Lý do gì khiến ứng dụng Telegram bị hàng loạt quốc gia “cấm cửa" ?

Lý do gì khiến ứng dụng Telegram bị hàng loạt quốc gia “cấm cửa" ?

Telegram - ứng dụng nhắn tin nổi tiếng với tính bảo mật cao và giao diện thân thiện, từng được ca ngợi là “thiên đường của quyền riêng tư”. Nhưng chính điều đó cũng đang khiến nền tảng này trở thành “cơn đau đầu” của nhiều chính phủ. Tính đến nay, Telegram đã bị cấm hoặc bị hạn chế tại ít nhất 8 quốc gia, gồm Tây Ban Nha, Trung Quốc, Ấn Độ, Brazil, Indonesia, Na Uy, Thái Lan và cả Nga – quê hương nơi ứng dụng này ra đời.

Vậy điều gì khiến một nền tảng được hơn 700 triệu người dùng hàng tháng yêu thích lại bị “ghẻ lạnh” trên toàn cầu?

Bảo mật cao nhưng thiếu hợp tác

Telegram được sáng lập bởi hai anh em Pavel Durov và Nikolai Durov vào năm 2013 tại Nga. Từ những ngày đầu, nền tảng này đã hướng tới sự bảo mật tuyệt đối với mã hóa đầu-cuối, tin nhắn tự hủy và khả năng tạo nhóm/kênh công khai hàng chục nghìn người. Tuy nhiên, chính sách bảo mật nghiêm ngặt này lại trở thành rào cản lớn khi các cơ quan chức năng yêu cầu hợp tác điều tra hoặc gỡ bỏ nội dung vi phạm.

Interpol từng đánh giá Telegram là nền tảng “kém hợp tác nhất” khi hỗ trợ điều tra tội phạm. Tại Nga, năm 2018, khi Cơ quan An ninh Liên bang yêu cầu cung cấp khóa mã hóa để truy cập dữ liệu khủng bố, CEO Telegram đã thẳng thừng từ chối. Kết quả là Nga ban hành lệnh cấm kéo dài hai năm. Thế nhưng, lệnh cấm gần như vô dụng khi người dùng lách luật bằng VPN, thậm chí các cơ quan chính phủ Nga vẫn dùng Telegram.

Tại Đức, Telegram cũng đối mặt với áp lực lớn. Năm 2022, Bộ Nội vụ Đức phát hiện 64 kênh Telegram chứa nội dung bài Do Thái, kích động bạo lực, vi phạm luật chống phát ngôn thù hận. Chính quyền yêu cầu Telegram xóa các nội dung này, nhưng nền tảng phản hồi chậm trễ, dẫn đến khoản phạt 5 triệu euro. Sau vụ việc, Telegram cam kết hợp tác chặt chẽ hơn với chính quyền Đức nhưng sự chậm trễ ban đầu đã làm dấy lên lo ngại về khả năng kiểm soát nội dung của nền tảng.

Mảnh đất màu mỡ cho tội phạm và nội dung vi phạm

Telegram không đơn thuần là ứng dụng trò chuyện, nó đã và đang trở thành công cụ cho nhiều hành vi phạm pháp. Telegram trở thành nơi trú ẩn cho hoạt động như vậy xuất phát từ các tính năng độc đáo của nó. Kênh và Siêu nhóm là các dịch vụ mà các đối thủ như WhatsApp chậm hơn trong việc bổ sung.

Telegram bắt đầu như một dịch vụ nhắn tin văn bản tiêu chuẩn tương tự như iMessage và WhatsApp. Đến 2014, ứng dụng thêm các tính năng phát sóng (broadcast). Những "kênh" này hiện là một trong những công cụ nổi tiếng nhất của nền tảng để chia sẻ văn bản, hình ảnh, liên kết và video bởi các tổ chức tin tức, lãnh đạo thế giới và cơ quan chính phủ.

Telegram sau đó giới thiệu "siêu nhóm", gợi nhớ đến thời đại của các phòng chat hỗn loạn. Những nơi này thu hút người dùng mới nhưng cũng tạo ra loạt rủi ro.

WhatsApp giữ kích thước nhóm chat ở hàng trăm đơn vị và hạn chế chia sẻ liên kết để giảm bớt việc lan truyền thông tin sai lệch. Telegram đã làm ngược lại và dần dần nâng giới hạn kích thước cộng đồng. Đến năm 2019, một quản trị viên có thể điều hành nhóm chat lớn như thành phố với 200.000 người dùng.

