Điều gì khiến một công ty khởi nghiệp công nghệ thay đổi bối cảnh bán lẻ của Indonesia

Người sáng lập và Giám đốc điều hành của công ty thương mại điện tử Indonesia Tokopedia - William Tanuwijaya, chụp ảnh tại trụ sở Tokopedia ở Jakarta. Ảnh: REUTERS 

Vào năm 2007, tại Jakarta, Indonesia, các đồng nghiệp William Tanuwijaya và Leontinus Alpha Edison đã thảo luận về ý tưởng xây dựng một thị trường trực tuyến cho các thương gia và người mua Indonesia. 

Thanh toán trực tuyến có thể coi là một giao dịch khó khăn khi quốc gia này vốn chủ yếu chỉ quen thanh toán bằng tiền mặt, trong khi quy mô và phạm vi địa lý của Indonesia sẽ đặt ra một số vấn đề với giao hàng. Và sau đó là cả những sự cạnh tranh, với những gã khổng lồ toàn cầu được tài trợ tốt như eBay và Rakuten của Nhật Bản đã đàm phán với các đối tác địa phương để tham gia vào thị trường.

Không nản lòng, cặp đôi này tiếp tục phát triển và đến năm 2009 thì Tokopedia ra đời. Chỉ trong vòng sáu năm, nó đã trở thành kỳ lân công nghệ thứ hai của Indonesia và hiện có giá trị 7 tỷ USD. Theo dữ liệu nội bộ, Tokopedia hiện có hơn 8 triệu người bán trên nền tảng bán hàng với hơn 300 triệu sản phẩm cho 90 triệu người dùng hoạt động hàng tháng.

Xây dựng nền kinh tế internet

Tokopedia hiện đang là thị trường thương mại điện tử lớn của Indonesia

Mặc dù Tokopedia không phải là thị trường trực tuyến đầu tiên của Indonesia, nhưng nó đã nhanh chóng trở thành thị trường thành công nhất và giúp khởi động một thập kỷ chuyển đổi cho lĩnh vực bán lẻ của đất nước này . 

Vào thời điểm Tanuwijaya và Edison đang cùng nhau lập kế hoạch, thị trường bán lẻ Indonesia vẫn còn rất phân mảnh. Là một quần đảo bao gồm hơn 17.000 hòn đảo, hoạt động bán lẻ đã được bản địa hóa rất cao, với các cửa hàng nhỏ truyền thống chiếm ưu thế trong bối cảnh bán lẻ.

Từ đầu những năm 2000, những cải tiến về thông tin liên lạc và cơ sở hạ tầng cùng với sự phát triển của nền kinh tế đất nước đã dẫn đến sự mở rộng nhanh chóng của các chuỗi bán lẻ hiện đại trên khắp Indonesia. Những thay đổi đã xảy ra nhưng chúng rất chậm, và lúc này là chính là lúc kỳ vọng Internet sẽ thay đổi.

Với tổng dân số 267 triệu người - cho đến nay là lớn nhất ở Đông Nam Á - hơn một nửa trong số họ có quyền truy cập Internet, Indonesia sẽ luôn là một ứng cử viên nặng ký cho sự thâm nhập của thương mại điện tử. 

Theo một báo cáo chung năm 2019 từ Google, Temasek và Bain and Co., Indonesia là nền kinh tế internet lớn nhất và phát triển nhanh nhất ở Đông Nam Á. Lĩnh vực thương mại điện tử của nó có tổng giá trị hàng hóa là 21 tỷ đô la và dự kiến ​​sẽ chiếm 50% tổng số giao dịch thương mại điện tử ở Đông Nam Á vào năm 2025.

Mặc dù vậy, lĩnh vực này đang được định giá thấp. Thương mại điện tử chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng doanh số bán lẻ, với ước tính dao động từ 5 đến 10%. Nhưng trong khi còn nhiều dư địa để phát triển, những trở ngại tương tự mà Tanuwijaya của Tokopedia phải đối mặt vào năm 2007 vẫn tồn tại.

Kích hoạt thanh toán trực tuyến

Indonesia là nền kinh tế dựa vào tiền mặt lớn thứ hai thế giới, sau Ấn Độ. Mức độ thâm nhập của ngân hàng thấp, và ước tính 96% người Indonesia không sở hữu thẻ tín dụng, ngay cả khi thẻ tín dụng vẫn là phương thức thanh toán thương mại điện tử phổ biến nhất.

