Các công ty khởi nghiệp công nghệ của Thổ Nhĩ Kỳ đang làm dậy sóng toàn cầu

Môi trường công nghệ đang thay đổi ở Thổ Nhĩ Kỳ

Đầu năm 2020, Getir, một công ty khởi nghiệp giao hàng của Thổ Nhĩ Kỳ đã gây chú ý khi nhận được 38 triệu đô la đầu tư, 28 triệu đô la trong số đó đến từ các nhà đầu tư hàng đầu ở Thung lũng Silicon.

Tin tức này rất đáng mừng vì tiềm năng mạnh mẽ của các công ty khởi nghiệp Thổ Nhĩ Kỳ đang được các nhà đầu tư toàn cầu công nhận. Tuy nhiên, chỉ vậy vẫn là chưa đủ.

Trong bối cảnh nền kinh tế suy thoái do đại dịch Covid-19 gây ra, hãng Peak Games đã được gã khổng lồ game toàn cầu Zynga mua lại với giá 1,8 tỷ USD, trở thành kỳ lân đầu tiên của Thổ Nhĩ Kỳ - một công ty khởi nghiệp tỷ đô.

Peak Games đã được gã khổng lồ game toàn cầu Zynga mua lại với giá 1,8 tỷ USD

Ngay sau đó, một công ty khởi nghiệp trò chơi khác, Rollic Games, đã được bán cho Zynga với giá 180 triệu đô la chỉ 21 tháng sau khi nó được thành lập. Trong khi tin tức về những kỳ lân này đã hướng sự chú ý của mọi người đến các mô hình mới trong ngành công nghiệp game. Vậy câu hỏi đặt ra rằng việc xây dựng một công ty khởi nghiệp toàn cầu ở Thổ Nhĩ Kỳ thực sự sẽ cần những gì?

Ba mươi năm trước kỳ lân đầu tiên ra đời

Mặc dù rất khó để nêu tên công ty khởi nghiệp công nghệ đầu tiên ở Thổ Nhĩ Kỳ, nhưng điều đáng nói là cách đây khá lâu, vào năm 1992, một công ty công nghệ có tên Netas đã phải đối mặt với cáo buộc gian lận chỉ vì xuất khẩu phần mềm sang Anh.

Không biết phần mềm có nghĩa là gì, các quan chức thuế nhất định coi phần cứng là bằng chứng của giao dịch. Cuối cùng, công ty đã ghi phần mềm vào đĩa nhưng không có kết quả. Không ai có thể tin rằng một cuộn băng dài hai mét trong một chiếc đĩa có thể trị giá 2 triệu đô la. Khi vụ việc được đưa ra tòa, các cáo buộc chống lại công ty đã bị bác bỏ.

Thổ Nhĩ Kỳ đã đi một chặng đường dài: từ phần mềm đo bằng mét đến việc hình thanh con kỳ lân đầu tiên trong vòng chưa đầy ba mươi năm. Nhưng điều này đã xảy ra như thế nào?

Bắt đầu từ những năm 1990, các nhà cung cấp internet và các công ty email đã mở đường cho các công ty khởi nghiệp công nghệ trong nước.

Một loạt doanh nghiệp thương mại điện tử, bao gồm Yemek Sepeti, Trendyol và Gitti Gidiyor, đã được mua lại bởi các công ty công nghệ toàn cầu như Delivery Hero, Alibaba và EBay vào những năm 2010 - mỗi công ty với giá hơn 100 triệu USD.

Theo báo cáo gần đây của Endeavour Thổ Nhĩ Kỳ, các công ty khởi nghiệp của Thổ Nhĩ Kỳ mạnh hơn về phần mềm doanh nghiệp, thương mại điện tử và hệ thống thanh toán. Trong cùng một báo cáo, trong số các yếu tố khác nhau, số lượng ngày càng tăng của các tổ chức hỗ trợ, chẳng hạn như các cơ sở ươm tạo và cơ sở thúc đẩy, được ghi nhận cho xu hướng đi lên thành công của các công ty khởi nghiệp Thổ Nhĩ Kỳ.

Công viên khoa học, vườn ươm và máy gia tốc

Các nỗ lực của cộng đồng cũng đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển của ngành công nghiệp khởi nghiệp của Thổ Nhĩ Kỳ, cũng như hệ sinh thái công nghệ rộng lớn hơn.

Trong một nỗ lực để thúc đẩy sự phát triển và thương mại hóa công nghệ, các khu phát triển công nghệ hay còn gọi là công viên khoa học công nghệ đã được thành lập. Trong khi những nỗ lực tạo ra các khu vực phát triển công nghệ ở Thổ Nhĩ Kỳ có từ những năm 1980, khung pháp lý cho các công viên kỹ thuật đã được thiết lập vào năm 2001.

Được mô phỏng theo Thung lũng Silicon, các công viên công nghệ ở Thổ Nhĩ Kỳ đóng vai trò là cơ chế phát triển công nghệ, giống như ở nhiều quốc gia đang phát triển, tập hợp các yếu tố chính của sản xuất công nghệ: tài năng, hiệu ứng mạng sinh ra từ vị trí chung của các công ty công nghệ và các ưu đãi của chính phủ.

