 |
| Bà Phạm Thị Lý - Giám đốc Trung tâm Doanh nghiệp hội nhập và Phát triển và trà hoa vàng Hakodae Orgavina |
Từ những chuyến khảo sát dọc khắp các vùng dược liệu trên cả nước, bà Phạm Thị Lý – Giám đốc Trung tâm Doanh nghiệp Hội nhập và Phát triển – đã dừng chân tại Võ Nhai (Thái Nguyên). Ở nơi núi rừng heo hút ấy, bà phát hiện những cây trà hoa vàng cổ thụ trăm năm tuổi đang dần cạn kiệt vì khai thác quá mức. Sự xúc động trước nguy cơ biến mất của một loài dược liệu quý đã thôi thúc bà bắt đầu hành trình “hồi sinh vàng xanh”.
Bằng cách thu mua những cây giống còn sót lại, bà Lý đưa trà hoa vàng về thử nghiệm tại Hà Nội. Nhưng hành trình ấy không hề bằng phẳng. Nhiều cây chết yểu, héo úa dù được chăm sóc kỹ lưỡng. Tuy vậy, bà không bỏ cuộc. Cùng cộng sự, bà lặng lẽ đo đạc, ghi chép, tìm hiểu từ độ ẩm, ánh sáng đến hệ vi sinh trong đất để điều chỉnh kỹ thuật. Sau nhiều lần thất bại, cuối cùng cây trà hoa vàng bén rễ và phát triển mạnh mẽ trên vùng sườn Đông Nam dãy Tam Đảo – nơi có thổ nhưỡng và tầng khoáng sản đặc biệt phù hợp.
Không chỉ đơn thuần là hồi sinh một giống trà, bà Lý còn tìm được linh hồn cho dự án khi đặt tên cho sản phẩm là “Ngũ đại danh trà” – tượng trưng cho 5 giá trị cốt lõi: bản địa, dược liệu, sinh thái, kinh tế và văn hóa. Vào năm 2023, dòng trà hoa vàng do bà nhân giống từ những cây cổ trăm năm chính thức được công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao – đánh dấu bước ngoặt lớn trên hành trình bảo tồn.
Tên gọi “Hakodae Orgavina” được bà Lý lựa chọn như một lời tri ân sâu sắc tới Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Ninh – người từng phát hiện loài Camellia Hakodae Ninh tại Tam Đảo năm 1999, cũng như mối quan hệ hữu nghị giữa ông và Giáo sư Nhật Bản Naotoshi Hakoda, Chủ tịch Hiệp hội Trà Nhật Bản. Từ cái tên, người ta cảm nhận được cả một câu chuyện về tình bạn, về khoa học và sự kết nối xuyên biên giới qua một loài thực vật quý hiếm.
Năm 2020, bà Lý và cộng sự chính thức khởi động dự án “Bảo tồn Nam dược Nhất Sinh” với mô hình canh tác dược liệu đa tầng dưới tán rừng. Tại đây, cây trà hoa vàng được phối trồng cùng sâm Nhất Dương Sinh và nhiều loài thảo dược quý khác, hình thành hệ sinh thái đa dạng, hài hòa với tự nhiên, đồng thời tạo ra giá trị kinh tế lâu dài.
Tính đến tháng 11/2025, khu bảo tồn tại xã Tràng Xá (Thái Nguyên) đã có gần 20.000 cây trà hoa vàng, trong đó hàng ngàn cây đã hơn 30 năm tuổi và hàng trăm cây cổ thụ hơn 100 năm. Những cây cổ này cao tới 5m, có gốc gần 90cm – minh chứng cho sự thành công trong công tác bảo tồn giống quý.
Giấc mơ “vàng xanh” giữa lòng Thủ đô
Không dừng lại ở đó, bà Lý còn mơ ước biến Hà Nội thành “vùng đất của vàng xanh” khi kêu gọi mỗi hộ gia đình trồng ít nhất một cây trà hoa vàng. Với bà, đây không chỉ là cách lan tỏa tình yêu thiên nhiên, mà còn là phương thức để từng người dân trở thành “người gìn giữ giống quý”, từng ngôi nhà trở thành một mắt xích trong mạng lưới sinh thái cộng đồng.
Tại Làng bảo tồn dược liệu Tam Đảo, hàng trăm cây trà cổ được di dời về với kỹ thuật tỉ mỉ: đánh bầu, bó lưới, ủ rễ trong cả tháng trời. Sự công phu ấy không chỉ để cây sống, mà còn giữ vẹn nguyên linh hồn của núi rừng trong từng tán lá, từng bông trà vàng rực.
Theo Văn phòng Điều phối Nông thôn mới Hà Nội, mô hình trà hoa vàng Hakodae Orgavina không chỉ giúp bảo tồn nguồn gen quý hiếm, mà còn mở ra hướng phát triển sinh kế bền vững cho người dân nông thôn. Nhờ phương pháp canh tác hữu cơ, ứng dụng chế phẩm vi sinh và gắn kết cộng đồng, dự án đang mở ra một lối đi mới cho phát triển nông nghiệp xanh tại thủ đô.
Dù đã đạt được OCOP 3 sao, bà Lý không dừng lại. Mục tiêu của bà là đưa trà hoa vàng Hakodae Orgavina trở thành sản phẩm OCOP 5 sao cấp quốc gia – không chỉ có chất lượng vượt trội, mà còn mang giá trị văn hóa, giáo dục và phát triển cộng đồng.
Bằng sự kiên trì, khoa học và tình yêu sâu sắc với từng tấc đất, từng loài cây, bà Phạm Thị Lý và cộng sự đang âm thầm tạo nên một cuộc cách mạng xanh – nơi mà mỗi chiếc lá trà là một lát cắt của lịch sử, một nhịp cầu nối giữa con người và thiên nhiên, giữa quá khứ và tương lai.