Cuộc điều tra của Times phát hiện 1.500 kênh do những kẻ thượng đẳng da trắng điều hành, phối hợp hoạt động giữa một triệu người trên khắp thế giới. Ngoài ra, có nhiều nhóm chuyên bán vũ khí, ma tuý xuyên quốc gia.

Tại Ấn Độ, các nhóm tội phạm sử dụng Telegram để thao túng giá cổ phiếu, gây thiệt hại hơn 200.000 USD. Ở Singapore, hơn 500 vụ buôn bán ma túy qua Telegram đã bị phát hiện. Tại Nga và Anh, nền tảng này từng bị các nhóm khủng bố, cực đoan lợi dụng để liên lạc, tổ chức tấn công hoặc phát tán tư tưởng thù hận. Còn tại Belarus, chỉ cần tham gia các nhóm Telegram bị chính quyền gắn mác “chống chính phủ”, người dùng có thể đối mặt với án tù lên tới 7 năm.

Một điểm đáng lo ngại khác là nạn vi phạm bản quyền tràn lan. Tại Tây Ban Nha, các tập đoàn truyền thông lớn đã kiện Telegram vì để lan truyền phim, show truyền hình không phép. Khi Telegram không chịu cung cấp thông tin cho tòa, ứng dụng lập tức bị cấm tạm thời, dù sau đó được khôi phục vì phản ứng dữ dội từ công chúng.

Ông Pavel Durov, người sáng lập của nền tảng này, đã bị bắt giữ và buộc tội tại Pháp

Nguy cơ an ninh quốc gia

Không chỉ là nơi “trú ẩn” của tội phạm, Telegram còn bị cáo buộc đe dọa an ninh quốc gia ở nhiều nước do tính ẩn danh cao và gần như không thể kiểm soát nội dung.

Trung Quốc là quốc gia đầu tiên cấm Telegram vào năm 2015. Chính quyền lo ngại nền tảng này bị giới hoạt động nhân quyền dùng để tổ chức biểu tình, phát tán nội dung chống chính phủ. Tại Ukraine, giữa lúc xung đột với Nga leo thang, Telegram bị cáo buộc phát tán tin giả và gây nguy cơ rò rỉ thông tin chiến trường. Chính phủ đã cấm cài đặt Telegram trên thiết bị của công chức, quân đội và nhân viên hạ tầng trọng yếu.

Na Uy cũng đi theo hướng này, cấm các quan chức sử dụng Telegram trên thiết bị công vụ vì nguy cơ bị thao túng thông tin chính trị.

Không kiểm duyệt - thiên đường của nội dung “bẩn”

Không giống Facebook, X (Twitter) hay WhatsApp - vốn có hệ thống kiểm duyệt nội dung chặt chẽ, Telegram bị đánh giá là thiếu cơ chế kiểm soát hữu hiệu. Các nhóm, kênh Telegram có thể hoạt động tự do, phát tán nội dung không phù hợp, bạo lực, thông tin giả, hoặc lừa đảo tài chính mà không bị gỡ bỏ kịp thời.

Tại Indonesia, chính phủ đang xem xét cấm Telegram vì nền tảng này bị tố lan truyền nội dung không phù hợp và các tư tưởng cực đoan tôn giáo. Còn tại Thái Lan, các cơ quan chức năng lo ngại Telegram là công cụ để tổ chức biểu tình và phát tán thông tin chống đối nhà nước.

Hoạt động như một tổ chức phi quốc gia, Telegram cư xử như thể mình đứng trên pháp luật. Ông Pavel Durov, người sáng lập của nền tảng này, đã bị bắt giữ và buộc tội tại Pháp vì không hợp tác với cơ quan thực thi pháp luật và đồng lõa trong các tội phạm được thực hiện trên dịch vụ.

Ở nhiều quốc gia, sự kiên nhẫn với ứng dụng này đang cạn dần. Liên minh châu Âu dự kiến áp dụng chuẩn giám sát mới đối với Telegram theo Đạo luật Dịch vụ Kỹ thuật số. Luật buộc các nền tảng trực tuyến lớn phải quản lý dịch vụ của họ tích cực hơn.

Sự dung túng của Telegram đối với các hoạt động độc hại bắt đầu chính người sáng lập. Lãnh đạo ứng dụng cho rằng nhà chức trách không nên can thiệp vào những gì mọi người nói hay làm trực tuyến.

"Chúng tôi sẽ luôn cung cấp cho người dùng những gì họ yêu cầu, quyền truy cập vào thông tin và ý kiến không bị kiểm duyệt để họ có thể tự đưa ra quyết định", ông Durov viết trên kênh của mình.