Chủ nhật 06/07/2025 00:51
Hotline: 024.355.63.010
Thời cuộc

Chảy máu tài sản công: Luật thua cơ chế

12/10/2020 00:00
Cuộc đua trục lợi từ cơ chế, chính sách vẫn sẽ tiếp tục nếu không có biện pháp ngăn chặn kịp thời.

Lô đất số 8-12 Lê Duẩn (quận 1) rộng gần 5.000 m2 bán cho tư nhân sai quy định, gây thất thoát hàng nghìn tỷ đồng ngân sách. Ảnh: Thiên Ân

Dường như, lời cảnh báo của Đại biểu quốc hội Trương Trọng Nghĩa “lò đã nóng lắm rồi, không ai muốn có thêm nhiều củi vào lò khi đặc khu ra đời” không chỉ giới hạn trong câu chuyện đặc khu kinh tế.

Thất thoát tài sản công biến thể

Những băn khoăn xung quanh Dự thảo Luật Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt Vân Đồn, Bắc Vân Phong và Phú Quốc được thảo luận công khai tại nghị trường Quốc hội. Vẫn là niềm trăn trở không yên về thời hạn thuế đất lên tới 99 năm, tại 3 địa phương có vị trí địa lý tương đối nhạy cảm. Đương nhiên, còn nguyên nỗi lo lắng về mức ưu đãi thuế đất và tiền thuê đất, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân... vô tiền khoáng hậu. Ám ảnh chuyện được - mất khi trải thảm đỏ ưu đãi khối doanh nghiệp FDI hiển hiện trong tương lai đặc khu kinh tế.

Thế nhưng, có thể đó lại không phải là điều quan trọng nhất. Lẽ ra, phải chỉ thẳng ưu đãi được rải trên thảm đỏ thu hút đầu tư nói chung và mở cánh cửa đặc khu nói riêng chính là nguồn lực, nguồn công sản “vô hình”, có thể giúp nền kinh tế cất cánh. Câu chuyện sử dụng tài sản công, bao gồm cả những lợi ích từ các quyết sách tương lai dạng này cần được bàn bạc một cách thấu đáo.

Quả thật, tài sản công đã bị... chảy máu. Thế nhưng, đã qua rồi cái thời tỉnh nào, ngành nào cũng xin dự án, công trình đầu tư cơ sở hạ tầng, bất chấp điều tế nhị là báo giá của đơn vị xây dựng các công trình thường chênh lệch 2-3 lần so với mức giá ghi nhận trên thị trường. Nhiều năm nay, chúng ta đã phải vay hàng trăm ngàn tỷ đồng cho chi thường xuyên, không còn tiền cho những thuyết trình đẹp đẽ nhưng không mang lại nhiều hiệu quả thiết thực như trước nữa.

Đương nhiên, những Vinashin, Vinalines... với chiêu thức vay thật, lỗ thật, nhưng cả ngàn tỷ đồng vẫn tìm được vào tư gia một số vị lãnh đạo tập đoàn khó còn có cơ hội tồn tại. 12 đại dự án thua lỗ của ngành Công Thương có thể là hồi quang cuối trong nỗi thất vọng về quả đấm thép doanh nghiệp, tập đoàn nhà nước. Dù việc chỉ mặt và thu hồi tài sản tham nhũng từ sự vung tay đầu tư của khối doanh nghiệp này chỉ đạt được kết quả tương đối khiêm tốn nhưng tín hiệu thì đã rõ. Thêm nữa, nợ công tính đến cuối năm 2017 đã lên tới hơn 3,1 triệu tỷ đồng.

Thất thoát công sản đã có biến thể mới. Không có lợi thế người nhà, lọt sàng xuống nia, nhiều doanh nghiệp tư nhân tìm cơ hội từ công sản chưa thành hình. Có thể kể đến những thương vụ sang nhượng đất vàng trước và sau cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước, biến đất công xưởng, nhà máy thành khu đô thị hiện đại bậc nhất tại những vị trí đắc địa trong các thành phố lớn. Giá trị đất đai được nhân lên gấp cả trăm lần và vì thế, không ngạc nhiên khi có chuyên gia ước tính, thất thoát tài sản công từ đất vàng có thể lên tới hàng trăm ngàn tỷ đồng.

