Make in China 2025: Chiến lược biến Trung Quốc trở thành một cường quốc sản xuất thông qua các khoản trợ cấp

16:15 22/07/2022

Với nhiều mục địch khác nhau, các chính phủ trên khắp thế giới đang cung cấp các khoản hỗ trợ tài chính để giúp lĩnh vực công nghệ trên đất nước của họ được phát triển hơn và Trung Quốc cũng không phải là ngoại lệ.

"Made in China 2025 (Sản xuất tại Trung Quốc 2025)" nhằm mục đích biến đất nước thành một cường quốc sản xuất công nghệ cao vào năm 2049. (Nguồn ảnh của AP, Reuters và Getty Images).

Bảy năm sau khi Bắc Kinh khởi động chiến lược "Made in China 2025 (Sản xuất tại Trung Quốc 2025)" nhằm thúc đẩy sản xuất tiên tiến trong nước, thuật ngữ này hầu như không còn xuất hiện trong các cuộc thảo luận công khai và các tài liệu chính thức.

Thế nhưng bản thân chính sách vẫn chưa hoàn toàn mất đi. Chính sách này vẫn tồn tại và phát triển thông qua các khoản trợ cấp của chính phủ nhắm vào các công ty được ưu đãi như nhà sản xuất xe điện và nhà sản xuất chip, điều này diễn ra ngay cả khi áp lực lên tài chính đang dồn lên chính quyền địa phương trên khắp Trung Quốc.

"Sản xuất tại Trung Quốc 2025" ban đầu được công bố vào tháng 5 năm 2015 với mục đích biến đất nước "từ một gã khổng lồ sản xuất thành một cường quốc sản xuất thế giới" vào năm 2049.

Với nhiều mục địch khác nhau, các chính phủ trên khắp thế giới đang cung cấp các khoản hỗ trợ tài chính để giúp lĩnh vực công nghệ trên đất nước của họ được phát triển hơn. Trung Quốc cũng không phải là ngoại lệ, đặc biệt là việc thực hiện chiến lược này gắn với mục tiêu dài hạn của Chủ tịch Tập Cận Bình là tạo ra “một nhà nước xã hội chủ nghĩa hiện đại và thịnh vượng”.

Kế hoạch nêu rõ 10 lĩnh vực chính cần thúc đẩy và hứa sẽ khuyến khích đổi mới với sự kết hợp của các phương pháp tiếp cận theo định hướng thị trường và hướng dẫn của chính phủ.

Bắc Kinh đã ngừng sử dụng thuật ngữ này khi Mỹ tiến hành cuộc chiến thương mại chống lại Trung Quốc dưới thời Tổng thống Donald Trump. Nhưng một phân tích của Nikkei Asia về dữ liệu do Fitch Ratings tổng hợp cho thấy, những người nhận trợ cấp chính phủ hàng đầu chủ yếu là các công ty công nghệ có liên hệ chặt chẽ với chiến lược "Sản xuất tại Trung Quốc 2025". Các trường hợp ngoại lệ chính là một số công ty năng lượng đã được hỗ trợ nhiều vì các lý do khác nhau, bao gồm an ninh năng lượng và ổn định giá cả.

Do không có dữ liệu chính thức từ chính phủ Trung Quốc về trợ cấp của nhà nước, Fitch đã thu thập thông tin công khai của gần 5.000 công ty niêm yết tại đại lục.

Nhân viên làm việc trên dây chuyền lắp ráp ô tô tại SAIC Motor. Năm 2021, công ty đã vượt qua Sinopec để trở thành công ty nhận trợ cấp chính phủ lớn nhất ở Trung Quốc. © AP
Nhân viên làm việc trên dây chuyền lắp ráp ô tô tại SAIC Motor. Năm 2021, công ty đã vượt qua Sinopec để trở thành công ty nhận trợ cấp chính phủ lớn nhất ở Trung Quốc. Ảnh: AP.

SAIC Motor, nhà sản xuất ô tô lớn nhất đất nước theo quy mô, vào năm 2021 đã nhận được số tiền trợ cấp lớn nhất là 4,03 tỷ nhân dân tệ (tương đương 598 triệu USD), hay hơn 31% so với năm trước, soán ngôi vương từ Tập đoàn Hóa chất và Dầu khí Trung Quốc thống trị trong nhiều năm.

