Tài trợ startup ồ ạt làm dấy lên lo ngại bong bóng khởi nghiệp toàn cầu

Tính đến tháng 7 năm 2021, các nhà đầu tư công nghệ đã và đang chi những tấm séc có giá trị lớn hơn bao giờ hết. Theo CB Insights, tới thời điểm hiện tại, các công ty khởi nghiệp đã huy động 292,4 tỷ đô la trên khắp thế giới, trên đà vượt qua con số 302,6 tỷ đô năm 2020. Số lượng các vòng gọi vốn quy mô lớn trị giá hơn 100 triệu đô la đã tăng lên 751 lượt trong năm nay, đánh bại 665 vòng huy động vào năm ngoái.

Hussein Kanji, một đối tác tại công ty đầu tư mạo hiểm Hoxton Ventures của Anh trả lời CNBC: “Hiện tượng này giống như năm 1999, các startup nhận được quá nhiều hỗ trợ”. Các công ty Dot-com đã trở thành cơn thịnh nộ ở Phố Wall vào cuối những năm 1990, trong bối cảnh sử dụng Internet ngày càng tăng. Đầu tư đầu cơ đã thúc đẩy chỉ số thị trường chứng khoán Nasdaq Composite tăng 400% từ năm 1995 đến năm 2000. Tuy nhiên đến tháng 10 năm 2002, con số này đã giảm gần 80% so với mức đỉnh điểm trước đó. Trong 5 năm qua, Nasdaq ghi dấu ấn với giá trị thị trưởng của một số phiếu công nghệ vốn hóa lớn, bao gồm Amazon, Google và Facebook, vượt mốc 1 nghìn tỷ đô la Mỹ. Microsoft và Apple hiện có giá trị hơn 2 nghìn tỷ đô.

Giờ đây, việc định giá các công ty công nghệ tư nhân tăng chóng mặt gây lo ngại cho một số nhà đầu tư. Công ty thanh toán của Mỹ là Stripe được định giá lên tới 95 tỷ đô vào tháng 3, là minh chứng cho xu hướng các startup ngày càng bành chướng. Cũng theo CB Insights, đã có 249 công ty đạt mức định giá 1 tỷ đô la để trở thành kỳ lân trong nửa đầu năm 2021, con số kỷ lục này gần gấp đôi số lượng kỳ lân ra đời năm 2020. Andrei Brasoveanu, đối tác tại công ty đầu tư mạo hiểm Accel cho biết: “Đây là thời điểm tuyệt với để huy động vốn. Chưa bao giờ các công ty đạt được tốc độ phát triển và chất lượng đầu tư như thế này”.

Tiger Global, một quỹ đầu cơ nổi tiếng với đặt cược vào các công ty công nghệ trước IPO, gần đây đã tham gia lớn sôi nổi trong lĩnh vực đầu tư mạo hiểm. Trong khi đó, tập đoàn Nhật Bản SoftBank đã gây chấn động giới đầu tư startup với Vision Fund. Kanji từ Hoxton Ventures chỉ ra: “Các nhà đầu tư không chú ý tới sự cạnh tranh tăng cao trong lĩnh vực giao dịch đầu tư mạo hiểm. Định giá công nghệ tư nhân ngày càng rời xa thực tế”.

Iana Dimitrova, Giám đốc điều hành của công ty khởi nghiệp fintech ở Anh OpenPayd, cho biết công ty đang trong quá trình huy động vốn. Dimitrova chia sẻ: “Có một số nhà đầu tư nói rằng số vốn huy động quá nhỏ và họ chỉ viết những tấm séc trị giá hơn 100 triệu đô la... Thành thật mà nói, tôi thấy điều đó có hại đối với sự bền vững lâu dài của ngành công nghiệp bởi thay vì tập trung tạo ra giá trị, các doanh nghiệp chỉ quan tâm đến tiền vốn”. Có một số khác biệt giữa bong bóng đầu tư mạo hiểm thời nay và bong bóng dot-com năm 1999. So với bong bóng dot-com đã bị cường điệu hóa, các startup ngày nay đối mặt với định giá khổng lồ là sự thật không thể thay đổi. Trước đây, các công ty không huy động vốn đầu tư bên ngoài trước khi công bố vòng tài trợ lớn đầu tiên và hiện thì ngược lại.

Bên cạnh đó, mặc dù từ lâu khu vực Châu Âu đã tụt hậu trong cuộc đua công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc nhưng châu lục này đã chứng kiến sự gia tăng đáng kể trong đầu tư khởi nghiệp. Brasoveanu cho biết: “Xu hướng làm việc từ xa đã thúc đẩy quá trình chuyển đổi kỹ thuật số đồng thời đưa các công ty châu Âu tiếp cận thị trường toàn cầu”.

Theo số liệu từ Factset, các startup ở châu Âu đã huy động được gần 50 tỷ đô la trong sáu tháng đầu năm 2021, vượt qua con số 38 tỷ đô la trong cả năm 2020. Một số công ty công nghệ châu Âu đã chứng kiến ​​giá trị tăng lên hàng chục tỷ, chẳng hạn như nhà sản xuất pin Thụy Điển Northvolt, nhà cung cấp Klarna và công ty khởi nghiệp phần mềm của Đức Celonis. 

Một số công ty khởi nghiệp tại khu vực này đã đạt mức định giá kỳ lân. Đầu năm nay, ứng dụng tạp hóa trực tuyến Gorillas đã trở thành kỳ lân sớm nhất trong trong thời gian này, đánh bại tốc độ kỷ lục của công ty tổ chức sự kiện trực tuyến Hopin thiết lập trước đó vào năm 2020.

Huy động vốn tư nhân trong lĩnh vực công nghệ ồ ạt đã dẫn đến ngày càng đông các startup chuẩn bị niêm yết trên sàn chứng khoán. Mặc dù các công ty mua lại với mục đích đặc biệt SPAC đã mang lại giải pháp thay thế IPO nhưng trước bối cảnh bất ổn định hiện nay, thị trường startup cần được điều chỉnh đồng bộ.

TL