Mắc-ca Lai Châu: Doanh nghiệp giữ vai trò “kết nối chuỗi”

Vườn mắc-ca của Công ty CP Dương Gia Lai Châu.

Những năm gần đây, mắc-ca được xác định là một trong những loại cây trồng chủ lực có khả năng tạo đột phá trong cơ cấu nông nghiệp hàng hóa tại tỉnh Lai Châu. Với ưu thế phù hợp khí hậu, dễ trồng xen với các loại cây khác và mang lại giá trị kinh tế cao, cây mắc-ca đang dần khẳng định vị thế tại vùng đất biên viễn này.

Hiện toàn tỉnh Lai Châu có khoảng 7.421ha cây mắc-ca, trong đó hơn 3.000ha đã cho thu hoạch. Đáng chú ý, diện tích trồng thuần đạt khoảng 1.000ha, còn lại là xen canh cùng các loại cây ăn quả khác. Sản lượng toàn tỉnh có xu hướng tăng khi nhiều vườn cây bước vào thời kỳ kinh doanh, hoa ra đồng đều và tỷ lệ đậu quả cao.

Tuy nhiên, bài toán năng suất vẫn khiến người trồng trăn trở, bởi việc thu hoạch phần lớn vẫn thủ công – sử dụng tay, sào hoặc rung cây. Hình thức này không chỉ làm giảm hiệu quả lao động mà còn tăng chi phí nhân công trong bối cảnh giá thuê lao động ngày càng tăng.

Theo ông Nguyễn Trọng Lịch – Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lai Châu, năng suất bình quân đạt khoảng 5 - 7kg quả tươi/cây/năm. Riêng năm 2025, thời tiết thuận lợi và người dân áp dụng đúng kỹ thuật nên sản lượng có chiều hướng nhích lên. Tuy nhiên, nếu không có cơ giới hóa trong thu hái và sơ chế, năng suất và chất lượng sản phẩm sẽ khó nâng lên một tầm mới.

Bên cạnh đó, giá trị kinh tế của mắc-ca hiện vẫn chưa tương xứng với tiềm năng. Nguyên nhân chính là sản xuất còn nhỏ lẻ, thiếu liên kết chuỗi giá trị từ sản xuất đến tiêu thụ. Hầu hết hộ dân bán sản phẩm một cách tự phát, qua thương lái hoặc chợ truyền thống với giá bấp bênh. Thiếu đầu tư chế biến sâu và vùng nguyên liệu ổn định cũng khiến doanh nghiệp chưa mặn mà với loại cây này.

Người nông dân ở phường Tân Phong kiểm tra chất lượng quả mắc-ca tại vườn.

Dù UBND tỉnh đã ban hành Nghị quyết số 07/2021/NQ-HĐND để phát triển vùng nguyên liệu mắc-ca, nhưng đến nay chưa có cơ chế riêng hỗ trợ khâu thu hoạch, sơ chế và tiêu thụ. Điều này dẫn đến một nghịch lý: sản lượng có, tiềm năng lớn nhưng khó bứt phá vì thiếu “mắt xích” kết nối.

Giải pháp đặt ra là cần hình thành chuỗi liên kết chặt chẽ giữa người nông dân, doanh nghiệp và chính quyền – mô hình “3 nhà” đã nhiều lần được nhắc tới. Trong đó, doanh nghiệp đóng vai trò trung tâm để đầu tư vào vùng nguyên liệu, xây dựng nhà máy chế biến ngay tại địa phương với các sản phẩm như nhân sấy khô, dầu mắc-ca, mỹ phẩm thiên nhiên… Những sản phẩm này không chỉ giúp mở rộng thị trường mà còn tạo thêm việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân.

Cùng với đó, cần đẩy mạnh chuyển giao kỹ thuật, sản xuất theo tiêu chuẩn an toàn và có thể truy xuất nguồn gốc. Hạ tầng logistics, cơ chế tín dụng ưu đãi và thông tin thị trường cũng là yếu tố quan trọng cần được chú trọng nếu muốn mắc-ca trở thành nền tảng vững chắc cho nông nghiệp hàng hóa hiện đại tại Lai Châu.

Ông Nguyễn Trọng Lịch - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh nhận định, Mắc-ca là cây trồng giàu triển vọng, nhưng muốn đi đường dài thì phải có đầu tư đồng bộ. Khi doanh nghiệp, chính quyền và nông dân đồng hành, chia sẻ lợi ích, mắc-ca sẽ thực sự trở thành đòn bẩy giúp người dân vùng cao thoát nghèo bền vững.