Lo doanh nghiệp nhỏ thất bại trong chuyển đổi số

Đang có những lo lắng về chuyển đổi số đi cùng với thích ứng xu hướng thương mại điện tử của nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam có thể gặp thất bại và chưa thấy dấu hiệu cải thiện.

Báo cáo chỉ số thương mại điện tử (TMĐT) Việt Nam 2020 mới công bố có một số điểm đáng lưu tâm. Đó là tỷ lệ doanh nghiệp (DN) Việt gặp khó khăn khi tuyển dụng lao động có kỹ năng về TMĐT và công nghệ thông tin vẫn chỉ dao động trên dưới 30%.

Chưa thấy dấu hiệu cải thiện

Trong số đó, kỹ năng quản trị website và sàn giao dịch TMĐT đang được DN quan tâm nhiều nhất và cũng gặp khó khăn lớn nhất trong quá trình tuyển dụng (49% DN cho biết gặp khó khăn về việc tuyển dụng nhân sự có kỹ năng này).

 Việc chuyển đổi số với DN Việt còn lắm gian nan

Đối với chi phí mua sắm, trang bị và ứng dụng công nghệ thông tin và TMĐT, kết quả khảo sát cho thấy đa số DN tới thời điểm hiện tại vẫn tập trung vào việc đầu tư hạ tầng phần cứng, tỷ lệ này dao động trên dưới 40%.

Còn với việc sử dụng các phần mềm quản lý trong giao dịch TMĐT giữa DN với DN (B2B), xét về quy mô DN thì nhóm DN lớn sử dụng các phần mềm quản lý nhiều hơn so với nhóm DN vừa và nhỏ. Thậm chí là có sự chênh lệch rất lớn, đơn cử như ở phần mềm quản trị nguồn lực DN (ERP), DN lớn đã sử dụng tới 40%, trong khi các DN vừa và nhỏ mới chỉ có khoảng 14%.

Đối với tỷ lệ đầu tư, xây dựng và vận hành website hoặc ứng dụng di động, thông qua kết quả khảo sát, xét về quy mô DN thì nhóm DN lớn có tỷ trọng đầu tư vào việc xây dựng và vận hành website hoặc ứng dụng di động đa số dao động từ 20 - 50% trong tổng số vốn đầu tư cho TMĐT (46% DN lớn đầu tư từ 20% - 50%). Còn nhóm các DN vừa và nhỏ đa số đều đầu tư ở mức dưới 20% (63% DN vừa và nhỏ đầu tư dưới 20%).

Nhìn từ những con số nêu trên, giới chuyên gia tỏ ra khá lo lắng cho việc chuyển đổi số ở các DN vừa và nhỏ hiện nay cũng như việc cạnh tranh trong xu hướng phát triển TMĐT. 

Thậm chí, nhiều ý kiến lo lắng rằng chuyển đổi số đi cùng với thích ứng xu hướng TMĐT đúng nghĩa là một hành trình gian nan cho bất kỳ DN nào ở Việt Nam. Đặc biệt là với chuyển đổi số, tỷ lệ thành công thấp trong khi tỷ lệ thất bại dao động từ 60 - 80% và tình hình này chưa thấy dấu hiệu cải thiện.

Dựa trên nghiên cứu về nhiều DN hoạt động tại Việt Nam trong 2 năm qua, nhóm nghiên cứu của Ts. Nguyễn Quang Trung (Đại học RMIT) - Nguyễn Tuấn Hồng Phúc (Thành viên điều hành, tư vấn chiến lược khách hàng, vận hành và công nghệ số tại KPMG Việt Nam) đã chỉ ra 5 nhóm lý do phổ biến dẫn đến những thất bại trong chuyển đổi số ở các DN Việt.

Đó là: Thiếu lãnh đạo có khả năng thúc đẩy đổi mới, thiếu hoặc yếu về một hoặc nhiều năng lực động (dynamic capabilities) của tổ chức, chưa xây dựng được nền tảng văn hóa DN phù hợp, hiểu sai về năng lực số, sai lầm trong chiến lược chuyển đổi số.

Lộ những sai lầm

Theo nhóm nghiên cứu này, có nhiều DN “khoán trắng” cho bộ phận công nghệ thông tin (IT) để tìm hiểu và thực hiện các thay đổi có tính ứng dụng công nghệ. Lãnh đạo các DN này xem đây là trách nhiệm của bộ phận IT. 

Ở chiều ngược lại, nhiều giám đốc bộ phận IT cũng nghĩ bộ phận mình có thể tạo ra chuyển đổi cho DN mà không cần quá nhiều can thiệp của lãnh đạo. Đây là một trong những lý do chính dẫn đến việc đại đa số các dự án chuyển đổi số trong DN Việt thất bại.    

Nhóm nghiên cứu cũng chỉ rõ những tiến bộ trong công nghệ, năng lực động với khả năng tích hợp đã làm nên nhiều kỳ tích cho nhiều DN trên thế giới và họ nhanh chóng trở thành các "ông lớn" trên thị trường chứng khoán (Apple, Amazon, Microsoft, Alibaba…). Cùng với đó là nhiều tên tuổi phải ngậm ngùi tụt hậu, xa dần trong cuộc đua thậm chí phá sản (Sears, Kodak, Nokia, Yahoo, Blockbuster…). 

“Những DN thành công là những DN mạnh về khả năng trong năng lực động nêu trên. Trong khi đó, các DN thất bại thì thường là yếu hoặc thiếu các năng lực động trên, bên cạnh các yếu tố khác”, Trung tâm quản trị của Đại học RMIT và KPMG Việt Nam nhận định.

Giới chuyên gia lý giải vì nguồn lực hạn chế nên khi hướng tới chuyển đổi số và thích ứng với trào lưu TMĐT, nhiều DN vừa và nhỏ rất sợ thất bại, thậm chí trừng phạt sai lầm. Thêm vào đó, văn hóa đổ lỗi của lãnh đạo và thói quen ngại thay đổi, ngại bước ra khỏi vùng an toàn của nhân viên ở nhiều DN đã khiến cho việc triển khai chiến lược chuyển đổi số trở nên chông chênh và gian nan.

Trong quá trình phỏng vấn DN, các chuyên gia của RMIT và KPMG đã nhận thấy nhiều DN Việt ngộ nhận hoặc hiểu chưa đầy đủ về năng lực số. Những DN này chỉ chú trọng phần cứng, vì vậy họ lao vào các dự án đầu tư công nghệ tốn kém, trong khi các giải pháp đưa ra không đáp ứng được kỳ vọng của khách hàng và nhân viên vì sự yếu kém ở những năng lực số khác.

Về sai lầm trong chiến lược chuyển đổi số của DN Việt, đặc biệt là các DN vừa và nhỏ, nhóm nghiên cứu của Ts. Nguyễn Quang Trung và Nguyễn Tuấn Hồng Phúc cho rằng các DN thường quá thiên về công nghệ mà quên rằng con người mới là chủ thể chính trong quá trình này (đội ngũ nhân viên, cổ đông, khách hàng và nhà cung cấp).      

Thậm chí, nhiều DN cũng quá ảo tưởng về khả năng “đại thành công” của chuyển đổi số và đưa ra những mục tiêu không tưởng trong khoảng thời gian thực thi ngắn.

Thế Vinh