Biến tướng của hình thức hợp tác công - tư cũng được xem là mỏ vàng trục lợi, khiến tư nhân làm giàu “sau một dự án” như cách diễn đạt của một vị Đại biểu Quốc hội tại nghị trường mới đây. Không chỉ là câu chuyện BOT, nhiều người còn thắc mắc rằng, tại sao Nhà nước nắm quyền quy hoạch các khu trung tâm thương mại, hành chính, lường trước được bất động sản các khu vực đó sẽ tăng giá vùn vụt nhưng vẫn dễ dãi nhường cho tư nhân quyền hưởng lợi? Sự thất thoát này cần được đánh giá như thế nào?

Có thể thấy, sau thời hoàng kim của khối kinh tế nhà nước là thời của doanh nghiệp FDI và một nhóm doanh nghiệp tư nhân làm giàu lên từ đất. Bất bình đẳng trong tiếp cận nguồn lực, cộng với sức ép từ mức lợi nhuận quá cao của ngành kinh doanh bất động sản khiến nhóm doanh nghiệp tư nhân còn lại càng khó tồn tại.

Hệ quả tất yếu là thị trường ngày càng vắng bóng những ông lớn sản xuất hàng Việt. Đáng lo hơn, khi người làm thật không phải là kẻ thành công, cuộc đua trục lợi từ cơ chế, chính sách vẫn sẽ tiếp tục. Méo mó không chỉ trên thị trường mà cả trên quan trường như lời cảnh báo của ông Trương Trọng Nghĩa nói trên.

Quản bằng luật hay bằng cơ chế?

Không phải là nhiệm vụ bất khả thi nếu các vị công bộc mẫn cán muốn tìm nút thắt hóa giải thực trạng nêu trên. Thậm chí, bài toán có thể được giải một cách rất đơn giản, dựa trên 2 nguyên tắc cơ bản của kinh tế thị trường là khả năng sinh lợi. Theo đó, thứ nhất, xác định rõ tính chất tài sản công, giá trị thực tế và giá trị có thể đạt được trong tương lai. Thứ 2, lựa chọn cách thức quy hoạch, đầu tư khiến công sản đó có thể phát huy tốt nhất giá trị của nó. Thứ 3, chuyển nhượng quyền sử dụng công sản thông qua đấu giá minh bạch, công khai, từ đó, lựa chọn nhà đầu tư có tiềm lực tài chính, khả năng kinh doanh và thu hồi về ngân sách khoản lợi tức nhiều nhất có thể.

Nếu chấp nhận cách tiếp cận này, điều đầu tiên cần thay đổi là cách thức tính toán giá trị tài sản nhà nước hiện tại. Chiêu trò bán hoặc cho tư nhân thuê công sản theo bảng giá nhà nước, chênh lệch có khi tới cả trăm lần với giá thị trường phải được bóc trần và xử lý nghiêm minh, điều dư luận đang kỳ vọng TP.HCM thực hiện đối với lùm xùm bán, cho thuê đất vàng giá rẻ ở quận 1.

Song song với đó, cần đánh giá lại khối tài sản trị giá 1,2 triệu tỷ đồng do Nnhà nước sở hữu tính đến ngày 31/12/2017 theo thống kê tại Cơ sở Dữ liệu quốc gia về tài sản nhà nước. Con số sẽ không dừng lại ở 1,2 triệu tỷ đồng và lẽ dĩ nhiên, số công sản có thể được chuyển nhượng trong tương lai sẽ có giá trị lớn hơn hẳn.

Tuy vậy, khó tránh khỏi rủi ro khi chỉ thụ động mong chờ sự thay đổi trong cách thức quản lý của những người đang được người dân ủy quyền quản lý công sản dù có lựa chọn được nhân tài có tầm và có tâm như hình dung của ông Nguyễn Hoàng Hải, Phó Chủ tịch Hiệp hội Các nhà đầu tư Tài chính Việt Nam. Vả lại, dù nhân tài Việt không đến mức như lá mùa thu, câu chuyện thu hút và giữ chân họ vẫn là một vòng luẩn quẩn chưa tìm được lối ra.

