Một đời làm doanh nhân lắm thăng trầm của nữ doanh nhân Nguyễn Thị Sơn

Bà Nguyễn Thị Sơn là mẹ của 5 doanh nhân có sự nghiệp ở những lĩnh vực khác nhau, gồm bất động sản (Sơn Kim Land), kinh doanh thương mại, dịch vụ, ăn uống, nhà hàng (Sơn Kim Retail), dược phẩm (Nanogen-Bio), thiết kế nội thất (Duy Quân), trà - cà phê (Golden Moutain), sản xuất hàng thời trang (VERA), bán hàng online, kênh truyền hình (GS.SHOP).

Kể về những giá trị gia đình và giá trị kinh doanh tử tế đã được truyền từ đời này sang đời khác, như một bảo chứng cho sự trường tồn và kế thừa thành công giữa các thế hệ, bà Sơn thổ lộ: “Là một gia tộc có truyền thống kinh doanh ngành vải sợi, bố mẹ tôi là người Bắc Ninh, sống ở Hà Nội, di cư vào miền Nam năm 1954. Khi ở Hà Nội, mẹ tôi có một tiệm bán vải lụa. Sau đó, gia đình tôi có 2 năm sống ở Huế. Vào Sài Gòn năm 1956, mẹ tôi quyết định mở cơ sở may quần áo thương hiệu Đại Thành, bán sỉ ở các chợ Thủ Đức, Tam Hiệp, Ông Tạ, Trương Minh Giảng, Gò Vấp, Chợ Lớn, Bến Thành và các tỉnh miền Trung…

Ở bậc trung học, bà đã phụ mẹ quản lý công việc điều hành, làm sổ sách kế toán, ký séc (cheque) thanh toán mua hàng cho đến theo dõi công nợ. Nhờ vậy mà có cơ hội tiếp xúc với nhiều người trong giới doanh thương. Là người duy mỹ, lại sẵn xưởng may, bà tự thiết kế trang phục cho mình. Thấy đẹp, một bạn hàng của gia đình gợi ý bà thử thương mại hóa. Quyết định đến sau một đêm, bà lựa vải, thiết kế, cắt, may, tự ướm đồ, điều chỉnh cho đến khi vừa mắt.

Hàng sản xuất thử đưa ra ngoài thị trường hết veo chỉ trong một ngày, cửa hàng đề nghị sản xuất thêm. Không lưu mẫu, bà tính sai công thức, nên hàng may xong hạ cổ quá sâu. Nào ngờ hạ cổ sâu còn hút hơn mẫu cũ. Nhận thấy con gái có năng khiếu thiết kế, gia đình quyết định đầu tư cho bà một nhánh riêng, chuyên về thời trang cho phụ nữ và thanh thiếu niên.

“Năm ấy tôi 18 tuổi”, bà nhắc lại cột mốc năm 1968. Thời trang thay đổi theo mùa, đòi hỏi năng lực sáng tạo liện tục. Mỗi năm, cô chủ trẻ đều có một chủ đề mới, sản xuất số lượng lớn nhằm đáp ứng nhu cầu của thị trường. “Start-up” tuổi 18 thành công rực rỡ...

Năm 1987, ở độ tuổi trên 30, bà được Nhà nước giao trọng trách về quản lý Công ty Legamex. Trong thời điểm hoàng kim, công ty may mặc quốc doanh này có 4.000 nhân viên chính thức, 10.000 nhân viên của các công ty vệ tinh, xuất khẩu qua các nước như Liên Xô, Ba Lan, Nhật Pháp…; và là công ty may mặc lớn nhất Việt Nam thời điểm đó.

Danh tiếng của vị nữ Giám đốc Nguyễn Thị Sơn nổi như cồn. Báo đài trong và ngoài nước ca ngợi bà và Legamex được nhắc đến là một doanh nghiệp điển hình của Việt Nam thời kỳ đầu của chính sách mở cửa.

Thương hiệu Legamex đã trở thành thương hiệu mạnh đầu thập niên 90 thế kỷ XX. Năm 1991, từ cấp quận, công ty trở thành đơn vị trực thuộc Sở Công nghiệp TP Hồ Chí Minh. Hai năm sau, Nhà nước có chính sách mới cổ phần hóa doanh nghiệp và Legamex được chọn làm thí điểm đầu tiên. Bà cũng lại là người hăng hái đi đầu với nhận định cổ phần hóa sẽ có thêm nhiều cơ hội để phát triển sản xuất kinh doanh đồng thời chấp hành và hưởng ứng chính sách đổi mới của Nhà nước. 

