Khó khăn chồng chất khó khăn
Tại Hội nghị tổng kết tổng kết năm 2020 và triển khai nhiệm vụ kế hoạch năm 2021 của Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) mới diễn ra, Báo cáo của VNR cho biết, năm 2020, sản lượng đạt 6.828,6 tỷ đồng (bằng 79% so với cùng kỳ). Doanh thu 6.565,1 tỷ đồng (bằng 78,3% so với năm 2019). Thu nhập bình quân người lao động 8,27 triệu đồng/tháng (bằng 86,2% so với cùng kỳ).
Báo cáo cũng cho hay, dịch Covid-19 và lũ lụt ở miền Trung đã tác động nặng nề tới đường sắt, phá vỡ toàn bộ kế hoạch khôi phục vận tải hành khách của các đơn vị vận tải đường sắt trong các đợt vận tải cao điểm hè, lễ Tết. Số lượt hành khách đi tàu có tháng chỉ đạt 30-35% so với cùng kỳ, đây là mức thấp nhất trong lịch sử ngành đường sắt.
Do doanh thu của VNR hầu hết phụ thuộc vào hoạt động vận tải, nên hoạt động này bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh, mưa lũ, điều chỉnh lịch chạy tàu để phục vụ dự án sửa chữa, nâng cấp hạ tầng. Trong năm, có đoàn tàu chỉ đạt 10-15% lượng khách vẫn phải chạy để duy trì dù lỗ nặng nề, nhiều tuyến tàu du lịch vắng khách nên phải tạm dừng hoạt động, cắt giảm tần suất, như tuyến Hà Nội – Lào Cai… Do đó, doanh thu của công ty mẹ chịu ảnh hưởng thê thảm, sụt giảm lớn hơn nhiều so với dự báo.
Chủ tịch HĐTV Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam Vũ Anh Minh đưa ra dự báo: Dịch Covid-19 chưa có dấu hiệu kết thúc mà kéo dài sang năm 2021; dự án sửa chữa hạ tầng đường sắt 7.000 tỷ đồng tập trung triển khai để đảm bảo tiến độ thi công sẽ làm giảm năng lực chạy tàu thông qua (khoảng từ 25-30%); sự cạnh tranh của các hãng hàng không về giá vé sẽ tác động mạnh mẽ đến sản lượng vận tải hành khách, hàng hóa sẽ bị sụt giảm nghiêm trọng, đặc biệt là vận tải hành khách.
“Với tình hình như hiện nay và dịch Covid-19 vẫn tiếp diễn tới hết năm 2022, nguy cơ cao là hơn 3.250 tỷ đồng vốn chủ sở hữu tại Công ty vận tải đường sắt Hà Nội và Công ty vận tải đường sắt Sài Gòn sẽ về con số 0, mọi nỗ lực tích góp nhiều năm qua sẽ bị xoá sạch đồng nghĩa Tổng công ty cũng mất sạch vốn”, ông Vũ Anh Minh bày tỏ sự lo lắng.
Hướng đi nào cho “Đoàn tàu VNR”
Chủ tịch VNR Vũ Anh Minh cho biết, sẽ tái cơ cấu, sắp xếp lại toàn Tổng công ty, dù điều này rất khó khăn và không ai muốn. Khi mà tái đầu tư, tài chính, khoa học công nghệ, sản phẩm dịch vụ vẫn không thành công, thì buộc phải tái cơ cấu nhân sự, tổ chức.
Được biết, Đề án tái cơ cấu VNR đã được báo cáo Chính phủ, trong đó một số nội dung tái cơ cấu sẽ được tác ra thực hiện trước trong năm 2021, trọng tâm là sắp xếp lại đơn vị vận tải, thu gọn đơn vị phụ thuộc, với mong muốn cuối cùng là giảm chi phí, giảm giá thành, khai thác hiệu quả nhất nguồn lực và tài sản hiện có.
Bên cạnh đó, VNR đề xuất Thủ tướng cho lùi thời hạn áp dụng Nghị định 65 về niên hạn sử dụng đầu máy, toa xe. Lý do là bởi muốn thay mới số đầu máy, toa xe hết niên hạn theo Nghị định 65 thì cần có số vốn khoảng 7.000 tỷ đồng. Thế nhưng trong bối cảnh hiện nay VNR chưa có vốn để thực hiện.
Chủ tịch VNR dự báo năm 2021 sẽ khó khăn hơn năm 2020, khi dịch bệnh chưa hết, bão lũ vẫn phức tạp, gói nâng cấp 7.000 tỷ đồng sẽ tiếp tục triển khai đồng loạt, trong khi dòng tiền của VNR ngày càng cạn kiệt; hàng loạt chi phí chưa hạch toán sẽ được hạch toán vào năm tài chính 2020 và 2021.
Chưa kể, ngành đường sắt lạc hậu, hạ tầng cũ kỹ, đường đơn và có hàng ngàn đường cong bán kính dưới 300m, không đồng đều tải trọng, trên 14.000 vị trí bị xâm phạm an toàn giao thông, đường sắt đầu tư thay thế hạ tầng cũ chứ không tạo dòng sản phẩm mới nên khó tạo động lực phát triển.
Trong một diễn biến khác, bà Nguyễn Thị Phú Hà - Phó Chủ tịch Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp cho rằng, năm 2020 là năm đầu tiên Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam báo lỗ và mức lỗ này là tương đối cao, là điều lo lắng cho VNR trong phát triển những năm tới.
“VNR khó khăn nhiều trong cơ chế chính sách, nguồn lực hạn chế, trong khi được giao quản lý nhiều tài nguyên tài sản nhưng khai thác kinh doanh ra tiền là gần như không có. VNR tập trung chủ yếu dựa vào ngân sách. 10 năm qua huy động ngân sách tư nhân là rất hạn hẹp vì thế Đề án quản lý khai thác kết cấu hạ tầng đường sắt được giao tài sản cần làm kỹ càng để trình cấp có thẩm quyền phê duyệt từ đó có các chính sách hút vốn tư nhân”, bà Hà lưu ý.
Phó Chủ tịch Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp Nguyễn Thị Phú Hà yêu cầu VNR sớm có báo cáo Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp về dự báo các phương án khác nhau để có cơ sở phê duyệt điều chỉnh kế hoạch sản xuất kinh doanh năm 2021 nhằm thực hiện từ đầu năm; cắt giảm các chi phí, áp dụng công nghệ thông tin trong điều hành sản xuất; điều chỉnh tái cơ cấu nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ hiệu quả sản xuất kinh doanh, có giải pháp nâng cao đời sống cán bộ công nhân viên và người lao động đồng thời báo cáo các khó khăn trong thời gian tới để Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước giải quyết dứt điểm; đề nghị Bộ GTVT và các bộ ngành hỗ trợ ngành đường sắt gỡ các khó khăn về thể chế và chính sách.
Trần Linh