Trong trường hợp này, cần phải luật hóa các ưu tiên, ưu đãi để phát triển doanh nghiệp theo mục tiêu đã định ra đồng thời, không chấp nhận thêm chuyện xin - cho, chạy đua cơ chế đặc thù, vượt ra ngoài khuôn khổ pháp luật. Đối với khối doanh nghiệp FDI, phải chấp nhận sự đã rồi trong nhiều ưu đãi nhưng chúng ta không được nới rộng hoặc bổ sung thêm các ưu đãi mới. Món quà chung cho nền kinh tế sẽ chỉ là việc cải cách thể chế, tạo môi trường kinh doanh thông thoáng, bình đẳng, đào tạo và cung cấp nguồn nhân lực có chất lượng cho thị trường lao động... Khi đó, doanh nghiệp sẽ sinh và diệt theo đúng quy luật của kinh tế thị trường, nguồn lực từ công sản sẽ đến đúng địa chỉ.

NCĐT

Tin bài khác
6 tháng đầu năm 2025: Chỉ số sản xuất ngành công nghiệp tăng tới 9,2%

6 tháng đầu năm 2025: Chỉ số sản xuất ngành công nghiệp tăng tới 9,2%

Tính chung 6 tháng đầu năm 2025, chỉ số sản xuất ngành công nghiệp ước tăng 9,2% so với cùng kỳ năm trước, là mức tăng cao nhất kể từ năm 2020 đến nay.
Sản phẩm OCOP – từ địa phương hướng tới thương hiệu Việt Nam toàn cầu

Sản phẩm OCOP – từ địa phương hướng tới thương hiệu Việt Nam toàn cầu

Chương trình OCOP (mỗi xã một sản phẩm) đang bước vào giai đoạn phát triển mới với kỳ vọng vượt ra khỏi phạm vi địa phương để định hình như một thương hiệu quốc gia, hội nhập vững chắc vào thị trường quốc tế.
Thành phố Đà Nẵng mới với nhiều tiềm năng, dư địa để phát triển

Thành phố Đà Nẵng mới với nhiều tiềm năng, dư địa để phát triển

Thành phố Đà Nẵng mới sở hữu 2 sân bay quốc tế, 2 cảng biển loại và hệ thống giao thông khá đồng bộ, kết nối liên hoàn theo trục Bắc - Nam và Đông - Tây. Tất cả sẽ tạo nền tảng vững chắc để Đà Nẵng phát triển trong giai đoạn tới.
Hà Nội đưa kinh tế tư nhân trở thành động lực then chốt vào năm 2030

Hà Nội đưa kinh tế tư nhân trở thành động lực then chốt vào năm 2030

Thực hiện Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế, Hà Nội đang triển khai lộ trình cụ thể với nhiều mục tiêu tham vọng nhằm phát huy tối đa vai trò của khu vực tư nhân trong phát triển kinh tế - xã hội.
Du lịch hồi sinh hàng không Việt bứt tốc vươn tầm quốc tế

Du lịch hồi sinh hàng không Việt bứt tốc vươn tầm quốc tế

Đà phục hồi du lịch bùng nổ đang là bệ phóng cho hàng không Việt. Các hãng bay tăng cường đội tàu, mở rộng mạng lưới, khẳng định vị thế trên bản đồ khu vực.
TP. Hồ Chí Minh: Giải ngân đầu tư công đạt gần 40%, GRDP tăng hơn 6,5%

TP. Hồ Chí Minh: Giải ngân đầu tư công đạt gần 40%, GRDP tăng hơn 6,5%

Trong 6 tháng đầu năm, GRDP của TP. Hồ Chí Minh cũ tăng 7,82%; nếu tính chung sau sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, mức tăng trưởng đạt 6,56%.
Sau hợp nhất, tỉnh Quảng Ngãi (mới) sẽ có nhiều lợi thế để phát triển

Sau hợp nhất, tỉnh Quảng Ngãi (mới) sẽ có nhiều lợi thế để phát triển

Sau khi hợp nhất với tỉnh Kon Tum thành tỉnh Quảng Ngãi (mới) sở hữu vị trí địa chiến lược quan trọng, kết nối Đông - Tây, Bắc – Nam, sự kết hợp độc đáo giữa kinh tế biển với kinh tế rừng và nông nghiệp, tạo điều kiện thuận lợi để kết nối thông suốt từ vùng núi đến vùng biển sẽ mở ra không gian rộng lớn và nhiều lợi thế để phát triển.
Vốn FDI “gấp đôi” đổ vào Hà Nội trong 6 tháng đầu năm 2025

