Việt Nam: Xuất khẩu cà phê lập kỷ lục trong tháng 5 và 5 tháng đầu năm 2023, ai hưởng lợi?

Xuất khẩu cà phê của Việt Nam đã ghi nhận kỷ lục trong tháng 5 với khối lượng đạt 165.000 tấn và giá trị đạt 396 triệu USD. Tổng khối lượng và giá trị xuất khẩu cà phê trong 5 tháng đầu năm 2023 cũng đạt con số ấn tượng là 882.000 tấn và 2,02 tỉ USD. Mặc dù khối lượng xuất khẩu cà phê giảm 2,2% so với cùng kỳ năm trước, nhưng giá trị xuất khẩu vẫn tăng 0,2%. Điều này cho thấy mục tiêu 4 tỉ USD về giá trị xuất khẩu cà phê năm 2022 đã từng bước bị phá vỡ.

Tuy nhiên, giá cà phê Robusta và Arabica biến động không đồng nhất trong tháng 5-2023. Trong khi giá cà phê Robusta tăng, giá cà phê Arabica lại giảm. Nguyên nhân của sự biến động này có liên quan đến dự báo về nguồn cung và nhu cầu. Sản lượng cà phê Robusta bị giảm trong khi nguồn cung của cà phê Arabica tăng lên. Xu hướng này được dự báo sẽ tiếp tục trong tương lai khi nhu cầu sử dụng cà phê Robusta tăng lên, đặc biệt trong bối cảnh lạm phát. Nhu cầu cà phê Robusta trên thế giới vẫn duy trì ở mức cao, đáp ứng nhu cầu của ngành công nghiệp sản xuất cà phê hòa tan.

Ông Đỗ Hà Nam, Phó Chủ tịch Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam (VICOFA), cho biết, giá cà phê tăng liên tục là do cung không đủ cầu. Dự báo cho thấy xuất khẩu cà phê vẫn có triển vọng tích cực khi nhu cầu tăng lên và nguồn hàng được cải thiện. Tuy nhiên, dự báo sản lượng cà phê năm nay giảm đến 10%-15% do thời tiết không thuận lợi. Điều này có thể gây áp lực lên nông dân và các doanh nghiệp xuất khẩu cà phê.

Dù vậy, không chỉ nông dân mà một số doanh nghiệp xuất khẩu cũng không hưởng lợi từ việc tăng giá cà phê. Tình hình biến động thị trường cà phê, đặc biệt là chi phí tài chính quá cao, đã khiến các doanh nghiệp Việt không dám trữ hàng.

Đợt tăng giá cà phê không chỉ ảnh hưởng đến nông dân mà còn gây khó khăn cho các doanh nghiệp rang xay và chế biến cà phê trong nước. Chủ một cơ sở rang xay cỡ nhỏ tại TP. Hà Nội cho biết rằng giá nguyên liệu cà phê đã nhảy lên từ mức 55.000 đồng/kg lên 68.000 đồng/kg. Vì đã chốt giá bán sỉ cà phê rang xay ở mức 120.000 đồng/kg dựa trên dự liệu giá nguyên liệu ban đầu, cơ sở này gặp khó khăn trong việc điều chỉnh giá thành phẩm. Điều này càng trở nên phức tạp hơn khi sức mua trong nước hiện đang rất yếu, làm cho việc tăng giá bán lẻ trở nên khó khăn. Chủ cơ sở này cũng cho biết rằng đợt tăng giá cà phê này đã gây thiệt hại cho nông dân và các doanh nghiệp rang xay trong nước, thậm chí có nguy cơ thua lỗ.

Tình trạng cà phê dự trữ trong dân và các đại lý cũng là một vấn đề đáng lo ngại, hiện tại cà phê gần như đã cạn kiệt trong dân và các đại lý. Phần lớn cà phê được giữ trong kho thuộc sở hữu của các doanh nghiệp nước ngoài có tiềm lực tài chính mạnh. Điều này tạo ra sự chênh lệch rõ rệt trong việc hưởng lợi từ đợt tăng giá kỷ lục của cà phê. Các doanh nghiệp nước ngoài với nguồn vốn mạnh được hưởng lợi chính từ việc tăng giá cà phê, trong khi các doanh nghiệp và nhà rang xay trong nước đang đối mặt với những khó khăn vì không mua được nguyên liệu.

Ông Lê Đức Huy, Tổng Giám đốc Công ty TNHH một thành viên Xuất nhập khẩu 2-9 Đắk Lắk (Simexco Dak Lak), cho biết phần lớn các doanh nghiệp chỉ mua hàng và bán ngay, không hưởng lợi nhiều từ đợt tăng giá này.

Xu hướng tăng giá cà phê như hiện nay có thể dẫn đến việc người dân mở rộng vùng trồng cà phê. Tuy nhiên, ông Lê Đức Huy cũng cảnh báo rằng theo quy định mới của Liên minh châu Âu (EU), các sản phẩm cà phê xuất xứ từ các vùng rừng bị tàn phá, suy thoái sau ngày 30-12-2020 sẽ không được xuất khẩu vào thị trường này. Do đó, cần lưu ý không trồng trên các diện tích đất có rủi ro về nguồn gốc phá rừng để không ảnh hưởng xấu đến việc xuất khẩu cà phê của Việt Nam trong tương lai.

Xuất khẩu cà phê của Việt Nam đạt kỷ lục trong tháng 5 và 5 tháng đầu năm 2023. Mặc dù có sự biến động về giá và nguồn cung, xuất khẩu cà phê vẫn có triển vọng tích cực. Tuy nhiên, tăng giá cà phê không mang lại lợi ích cho tất cả các doanh nghiệp xuất khẩu và các nhà sản xuất. Đồng thời, cần đảm bảo việc trồng cà phê không gây ra tác động tiêu cực đến môi trường và không vi phạm các quy định quốc tế để bảo vệ thị trường xuất khẩu cà phê của Việt Nam trong tương lai.

Phú Thành