Điều này đã gây khó khăn cho việc quản lý thanh toán trên toàn bộ nền kinh tế trực tuyến. Nó cũng là một rào cản đối với việc mở rộng quyền truy cập vào các giao dịch trực tuyến ở một quốc gia mà theo báo cáo của JPMorgan năm 2019, hơn một nửa số người không có tài khoản ngân hàng. Tạo điều kiện cho các phương thức thanh toán kỹ thuật số thuận tiện và đáng tin cậy hơn đã trở thành một yêu cầu cấp thiết đối với các công ty thương mại điện tử. 

Phản hồi đã đến với hình thức ví kỹ thuật số, hiện là phương thức thanh toán không dùng tiền mặt phổ biến nhất ở Indonesia. Các công ty khởi nghiệp như GoPay, Ovo và Dana được Ant Financial hỗ trợ đang trở nên phổ biến hơn trên toàn quốc. 

Thay vì phát triển ví kỹ thuật số của riêng mình, Tokopedia đã hợp tác với Ovo vào năm 2018. 

Tanuwijya, hiện là Giám đốc điều hành của Tokopedia, cho biết: “Quan hệ đối tác thanh toán kỹ thuật số của chúng tôi với Ovo đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy việc áp dụng không dùng tiền mặt và bao gồm tài chính”. "Với Ovo, chúng tôi không chỉ cung cấp trải nghiệm mua sắm trực tuyến thoải mái hơn trên nền tảng Tokopedia mà còn mang đến sự tiện lợi khi giao dịch trong các hệ sinh thái Ovo khác, bao gồm tính di động, nhà hàng ngoại tuyến và cửa hàng bán lẻ."

Một thách thức lớn về hậu cần

Tuy nhiên, thanh toán chỉ là một phần của chuỗi cung ứng thương mại điện tử. Một khi đơn đặt hàng được đặt, một thách thức khác xuất hiện, đó là đưa đơn đặt hàng đó đến tay người mua. 

Đặc biệt, ở các vùng nông thôn, việc chuyển phát bưu kiện đơn giản có thể cần phải gặp các trở ngại về địa hình vùng núi và vùng nước rộng lớn. Ngay cả khi một bưu kiện đến gần điểm đến, nó vẫn có thể phải đối mặt với việc thiếu địa chỉ chính thức và thậm chí cả tên đường. Cơ sở hạ tầng hậu cần kém như vậy dẫn đến chi phí vận chuyển cao hơn, đặc biệt là bên ngoài hòn đảo đông dân nhất Java. 

Một phần giải pháp đang xuất hiện từ các góc khác của nền kinh tế internet. Ví dụ, các công ty gọi xe như Gojek và Grab có thể tận dụng mạng lưới tài xế rộng khắp của họ để cung cấp dịch vụ giao hàng, mặc dù đây vẫn là một lựa chọn hạn chế do thiếu vận tải đường biển và đường hàng không.

Tokopedia hướng tới việc sử dụng một mạng lưới gồm 11 công ty hậu cần bên thứ ba, bao phủ tới 65% việc giao hàng. Nó cũng đang nghiên cứu để cung cấp cho các thương gia về các cơ sở kho bãi để lưu trữ hàng hóa và giảm chi phí giao hàng. Vào năm 2019, công ty đã ra mắt TokoCabang, được mô tả là một mạng lưới kho thông minh được hỗ trợ bởi trí tuệ nhân tạo và dự đoán nhu cầu giúp các thương gia mở rộng quy mô phân phối.

Tanuwijaya cho biết: “Ý tưởng là giúp mọi doanh nghiệp tham gia Tokopedia bằng cách nào đó có một kho hàng ở khắp mọi nơi trên đất nước. "Người mua có thể tiếp cận các sản phẩm khác nhau với giá rẻ hơn và được giao ngay trong ngày. Ngày nay TokoCabang đã có mặt tại sáu thành phố khác nhau ở Indonesia. Chúng tôi mong muốn cung cấp dịch vụ này trên toàn quốc để tạo ra nhiều lợi ích hơn cho cả người mua và người bán. "

Tương lai của thương mại điện tử

Khi năm 2021 đến gần, cạnh tranh thương mại điện tử ở Indonesia vẫn còn gay gắt. Năm 2016, chính phủ Indonesia đã mở cửa lĩnh vực này cho các công ty nước ngoài, vốn trước đây phải hoạt động thông qua các đối tác địa phương. Điều này dẫn đến việc Alibaba, Lazada, JD.com và Shopee tham gia thị trường, cùng với các công ty địa phương như Tokopedia và Bukalapak. 