Vốn FDI “gấp đôi” đổ vào Hà Nội trong 6 tháng đầu năm 2025

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đầy bất ốn, vốn FDI đổ vào Hà Nội trong 6 tháng đầu năm 2025 đạt 3,677 tỷ USD, tăng gấp 2,2 lần so với cùng kỳ năm ngoái.
Kinh tế Việt Nam 6 tháng đầu năm 2025: Tăng trưởng ngược chiều thế giới

Kinh tế Việt Nam 6 tháng đầu năm 2025: Tăng trưởng ngược chiều thế giới

Chiều 3/7, tại phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 6, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng báo cáo tình hình kinh tế - xã hội 6 tháng đầu năm 2025 với nhiều điểm sáng đáng chú ý, trong bối cảnh thế giới tiếp tục đối mặt với suy giảm tăng trưởng và bất định địa chính trị.
Chuyên gia Hồ Quốc Tuấn nói gì về

Chuyên gia Hồ Quốc Tuấn nói gì về 'deal' thuế quan đối ứng Mỹ - Việt?

Chuyên gia Hồ Quốc Tuấn cho rằng, việc thỏa thuận được mức thuế đối ứng hàng hóa Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ là 20% là một thành công và kể cả mức 40% cho hàng transshipping cũng rất tích cực.
Kỳ vọng kết quả cuộc điện đàm của Tổng Bí thư Tô Lâm và Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump

Kỳ vọng kết quả cuộc điện đàm của Tổng Bí thư Tô Lâm và Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump

Tối 2/7 (giờ Việt Nam), Tổng Bí thư Tô Lâm đã có cuộc điện đàm với Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump để trao đổi về quan hệ song phương và đàm phán thương mại, trong đó có nội dung trọng tâm liên quan đến thuế đối ứng giữa hai nước.
Cải cách chính sách PPP trong khoa học – công nghệ: Nhà nước hỗ trợ 70% vốn, chỉ định nhà đầu tư công nghệ

Cải cách chính sách PPP trong khoa học – công nghệ: Nhà nước hỗ trợ 70% vốn, chỉ định nhà đầu tư công nghệ

Điểm nổi bật của Luật PPP sửa đổi và Nghị định ban hành ngày 1/7/2025 mở đường cho đầu tư vào khoa học – công nghệ và chuyển đổi số là phân cấp mạnh, ưu đãi lớn, chỉ định nhà đầu tư có công nghệ chiến lược.
Phân loại 4 nhóm hộ kinh doanh, bỏ thuế khoán từ 2026

Phân loại 4 nhóm hộ kinh doanh, bỏ thuế khoán từ 2026

Từ năm 2026, hộ kinh doanh sẽ bị phân loại theo 4 mức doanh thu, thay thế thuế khoán nhằm tạo sự minh bạch và bình đẳng giữa hộ kinh doanh, doanh nghiệp và người lao động.
Bộ Công Thương kiến nghị hoàn thiện cơ chế hỗ trợ pháp lý liên ngành cho doanh nghiệp nhỏ và vừa giai đoạn 2025–2030

Bộ Công Thương kiến nghị hoàn thiện cơ chế hỗ trợ pháp lý liên ngành cho doanh nghiệp nhỏ và vừa giai đoạn 2025–2030

Ngày 30/6/2025, Bộ Công Thương đã ban hành văn bản số 4756/BCT-PC nhằm phối hợp cung cấp thông tin tổng kết Chương trình hỗ trợ pháp lý liên ngành cho doanh nghiệp nhỏ và vừa giai đoạn 2021–2025. Văn bản là phản hồi Công văn số 2965/BTP-PB&TG ngày 28/5/2025 của Bộ Tư pháp về hướng dẫn công tác phổ biến, giáo dục pháp luật và hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp.
Trình dự thảo Sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân để Quốc hội xem xét, thông qua vào kỳ họp tháng 10

Trình dự thảo Sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân để Quốc hội xem xét, thông qua vào kỳ họp tháng 10

Bộ Tài chính công bố định hướng sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân, với thay đổi về thu nhập chịu thuế, mức giảm trừ gia cảnh, miễn thuế ưu đãi và biểu thuế lũy tiến. Mục tiêu là xây dựng chính sách thuế công bằng, minh bạch, hiện đại, trình Quốc hội kỳ họp tháng 10/2025.