Các công ty trong các khu vực này được hưởng lợi từ một số lợi ích về thuế và họ có thể tiếp cận với tài năng R&D ( nghiên cứu và phát triển) thông qua trường đại học nghiên cứu mà họ liên kết. 

Ngày nay, có 85 công viên công nghệ ở Thổ Nhĩ Kỳ, 71 trong số đó đang hoạt động, với 5.920 công ty và 58.922 nhân viên R&D. Đến năm 2020, xuất khẩu công nghệ ra khỏi các công viên công nghệ đã đạt  5 tỷ USD .

Bên cạnh việc hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp thông qua việc tạo ra một bối cảnh công nghệ cho các công ty khởi nghiệp, các công cụ công nghệ còn được đưa vào thế giới khởi nghiệp thông qua các vườn ươm và các công ty mà họ điều hành.

Các công viên đại học hàng đầu ở Thổ Nhĩ Kỳ có thể kể đến là Đại học Kỹ thuật Istanbul, Đại học Kỹ thuật Trung Đông, Đại học Kỹ thuật Yildiz và Đại học Bilkent.

Nằm trong hoặc gần khuôn viên trường đại học, bên cạnh các công ty công nghệ thực hiện các hoạt động R&D, các trung tâm ươm tạo này có tiềm năng to lớn để ươm mầm các công ty khởi nghiệp thành công. Ví dụ, Yildiz Kulucka của Đại học Kỹ thuật Yildiz là trung tâm ươm tạo lớn nhất với hơn 130 công ty khởi nghiệp, có doanh thu 87 triệu đô la Thổ Nhĩ Kỳ (11,2 triệu đô la) và 9 triệu đô la xuất khẩu công nghệ vào năm 2020.

Để các start up có thể đi đường dài, cần cả một hệ sinh thái ở Thổ Nhĩ Kỳ với các tổ chức hỗ trợ liên quan khác.

Liệu pháp luật mới có thúc đẩy sự phát triển của startup?

Tuy nhiên, tiềm năng đầy đủ của các trung tâm ươm tạo và máy gia tốc trực thuộc trường đại học này vẫn chưa được khai thác hết.

Các công ty khởi nghiệp ở cả trung tâm ươm tạo và bên ngoài đều gặp phải vấn đề về kinh phí. Theo Startup Watch, Thổ Nhĩ Kỳ đứng ở vị trí thứ hai khi nói đến các khoản đầu tư mạo hiểm. Luật mới liên quan đến các công viên công nghệ đã được trình lên Quốc hội Thổ Nhĩ Kỳ vào tháng trước.

Một trong những sửa đổi quan trọng trong luật là giải quyết tình trạng thiếu tài trợ khởi nghiệp bằng cách khuyến khích các công ty công nghệ trong các công viên công nghệ đầu tư vào các quỹ đầu tư mạo hiểm hoặc các công ty khởi nghiệp trong công viên công nghệ của họ.

Với luật mới, sẽ có thể tạo điều kiện cho các công ty khởi nghiệp trong các cơ sở ươm tạo và tăng tốc các công viên công nghệ hưởng lợi từ các ưu đãi thuế, giảm bớt gánh nặng thuế cho các công ty khởi nghiệp trong giai đoạn đầu.

Mặc dù tài trợ là một khía cạnh quan trọng đối với sự tồn tại của một công ty khởi nghiệp, nhưng hiệu ứng mạng của các công viên công nghệ có thể được tận dụng hơn nữa để hỗ trợ các công ty khởi nghiệp trong giai đoạn mô hình kinh doanh chưa được chứng minh.

Cho đến khi đạt đến điểm hòa vốn, hầu hết các startup đều sử dụng gần hết số vốn trước khi tìm được khách hàng đầu tiên. Các khuyến khích của chính phủ, về mặt này, có thể cứu các công ty khởi nghiệp bằng cách tạo điều kiện cho họ kết nối.

Bất chấp trí tưởng tượng phổ biến của những người trẻ tuổi bỏ học đại học để thành lập các công ty hàng tỷ đô la ,hành trình khởi nghiệp dường như không chắc chắn -  điều này đòi hỏi sự gan dạ và kinh nghiệm để vượt qua những bất ổn chính trị và kinh tế của người điều hành.

Một công ty khởi nghiệp thành công đòi hỏi sự gan dạ và kinh nghiệm để vượt qua những bất ổn chính trị và kinh tế của người điều hành. 

Ở những nơi như Mỹ, nơi mà một công ty khởi nghiệp đột phá thậm chí có thể được xây dựng từ một ga ra ô tô, đằng sau đó là một hệ sinh thái công nghệ mạnh mẽ và cơ chế pháp lý mạnh mẽ vốn có.

Trong những năm gần đây, ở Thổ Nhĩ Kỳ, những kỳ lân đã cung cấp các hình mẫu cho các công ty khởi nghiệp chứng minh rằng các công ty khởi nghiệp của Thổ Nhĩ Kỳ có thể đạt được thành công. Tuy nhiên, để có thể đi đường dài, cần cả một hệ sinh thái ở Thổ Nhĩ Kỳ với các tổ chức hỗ trợ liên quan khác.

Bảo Trinh (Theo trtworld)