Tanuwijaya hoan nghênh cuộc cạnh tranh này. Ông nói: “Là một công ty công nghệ bắt đầu ở các thị trường mới nổi, chúng tôi đã phải đối mặt với những gã khổng lồ internet toàn cầu kể từ ngày đầu thành lập. "Tuy nhiên, thay vì bị ám ảnh bởi sự cạnh tranh, chúng tôi đã chọn tập trung vào những điểm khó khăn hàng ngày cho khách hàng và người bán, đồng thời đưa ra những đổi mới sản phẩm và cung cấp dịch vụ phù hợp với nhu cầu địa phương."

Đồng thời, COVID-19 đã củng cố giá trị thương mại điện tử cho Indonesia. Ví dụ, Shopee của Singapore đã chứng kiến ​​doanh số bán hàng tại Indonesia tăng hơn 120% trong ba tháng đầu năm, so với năm trước. Nhìn chung, các giao dịch thương mại điện tử trung bình hàng ngày đã tăng gần gấp đôi trong thời kỳ đại dịch. 

Tanuwijaya cho biết: “Tình hình đại dịch COVID-19 gần đây đã đẩy nhanh việc áp dụng công nghệ và internet. "Các doanh nghiệp có thể liên tục hoạt động và mọi người trên khắp các hòn đảo có thể tận hưởng sự tiện lợi của thương mại điện tử ngay tại nhà của họ, nơi họ có thể tìm thấy bất kỳ lựa chọn sản phẩm nào với giá cả minh bạch và tương tự, bất kể họ ở đâu."

Sự ra đời Tokopedia -  kỳ lân công nghệ của Indonesia

 Tanuwijaya đã được Tạp chí Forbes Indonesia đặt cho biệt danh “Game Changer” vào tháng 1 năm 2020

Sau khi nhận được 10% vốn từ những người cao niên trong văn phòng làm việc trong thời kì đầu, Tanuwijaya đã quyết định xây dựng một trang web như một trung tâm mua sắm trực tuyến vào năm 2007 với Leontinus Alpha Edison. Trang web trở thành tiền thân của Tokopedia ban đầu bị đánh giá thấp.

Trong hai năm đầu, Tanuwijaya đã cố gắng tìm nguồn vốn cho trang web của mình. Chưa hoàn thành công việc kinh doanh đã bị từ chối nhiều lần, anh lại gặp phải khó khăn khi người bố mắc bệnh ung thư.

Nhưng cuối cùng, những nỗ lực phát triển công việc kinh doanh của Tanuwijaya đã không trở nên vô ích. Tokopedia được chính thức thành lập vào ngày 6 tháng 2 năm 2009. Nhờ chuyên môn của Tanuwijaya, Tokopedia đã làm việc với 509 đối tác bán hàng và thu hút được 4.500 người dùng trong tháng đầu tiên.

Ngoài ra, Tokopedia cuối cùng cũng nhận được tài trợ từ các nhà đầu tư lớn, chẳng hạn như East Venture, CyberAgent Ventures và Softbank. Theo dữ liệu của iPrice cho năm 2019, Tokopedia đã được hơn 140 triệu người dùng truy cập mỗi tháng.

Dữ liệu tương tự cho thấy tổng giá trị giao dịch của Tokopedia vào tháng 5 năm 2019, hoặc sau 10 năm tồn tại, đã vượt quá 18 nghìn tỷ IDR, vốn chỉ được tính từ người dùng Indonesia.

Để đạt được thành công này, Tanuwijaya đã được Tạp chí Forbes Indonesia đặt cho biệt danh “Game Changer” vào tháng 1 năm 2020. Anh được đặt biệt danh này vì trở thành người tiên phong khởi nghiệp với vị thế kỳ lân (giá trị định giá hơn 1 tỷ đô la Mỹ) với Tokopedia.

Tanuwijaya cũng xếp thứ 148 là người giàu nhất Indonesia theo Tạp chí Globe Asia 2018 với khối tài sản lên tới 130 triệu đô la Mỹ, tương đương 1,8 nghìn tỷ Rp.

Bảo Trinh