Đọc diễn văn tại lễ tưởng niệm, ông Triệu Thế Hùng, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Hải Dương cho biết: Hải Dương là vùng đất có bề dày truyền thống lịch sử, văn hóa; từ lâu đã nổi tiếng là vùng đất địa linh, nhân kiệt. Khu di tích đặc biệt quốc gia Côn Sơn - Kiếp Bạc, tâm điểm của vùng đất thiêng “Chí Linh bát cổ”. Vùng đất này “Mạch tự Huyền Đinh, thế ngăn Đông Bắc, rồng chầu hổ phục, sông núi linh thiêng”... Nơi đây, trời bày đất dựng, hình thế hiểm yếu về quân sự, đắc địa về phong thủy. Vào thời Trần, Trần Hưng Đạo đã lập đại bản doanh Vạn Kiếp, cùng vua tôi nhà Trần tổ chức hội quân với ý chí quyết chiến, quyết thắng đập tan ý đồ bành trướng của đế quốc Nguyên Mông xâm lược...
Trần Hưng Đạo tên thật là Trần Quốc Tuấn sinh năm 1228, thuộc dòng dõi tôn thất quý tộc nhà Trần. Từ nhỏ, Trần Quốc Tuấn đã nổi tiếng là người có dung mạo khôi ngô, thông minh xuất chúng, thông kim bác cổ, văn võ song toàn, hội tụ đầy đủ các đức tốt: Nhân, Nghĩa, Lễ, Trí, Tín. Trần Hưng Đạo là một hình tượng sáng ngời của lòng yêu nước, tinh thần quật khởi đấu tranh giải phóng dân tộc.
Vào thế kỷ 13, quân Nguyên Mông xâm lược nước ta, dưới sự lãnh đạo tài tình của Trần Hưng Đạo, quân và dân nhà Trần đã vượt qua muôn vàn khó khăn và thử thách “lấy ít địch nhiều, lấy yếu thắng mạnh” đã ba lần đánh tan hàng vạn quân Mông Nguyên xâm lược hùng mạnh, giành thắng lợi lẫy lừng. Tên tuổi của Trần Hưng Đạo gắn liền với những chiến công hiển hách ở Đông Bộ Đầu, Hàm Tử, Tây Kết, Chương Dương, Vạn Kiếp, Bạch Đằng Giang… và mãi là niềm tự hào của dân tộc Việt Nam trong lịch sử dựng nước và giữ nước.
Không chỉ biết đến với vai trò là một nhà quân sự thiên tài, Trần Hưng Đạo còn soạn 2 bộ sách để dạy các tướng lĩnh đương thời cầm quân đánh giặc là Binh Thư yếu lược và Vạn Kiếp tông bí truyền thư. Trong đó, tiêu biểu với bài “Hịch tướng sĩ”được viết bằng giọng văn thống thiết, hùng hồn đã khích lệ tinh thần yêu nước, căm thù giặc, làm lay động hàng ngàn tướng sĩ. Dưới trướng của Trần Hưng Đạo, nhiều bậc hiền tài đã hết lòng phò vua, giúp nước như Trương Hán Siêu, Trần Thì Kiến, Phạm Ngũ Lão, Nguyễn Chế Nghĩa, Yết Kiêu, Dã Tượng… Với công lao to lớn đó, Trần Hưng Đạo đã được các vua Trần phong tước vị Hưng Đạo Đại Vương và lập đền thờ khi còn sống tại Vạn Kiếp gọi là Sinh từ; Thượng hoàng Trần Thánh Tông đích thân soạn văn bia ca ngợi công đức của Đại Vương gọi là Sinh bi. Khi Hưng Đạo Đại Vương lâm bệnh sắp qua đời, vua Trần Anh Tông về thăm và hỏi kế sách giữ nước, Đại Vương đã trả lời rằng: “Vua tôi đồng tâm, anh em hòa mục, cả nước góp sức… Khoan thư sức dân làm kế sâu rễ, bền gốc, đó là thượng sách giữ nước…”. 
Ngày 20/8 năm Canh Tý 1300, ông mất tại phủ đệ Vạn Kiếp. Triều đình tiến phong ông là "Thái sư Thượng phụ Thượng Quốc công nhân vũ Hưng Đạo Đại Vương", nhân dân Đại Việt suy tôn ông là "Đức Thánh Trần cửu thiên vũ đế", lập đền thờ để tưởng nhớ công lao to lớn của người đối với non sông, đất nước ngay trên nền vương phủ gọi là đền Kiếp Bạc.
Chủ tịch UBND tỉnh Hải Dương nhấn mạnh, ngoài việc thực hành các nghi lễ chính, Lễ hội mùa thu Côn Sơn - Kiếp Bạc năm 2023 còn được nâng tầm và gắn với nhiều hoạt động đặc sắc, lần đầu tiên được tổ chức của Festival Chí Linh - Hải Dương 2023. Đây là dịp để quảng bá các tiềm năng, thế mạnh về kinh tế - văn hóa, xã hội, các sản phẩm du lịch, sản phẩm đặc trưng của tỉnh Hải Dương đến đông đảo nhân dân, du khách thập phương, góp phần tuyên truyền quảng bá những giá trị và nét đẹp văn hóa của lễ hội, khu di tích quốc gia đặc biệt Côn Sơn - Kiếp Bạc, TP Chí Linh và tỉnh Hải Dương.
Những hoạt động nằm trong chương trình Lễ hội mùa thu Côn Sơn - Kiếp Bạc năm 2023 còn góp phần khẳng định giá trị toàn vẹn, to lớn, toàn cầu, minh chứng cho hồ sơ quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc mà 3 tỉnh Hải Dương, Quảng Ninh, Bắc Giang đang hoàn thiện, trình UNESCO vinh danh là di sản thế giới.
Nguyễn Lương
