 |
| Cảnh giác với “bắt cóc online”: Khi người trẻ trở thành mục tiêu của tin giả và lừa đảo trên mạng |
Theo Công an TP. Hồ Chí Minh, để tăng mức độ lan truyền, các đối tượng lừa đảo thường tạo dựng tin giả dựa trên những thông báo, chính sách của chính quyền thành phố, thông tin về từ thiện, người nổi tiếng hay các sự kiện như thảm họa, thiên tai. Chính sự “núp bóng” những nội dung mang tính thời sự và niềm tin xã hội này khiến người dân dễ sập bẫy, đặc biệt là giới trẻ.
Trong giai đoạn dịch Covid-19, nhiều tin giả được mạo danh là chỉ đạo của lãnh đạo thành phố đã lan truyền với tốc độ chóng mặt, gây hoang mang trong dư luận. Không ít người tin đó là “tin thật”, chia sẻ lại mà không kiểm chứng, vô tình tiếp tay cho thông tin sai lệch.
Đáng lo ngại, người trẻ – nhóm sử dụng internet nhiều nhất – lại không nằm ngoài “vòng xoáy” của các hình thức lừa đảo trực tuyến. Áp lực muốn chia sẻ nhanh, thể hiện quan điểm, cùng sự thiếu trải nghiệm thực tế khiến nhiều sinh viên dễ bị “dắt mũi”, thậm chí trở thành mắt xích lan truyền thông tin độc hại, thiếu kiểm chứng.
Theo thống kê của Công an TP. Hồ Chí Minh, từ năm 2020 đến giữa tháng 6/2025, lực lượng chức năng đã xử lý hơn 1.000 vụ vi phạm trật tự xã hội có liên quan đến hơn 2.700 học sinh, sinh viên. Ở quy mô toàn quốc, riêng năm 2024, các vụ lừa đảo trực tuyến đã gây thiệt hại khoảng 18.900 tỷ đồng – tăng gần gấp đôi so với năm 2023. Trung bình cứ 220 người dùng thiết bị thông minh thì có một người trở thành nạn nhân, và 70% người dân cho biết họ từng tiếp xúc với ít nhất một cuộc gọi, tin nhắn hay hình thức lừa đảo mỗi tháng.
Nâng cao kỹ năng nhận diện và ứng phó
Thời gian gần đây, hiện tượng “bắt cóc online” đang khiến dư luận đặc biệt quan tâm. Theo Bộ Công an, từ giữa năm 2024 đến tháng 8/2025, đã có 50 nạn nhân được giải cứu thành công. Tất cả đều trong độ tuổi 18–22, phần lớn là học sinh, sinh viên, trong đó nữ giới chiếm tới 90%.
Câu hỏi đặt ra: tại sao những người trẻ, vốn được xem là có tri thức và khả năng tiếp cận công nghệ nhanh, lại trở thành nhóm nạn nhân chính của các vụ lừa đảo tinh vi này?
Tại tọa đàm “Nhận diện và chống tin giả trong kỷ nguyên AI” do Báo Tiền Phong và Trường Đại học Giao thông Vận tải TP. Hồ Chí Minh tổ chức mới đây, Đại úy Huỳnh Đỗ Tấn Thịnh – cán bộ Đội Cảnh sát Đặc nhiệm, Phòng Cảnh sát Hình sự, Công an TP. Hồ Chí Minh – cho rằng, nhiều sinh viên hiện nay đang lệ thuộc vào các luồng thông tin ngắn, thiếu chiều sâu thay vì tìm hiểu từ các nguồn chính thống.
“Nhiều bạn trẻ dành hàng giờ xem clip ngắn thay vì đọc một bài báo, xem thời sự hay các chuyên đề chuyên sâu. Điều này khiến tư duy phản biện và khả năng phân biệt thật – giả bị suy giảm đáng kể”, Đại úy Thịnh chia sẻ.
Từ kết quả điều tra thực tế, ông cảnh báo: “Phần lớn tin giả, chiêu trò dẫn dụ lừa đảo đều khởi phát từ các nền tảng video ngắn. Việc tiêu thụ quá nhiều nội dung dạng này khiến người xem suy nghĩ nhanh nhưng nông, dễ bị thao túng cảm xúc.”
Các clip ngắn chạm vào cảm xúc nhưng làm con người “lười suy nghĩ”. Khi quen với sự đơn giản hóa thông tin, người trẻ dễ đánh mất khả năng phản biện, và khi gặp rắc rối, họ thường ngại chia sẻ, dẫn đến khó thoát khỏi các cạm bẫy tinh vi.
Theo cơ quan chức năng, hiện có tới 24 hình thức lừa đảo trực tuyến khác nhau, với vô số biến tấu và thủ đoạn dẫn dụ. Tuy nhiên, yếu tố then chốt để bảo vệ bản thân vẫn nằm ở kỹ năng nhận diện, khả năng kiểm chứng và bản lĩnh ứng phó của mỗi người.
Công an TP. Hồ Chí Minh khuyến cáo: mỗi cá nhân, đặc biệt là học sinh – sinh viên, cần rèn luyện thói quen kiểm tra nguồn tin, không chia sẻ nội dung chưa xác thực, đồng thời nâng cao hiểu biết về an toàn thông tin. Trong kỷ nguyên công nghệ số và trí tuệ nhân tạo, “lá chắn” hiệu quả nhất chống lại tin giả và lừa đảo trực tuyến vẫn là sự tỉnh táo và ý thức tự bảo vệ mình.