Ba nhà sản xuất ô tô khác lọt vào top 10 những công ty nhận được trợ cập là BYD, Great Wall Motor và Tập đoàn ô tô An Huy Jianghuai (JAC). Các khoản trợ cấp cho ngành công nghiệp ô tô cho thấy, ưu tiên của Bắc Kinh là nuôi dưỡng sản xuất xe năng lượng mới trong nước trong bối cảnh xu hướng sử dụng năng lượng sạch được đặt lên làm nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu. 

BYD, công ty gần đây đã vượt qua Tesla để trở thành nhà sản xuất xe điện lớn nhất thế giới về lượng xe bán ra, đã tiết lộ hơn một chục khoản trợ cấp trong báo cáo thường niên mới nhất của mình.

Great Wall, một nhà sản xuất xe SUV lớn, đã chứng kiến ​​các khoản trợ cấp của họ tăng 73% so với năm trước. Một phần lớn đến từ "quỹ hỗ trợ chính sách công nghiệp của chính phủ". JAC, công ty chủ yếu sản xuất xe thương mại, đã tiết lộ hơn 20 khoản trợ cấp, khoản trợ cấp lớn nhất cho "dự án xây dựng xe tải nhẹ chạy điện cao cấp". Các khoản trợ cấp của chính phủ cho JAC gần như tăng gấp đôi trong 3 năm qua, vượt quá tổng lợi nhuận ròng của công ty hơn 14 lần.

Semiconductor Manufacturing International Corp. (SMIC), nhà vô địch quốc gia về chip quốc gia của Trung Quốc, thường xuyên nhận được trợ cấp. © AP
Semiconductor Manufacturing International Corp (SMIC), công ty đứng đầu Trung Quốc về chip cũng thường xuyên nhận được trợ cấp. Ảnh: AP.

Không nằm trong top 10, nhà sản xuất pin EV lớn nhất thế giới, Contemporary Amperex Technology, hay CATL, đứng ở vị trí thứ 11, trợ cấp hàng năm của hãng đã tăng 2,6 lần lên 1,67 tỷ Nhân dân tệ trong vòng 3 năm. Chongqing Changan Automobiles và Guangzhou Automobiles cũng nằm trong số 20 công ty được nhận nhiều khoản trợ cấp nhất.

Một đơn vị niêm yết tại Trung Quốc là Foxconn của Đài Loan lại là đơn vị hưởng lợi lớn từ các khoản trợ cấp của nhà nước Trung Quốc, một tình huống mà trước đây đã làm gia tăng căng thẳng chính trị tại thị trường quê hương của Foxconn.

Nguồn vốn cũng được rót cho các công ty nhỏ hơn. Dữ liệu nghiên cứu cho thấy các nhà sản xuất thuốc công nghệ sinh học như Shanghai Yizhong Pharmaceutical và Mabwell (Shanghai) Bioscience cũng nhận được khoản trợ cấp từ chính phủ. 

Tổng số tiền trợ cấp của chính phủ vào năm 2021, theo kiểm kê của Fitch, là 217,92 tỷ Nhân dân tệ, giảm 3,2% so với năm trước. Nhưng tất cả các chuyên gia được Nikkei Asia liên hệ đều tin rằng, không có thay đổi nào trong chính sách hỗ trợ các công ty công nghệ của Bắc Kinh và sự sụt giảm này được coi là tạm thời và mang tính kỹ thuật.

Sự sụt giảm có thể là do phương pháp thu thập số liệu. Tổng số tiền được tính bằng cách lấy tổng số tiền trợ cấp của chính phủ được ghi trong báo cáo lãi lỗ của mỗi năm. Có những sự chậm trễ diễn ra khi các khoản tài trợ đã được trao nhưng sẽ chỉ nằm trên bảng cân đối kế toán khi chúng thực sự được thực hiện.

Tuy nhiên, có những trường hợp là một số trợ cấp của chính phủ không được chuyển đến, xuất phát từ những hạn chế về tài chính đối với chính quyền địa phương.

Tập đoàn Công nghệ CPT, một nhà sản xuất màn hình LCD có trụ sở tại Phúc Kiến, mới đây đã phần nào đổ lỗi cho việc tăng khoản lỗ trong nửa đầu năm là do sự sụt giảm các khoản trợ cấp của chính phủ.

