Sáng ngày 23/9, Viện Kinh tế Việt Nam và thế giới (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) tổ chức Hội thảo “An ninh kinh tế trong bối cảnh Chiến tranh và xung đột”.
Tham luận tại Hội thảo, TS. Đoàn Trường Thụ - Tạp chí Cộng sản cho rằng, trong những thập niên gần đây, thế giới liên tục chứng kiến sự bùng phát của nhiều cuộc chiến tranh và xung đột vũ trang với mức độ và phạm vi khác nhau.
Tại châu Âu, Chiến dịch quân sự đặc biệt Nga vào Ukraine kéo dài từ đầu năm 2022 đến nay không chỉ làm thay đổi cục diện an ninh khu vực châu Âu mà còn tác động mạnh đến kinh tế toàn cầu. Tại Trung Đông, xung đột Israel - Palestine đã gây ra những tổn thất nghiêm trọng và làm gia tăng nguy cơ bất ổn lan rộng trong khu vực, cùng với các điểm nóng kéo dài như ở Yemen và Syria.
 |
| Hội thảo “An ninh kinh tế trong bối cảnh Chiến tranh và xung đột”. Ảnh: Hà Anh. |
Tác động gián tiếp trong bối cảnh chiến tranh và xung đột được hiểu là những ảnh hưởng kinh tế, chính trị, xã hội mà một quốc gia bị ảnh hưởng hoặc phải gánh chịu dù không trực tiếp tham chiến. Nói cách khác, đây là hệ quả lan tỏa từ các điểm nóng xung đột ra toàn cầu thông qua những kênh trung gian như thương mại quốc tế, đầu tư tài chính, thị trường năng lượng, lương thực, vận tải biển, hay dòng di cư, tị nạn.
Khi xuất hiện chiến tranh hay xung đột, không chỉ quốc gia tham chiến bị thiệt hại mà những nước có quan hệ thương mại, phụ thuộc vào nguồn cung năng lượng, nguyên vật liệu hoặc thị trường tiêu thụ từ khu vực xung đột cũng sẽ chịu ảnh hưởng đáng kể. Chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga vào Ukraine là ví dụ cho việc giá dầu thô và khí đốt tăng cao, không chỉ làm kinh tế châu Âu lao đao mà còn khiến nhiều nước châu Á và châu Phi rơi vào tình trạng lạm phát nhập khẩu.
“Theo các chuyên gia, xung đột Nga - Ukraine khó có khả năng sớm chấm dứt, qua đó khiến các lệnh trừng phạt đối với dầu thô của Nga vẫn tiếp diễn. Đồng thời, Mỹ có thể gia tăng áp đặt thêm nhiều hạn chế đối với các nước mua dầu của Nga.
Tương tự, xung đột Israel - Palestine hay ở Yemen đe dọa tuyến hàng hải Biển Đỏ, gây ra rủi ro trong chuỗi vận tải toàn cầu, khiến chi phí logistics tăng mạnh ngay cả với những nước ở rất xa khu vực”, ông Thụ cho biết.
Theo TS. Phạm Quỳnh Mai - Học viện Tài chính, chiến tranh và xung đột khiến giá hàng hóa nhập khẩu, đặc biệt là năng lượng, lương thực, nguyên vật liệu sản xuất tăng do cú sốc bên ngoài. Các thay đổi này làm tăng chi phí sản xuất và chi phí bán lẻ trong nước, trực tiếp nâng chỉ số giá tiêu dùng (CPI).
 |
| TS. Phạm Quỳnh Mai - Học viện Tài chính chia sẻ tại Hội thảo (Ảnh: Hà Anh). |
“Việt Nam nhập khẩu hơn 70% nhu cầu xăng dầu và hơn 50% than cho sản xuất điện. Tổng nhập khẩu năm 2024 tăng mạnh (386 tỷ USD, tăng khoản 16, 17% so với năm 2023), nhập khẩu tháng 8/2025 tăng 17,7% so với cùng kỳ năm trước. Nền kinh tế đang có nhu cầu nhập lớn đồng nghĩa với rủi ro lạm phát nhập khẩu tăng nếu giá thế giới tăng”, bà Mai chỉ rõ.
Đối với dòng vốn và thị trường tài chính, theo bà Mai, chiến tranh và xung đột khiến tâm lý nhà đầu tư xấu đi. Các nhà đầu tư có xu hướng rút vốn khỏi thị trường mới nổi.
Khi dòng vốn ròng suy giảm, thanh khoản ngoại tệ trong nước giảm, khối ngoại có thể bán ròng cổ phiếu, trái phiếu Việt Nam. Mặc dù đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) ổn định hơn nhưng vẫn có thể trì hoãn việc giải ngân dòng vốn này.
Khi vốn ngoại rút ra sẽ khiến chỉ số chứng khoán giảm, tăng biến động và ảnh hưởng tới tâm lý chung. Cùng đó, áp lực lợi suất tại thị trường trái phiếu sẽ tăng, chi phí huy động vốn cao hơn. Cầu ngoại tệ tăng do chuyển vốn ra ngoài cũng tạo áp lực mất giá VND.
Bà Mai khuyến nghị, để hạn chế được tác động tiêu cực từ chiến tranh và xung đột trên thế giới, Chính phủ cần điều hành chính sách tỷ giá linh hoạt. Theo đó, cần tăng cường dự trữ ngoại hối và đa dạng hóa nguồn lực tài chính.
Đồng thời, duy trì cơ chế tỷ giá trung tâm có điều chỉnh linh hoạt, cho phép VND điều chỉnh có kiểm soát để hấp thụ một phần biến động, tránh tiêu hao dự trữ quá mức.
“Cần xây dựng kế hoạch bổ sung dự trữ ngoại hối khi các giai đoạn vốn vào ròng và USD hạ nhiệt để mua vào, mở rộng “vùng đệm” can thiệp tỷ giá. Đồng thời, tích lũy ngoại tệ qua nhiều kênh như xuất khẩu bền vững, thu hút kiều hối, dòng vốn FDI; củng cố dự trữ ngoại tệ để nâng cao “lá chắn” trước biến động tỷ giá khi rủi ro leo thang”, bà Mai nhấn mạnh.
