Cần khung pháp lý cho thị trường tiền mã hóa sôi động tại Việt Nam

Thiếu khung pháp lý

Trong khi các nhà cung cấp dịch vụ trao đổi tiền mã hóa phải trải qua quá trình tuyển chọn nghiêm ngặt để có được giấy phép ở Singapore và sắp tới là Hồng Kông, các sàn giao dịch như Binance hay Remitano có thể tự do hoạt động tại Việt Nam mà không cần sở hữu giấy phép nhà cung cấp dịch vụ tài chính. Bên cạnh đó, các nhà đầu tư kiếm được lợi nhuận từ tiền mã hóa cũng không phải trả bất kỳ khoản thuế nào.

Nhiều dự án tiền mã hóa, đặc biệt là GameFi, Move to Earn, Metaverse và Web3, đã được triển khai trong một môi trường giúp thúc đẩy đổi mới quốc gia cũng như hướng đến nền kinh tế số.

Tuy nhiên, việc thiếu khung pháp lý đã dẫn đến một số vấn đề:

(i) thiếu bảo vệ cho nhà đầu tư nếu họ bị lừa đảo;

(ii) khó khăn trong việc truy tìm các hoạt động tội phạm và lừa đảo liên quan đến tiền mã hóa như rửa tiền;

(iii) môi trường kinh doanh đầy biến động; 

(iv) cơ quan thuế không có khả năng thu thuế từ các hoạt động liên quan đến tiền mã hóa.

Về lâu dài, những vấn đề này có thể làm giảm niềm tin của thị trường và khiến Việt Nam trở nên kém hấp dẫn hơn, đặc biệt là khi sự phấn khích qua đi.

Tư duy “đánh bạc” của nhà đầu tư Việt

Với tư duy “làm giàu nhanh chóng” và “đánh bạc” của hầu hết các nhà đầu tư tiền mã hóa Việt Nam cùng với việc thiếu khung pháp lý, không có gì ngạc nhiên khi Việt Nam là một trong những trung tâm giao dịch tiền mã hóa năng động nhất trên thế giới (xếp thứ hai) về khối lượng giao dịch trao đổi ngang hàng (P2P) theo Chỉ số chấp nhận tiền mã hóa toàn cầu năm 2022 của Chainalysis).

Trong giai đoạn thị trường đi lên kéo dài từ cuối tháng 3/2020 đến giữa tháng 11/2021, các dự án tiền mã hóa mọc lên như nấm. Mặc dù gặp phải một số dự án lừa đảo, các nhà đầu tư vẫn phần nào tin tưởng vào khả năng thu hồi khoản lỗ bằng cách đặt cược vào các dự án khác dẫn đến thua lỗ thêm.

Hành vi này có thể do nhà đầu tư thường quên rằng các dự án tiền mã hóa cũng giống như bất kỳ công ty khởi nghiệp nào đều có tỉ lệ thất bại trên 90%. Nhìn chung, tư duy hiện tại sẽ không giúp ích gì các nhà đầu tư, đặc biệt là các nhà đầu tư nhỏ lẻ, chẳng những thế về lâu dài, họ sẽ bị những người chơi lớn hoặc “cá voi” đẩy ra ngoài do tính chất thao túng của thị trường tiền mã hóa.

Môi trường sôi động và dân trí tốt

Bất chấp những thách thức trên, Việt Nam vẫn duy trì một vị thế độc đáo - trung tâm tiền mã hóa non trẻ và đang phát triển ở nhiều khía cạnh khác nhau.

Thứ nhất, Việt Nam vẫn sẽ có một tỉ lệ đáng kể (khoảng 68-70% dân số) người trưởng thành trong độ tuổi lao động trong 10 đến 15 năm tới. Việt Nam cũng được dự đoán sẽ có khoảng 50% dân số thuộc tầng lớp trung lưu vào năm 2030, trở thành một trong 20 nền kinh tế hàng đầu có dân số thuộc tầng lớp trung lưu lớn nhất. Là nhóm dân số trẻ và am hiểu công nghệ, họ được kỳ vọng sẽ thúc đẩy việc áp dụng tiền mã hóa hơn nữa và theo cách bền vững hơn.

Ngoài ra, giáo dục là chìa khóa để duy trì vị thế của Việt Nam như một tâm điểm về tiền mã hóa. Việt Nam quy tụ được các trường đại học có xếp hạng cao về giáo dục blockchain và tiền mã hóa, chẳng hạn như Đại học RMIT xếp thứ hai toàn cầu về blockchain. RMIT cũng được vinh danh “Trường đại học tiên phong đào tạo Blockchain” tại Giải thưởng Blockchain Việt Nam 2022 do Hội Truyền thông số Việt Nam và Liên minh Blockchain Việt Nam tổ chức.

Mặc dù quy định về tiền mã hóa ở Việt Nam có thể vẫn chưa rõ ràng trong ngắn hạn, Chính phủ nhận thức được rằng tài sản tiền mã hóa có thể gây bất ổn cho hệ thống tài chính và nền kinh tế nếu không được kiểm soát.

Do đó, một khung pháp lý hoặc định hướng pháp lý rõ ràng hơn có khả năng sẽ được hiện thực hóa trong khoảng một năm tới, theo chỉ đạo của Phó Thủ tướng với Bộ Tài chính nhằm hoàn thiện khung pháp lý cho tài sản ảo, tiền mã hóa và tiền ảo vào tháng 4 năm 2022.

Cuối cùng, việc Việt Nam được xếp hạng nhất trong chỉ số chấp nhận tiền mã hóa của Chainalysis trong hai năm liên tiếp, cho thấy người Việt Nam rất sẵn lòng tham gia vào thị trường tiền mã hóa. 

Tuy nhiên, trước những vụ lừa đảo từng xảy ra cũng như tình hình thị trường ngủ đông do đi xuống như hiện nay, ngành công nghiệp tiền mã hóa cần nâng cao uy tín và thể hiện sự phù hợp với nền kinh tế để giữ chân và thu hút nhiều người dùng hơn.

Nhiều việc phải làm

Khi có kế hoạch thiết lập một nền tảng tài chính số quốc gia hiện đại, bền vững và tích hợp, góp phần vào tăng trưởng kinh tế, đồng thời đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô và an ninh tài chính đến năm 2030, Việt Nam cần thực hiện các hành động cần thiết để trở thành một trung tâm tiền mã hóa với khung pháp lý tiền mã hóa thuận lợi và là nơi đặt trụ sở của các công ty tiền mã hóa hàng đầu thế giới.

Ngoài ra, khu vực công và khu vực tư nhân phải sẵn sàng thử nghiệm tiền có thể lập trình và khám phá các trường hợp sử dụng cho tài sản số và token hóa tài sản, nhằm tăng tính thanh khoản và hiệu quả, đồng thời góp phần giảm rủi ro tài chính trong khuôn khổ pháp lý vững chắc và được tạo điều kiện.

Cho đến lúc đó, vẫn còn rất nhiều việc phải làm và nếu không hành động nhanh chóng, Việt Nam có thể đánh mất cơ hội “đặc biệt và duy nhất” để trở thành nhân tố tiên phong trong cuộc đua tiền mã hóa này.

TS. Phạm Nguyễn Anh Huy, giảng viên cấp cao ngành Tài chính - Đại học RMIT Việt Nam