dự kiến ​​sẽ đạt doanh thu khoảng 26 tỷ USD từ vaccine Covid trong năm nay. Moderna đã dự kiến ​​doanh thu hơn 19 tỷ USD. Hiện tại, Covax vẫn phụ thuộc rất nhiều vào AstraZeneca cam kết bán vaccine không vì lợi nhuận và đạt được thỏa thuận sớm với liên minh. Với quy mô hoạt động quốc tế phức tạp nhất trong thời bình từng được thực hiện, Covax có thể đóng vai trò như một khuôn mẫu để ứng phó với các đại dịch trong tương lai.

Thiếu hụt nguồn cung đã là gia tăng mức độ thiếu tin tưởng vào Covax cũng như tiêm chủng. Hatchett, giám đốc điều hành của Liên minh Đổi mới Chuẩn bị Phòng chống Dịch cho hay: “Chúng tôi đang phải chịu áp lực và sức nóng từ các quốc gia đang thất vọng và tức giận về sự bất công bằng trong phân phối. Tuy rằng nhiều quốc gia đang điều chỉnh lượng vaccine dư thừa và chuyển tới các nước nghèo nhưng trên thực tế , phần lớn họ đang tiêu thụ hết nguồn cung cấp. Điều này không phù hợp trong bối cảnh khan hiếm vaccine.

Hậu quả từ lệnh cấm xuất khẩu của Ấn Độ thể hiện rõ rệt ở các quốc gia có tỷ lệ lây nhiễm gia tăng đột ngột. Nepal đã nhận được 348.000 liều từ Covax vào ngày 7 tháng 3 nhưng nước này đang phải vật lộn với một lượng lớn ca bệnh tràn qua biên giới với Ấn Độ và kiệt quệ vaccine. Covax hiện đang đàm phán với các nhà phát triển Trung Quốc để cố gắng bù đắp cho việc mất nguồn cung từ Ấn Độ. Trung Quốc đã vận chuyển nhiều liều lượng hơn tất cả các quốc gia khác cộng lại, thông qua giao dịch với các quốc gia riêng lẻ. WHO gần đây đã ủy quyền vắc xin cho Công ty TNHH Tập đoàn Sinopharm và Công ty TNHH Công nghệ sinh học Sinovac, mở ra cánh cửa cho các công ty cung cấp cho liên minh toàn cầu.

Thách thứ và giải pháp 

Ảnh minh họa
Ảnh minh họa. (Ảnh: internet)

Những người chỉ trích cho rằng sẽ tốt hơn nếu Covax gây áp lực lên các công ty dược phẩm để từ bỏ các bảo hộ bằng sáng chế và cho phép nhiều công ty sản xuất vaccine bằng con đường chuyển giao công nghệ. Bên cạnh đó, liên minh các tổ chức phi lợi nhuận có tên People’s Vaccine Alliance tiếp tục thúc đẩy việc từ bỏ bằng sáng chế và chỉ trích phương pháp tiếp cận của Covax. Anna Marriott, giám đốc chính sách y tế của Oxfam International, một thành viên của liên minh cho biết: “Covax là một mô hình từ thiện được hoan nghênh nhưng không đầy đủ. “Họ không bao giờ thách thức hệ thống. Họ chỉ là người mua trong hệ thống. Họ đã cố gắng huy động được một số tiền khổng lồ nhưng đáng lẽ họ có thể mở ra một nguồn cung lớn hơn”.

Về phía Covax, Berkley cho biết thế giới chỉ an toàn khi tất cả các quốc gia an toàn. Hatchett đã vạch ra một kế hoạch trị giá 3,5 tỷ đô la để chống lại các đại dịch trong tương lai, bao gồm việc xây dựng một “thư viện vaccine” nghiên cứu các họ virus khác nhau bằng cách sử dụng các công nghệ tiên tiến trong cuộc đua Covid.

Một hội đồng độc lập do WHO thành lập năm ngoái để tư vấn về việc chuẩn bị cho các đại dịch trong tương lai đã đưa ra kết luận tương tự trong một báo cáo được công bố vào tháng Năm. Ban hội thẩm đề xuất thành lập Cơ sở Tài trợ Đại dịch Quốc tế bảo đảm 10 tỷ USD chi phí mỗi năm bao gồm cả vắc xin. Cơ sở này sẽ được giám sát bởi một hội đồng y tế toàn cầu mới được thành lập do các nguyên thủ quốc gia đứng đầu. Ban hội thẩm cũng khuyến nghị “chuyển từ mô hình để lại sự đổi mới cho thị trường sang mô hình nhằm cung cấp hàng hóa công toàn cầu” bằng cách yêu cầu các công ty chia sẻ công nghệ và cung cấp giấy phép cho các nhà sản xuất khi quỹ chính phủ đầu tư vào nghiên cứu. Vaccine Covid là một chiến thắng nhưng quan trọng hơn cả là “bức tường thành” chống lại dịch bệnh của thế giới. Đó là lý do tại sao cần phải đưa ra một mô hình tài chính công bằng tại chỗ.

TL