Công ty niêm yết tại Thâm Quyến được cho là đã nhận được tổng cộng 2,64 tỷ Nhân dân tệ trợ cấp từ Chính quyền thành phố Futian trong sáu đợt hàng năm trị giá 440 triệu Nhân dân tệ sau khi nhà máy LCD mới nhất của họ tại thành phố đi vào hoạt động vào tháng 6 năm 2017. Tuy nhiên, lời hứa là việc đáp ứng đầy đủ chỉ diễn ra trong năm đầu tiên. Số tiền này đã giảm xuống còn 300 triệu Nhân dân tệ trong hai năm sau đó và giảm xuống còn 100 triệu Nhân dân tệ vào tháng 6 năm ngoái. Năm nay, số tiền trợ cấp đã bị cắt giảm hoàn toàn. 

Chính phủ thành phố Futian đã ban hành một lá thư hứa sẽ hoàn thành các nghĩa vụ tài chính của mình nhưng thành phố đã thừa nhận rằng họ đang bị "căng thẳng về tài chính".

Visionox Technology, một công ty đã kinh doanh OLED trong hơn 20 năm được niêm yết tại Thâm Quyến, đã không nhận được đủ trọn vẹn gói trợ cấp trị giá 700 triệu Nhân dân tệ mà lẽ ra phải được thanh toán vào tháng 6 năm 2020 bởi người đứng đầu của khu phát triển công nghiệp công nghệ cao ở phía Bắc của Hồ Bắc.

Người đứng đầu đã bổ sung thêm 200 triệu Nhân dân tệ trợ cấp vào tháng 12 năm đó, nhưng tổng cộng khoản tiền mà họ nhận được chưa tới 400 triệu Nhân dân tệ.

Tương tự như CPT, Visionox ngày 22/7 đã thông báo khoản lỗ dự kiến ​​sẽ tăng gấp đôi trong nửa đầu năm, với lý do chính là khoản trợ cấp đã bị giảm 133 triệu Nhân dân tệ.

Đây có thể là những trường hợp đặc biệt, nhưng việc điều kiện tài chính của chính quyền địa phương ngày càng xấu đi có thể ảnh hưởng đến lượng tiền trợ cấp chuyển đến các công ty công nghệ và ảnh hưởng đến chiến lược kinh doanh của họ. Shinichi Seki, một nhà kinh tế cấp cao tại Viện Nghiên cứu Nhật Bản chuyên tìm hiểu về nền kinh tế Trung Quốc, cho biết: "Tốc độ tăng trợ cấp của chính phủ sẽ giảm xuống do chính quyền địa phương thiếu vốn".

Mặc dù các chiến lược được các nhà chức tranh trong nước đưa ra, nhưng các khoản thanh toán thực tế được thực hiện ở cấp địa phương. Cái giá phải trả cho chính sách nghiêm ngặt zero-Covid của ông Tập và các đợt giảm thuế gần đây được lập ra để kích thích sự phát triển của nền kinh tế đã lấy đi một lượng lớn tiền mặt của địa phương. 

Seki nhận thấy rằng trong tương lai, chính quyền địa phương có thể sẽ trở nên chọn lọc hơn khi họ đưa ra các khoản trợ cấp.

Zhang Hongyong, thành viên cấp cao tại Viện Nghiên cứu Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản, cũng dự đoán, sẽ có những thay đổi trong cách phân bổ trợ cấp của chính quyền địa phương do tình trạng thiếu tiền mặt diễn ra liên tục. 

Ông nói: “Việc các công ty công nghệ được nhận trợ cấp sẽ phải qua bước chọn lọc kĩ càng, và sẽ không còn kiểu phát hành trợ cấp một cách thoải mái như trước nữa. Trợ cấp có thể gắn liền với mức chi cho nghiên cứu và phát triển".

Cùng với giáo dục, bảo hiểm y tế và xây dựng cơ sở hạ tầng, "nghiên cứu và phát triển khoa học công nghệ" đã được chính quyền Trung Quốc đặt trọng tâm ưu tiên. Các khoản trợ cấp cho doanh nghiệp công nghệ sẽ vẫn phải tiếp tục trong thời gian tới. 

Bảo Bảo