Mọi việc đang tiến hành suôn sẻ thì đùng một cái, kết luận của Ủy ban Thanh tra TP Hồ Chí Minh "bay" đến và 3 ngày tiếp theo là quyết định đình chỉ toàn bộ công tác Ban Giám đốc Công ty Legamex. Vụ án được khởi tố, bà trở thành bị can với tội danh "Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng".

"10 tháng là thời gian mà tôi khóc hết nước mắt" - bà kể, bà nghĩ đến các con, lo lắng không biết ở nhà chúng ra sao, nỗi lo thường tình của một người mẹ, nhưng rồi bà cũng xua chúng đi bằng công việc. Cuối cùng bà cũng trở về nhà sau 10 tháng với một trạng thái nặng nề và câu hỏi "vì sao" luôn ám ảnh. 2 năm trời bà không được phân công công tác. Nhiều người khuyên bà nên ra làm tư nhân, bà dứt khoát mình đã là người của Nhà nước, Nhà nước tin tưởng mới tuyển dụng, bổ nhiệm làm công chức rồi làm quản lý, bà xem đó là một niềm vinh dự.

Bà muốn tiếp tục được làm việc để khẳng định và chứng minh rằng cán bộ Nhà nước vẫn còn những người thành công bằng sự trung thực và bằng chính khả năng của mình. Tháng 10/1998, bà được chuyển về Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam và giữ vai trò Hiệu trưởng trường Cán bộ quản lý doanh nghiệp.

Lúc này, tiền cổ phần của gia đình bà được hoàn trả, tuy có thiệt thòi về tỉ giá giữa lúc mua cổ phần và lúc hoàn trả nhưng bà động viên gia đình cứ nhận. Legamex dám lội đi trước thì phải chấp nhận sự may rủi...

Và bà bắt đầu một lúc kiêm ba vai trò Hiệu trưởng trường Cán bộ quản lý doanh nghiệp, giảng viên đứng lớp và tư vấn pháp lý cho doanh nghiệp. Bà lại thành công sau 5 năm hoạt động. Năm 2004, trường được Thủ tướng Chính phủ tặng Bằng khen. Nhiều học viên của trường đã trở thành doanh nhân thành đạt. Năm 2004, đề án thành lập trường Đại học Tư thục VCCI đã được chấp thuận về quy hoạch, dự kiến xây dựng tại phường Tân Tạo A, quận Bình Tân, TP Hồ Chí Minh.

Môi trường mới, công việc mới, kinh nghiệm từ hàng loạt chuyến công du đến các nước đã giúp bà niềm vui và cũng giúp bà thực hiện hàng loạt những trăn trở của mình, trong đó có đề án thành lập Viện Khoa học pháp lý và kinh doanh quốc tế. Tháng 10/2005, trong hội thảo tại Nha Trang về vấn đề hội nhập kinh tế quốc tế, khi phát biểu chị đã đề cập đến đề án này và được Hội Luật gia Việt Nam nhiệt tình ủng hộ. Hai tháng sau, bà nhận được quyết định thành lập Viện kèm theo quyết định bổ nhiệm làm Viện trưởng...

Điểm lại những bước thăng trầm đầy sóng gió của cuộc đời doanh nhân, chia sẻ về những phẩm chất đã giúp bà vượt qua bao thử thách để ngày càng khoan dung, mạnh mẽ, bà Sơn cho biết: Tôi không kiên nhẫn ngồi thiền, nhưng khi nào mệt tôi ngồi hít thở khoảng vài phút. Tôi không bắt buộc mình ăn chay, nhưng tôi thích ăn rau quả nhiều hơn thịt bò, trứng, cá. Tôi không tập thể thao chuyên cần, nhưng buổi sáng trước khi bước xuống giường tôi tập các động tác duỗi chân, vặn tay, đập tay, xoa mặt, vuốt mũi, vuốt mắt. Nói chung trong cuộc sống tôi thích sự tự nhiên, không gò bó, nhưng phù hợp với văn hóa, đạo đức của xã hội. Nói theo ngôn ngữ chính trị là “sự tự do trong khuôn khổ pháp luật”.

Công việc cũng vậy, tôi hoàn toàn tự do thích thì làm, không thích thì không làm. Nhưng nhận lời làm việc gì, tôi cố gắng làm tốt, hoàn thiện công việc. Không dễ yêu một người nào đó, nhưng không bao giờ giận ai lâu hay ghét ai cả. Đó là “cách sống vàng" của tôi. 

Gia Bảo (tổng hợp)