Tiềm năng du lịch trải nghiệm ở bản Ngày (Lang Chánh, Thanh Hóa): Kỳ vọng và trăn trở

Giấc mơ homestay
Cách thị trấn Lang Chánh chừng hơn 40km theo QL 217 đi hướng Quan Sơn, chúng tôi đến bản Ngày vào một buổi sáng mù sương. Bản ngày nằm cheo veo bên những thửa ruộng bậc thang đang vào mùa lúa non xanh ngắt, những nếp nhà sàn đơn sơ ẩn mình trong làn sương mỏng, vài phụ nữ người dân tộc thái hái củi trên đồi, có lẽ đó là công công việc để họ có thể kiếm thêm thu nhập cho gia đình lúc nhàn rỗi. Được biết bản Ngày cũng là một điểm quy hoạch du lịch của huyện Lang Chánh với loại hình du lịch cộng đồng và dịch vụ homestay- một dịch vụ lưu trú ngắn ngày cùng sinh hoạt với gia đình người dân bản xứ để tìm hiểu, trải nghiệm về cuộc sống, sinh hoạt, văn hóa, ẩm thực, phong tục tập quán của người dân địa phương.

Đến với bản ngày, khách du lịch cũng sẽ có cơ hội được hòa mình vào một không gian hoang sơ, không có khói, không có bụi, không chen chúc ồn ào, chỉ có những cơn gió mát lành với hương rừng, hương lúa hòa trong tiếng róc rách của những con suối nhỏ, trải nghiệm những món ăn mang đậm văn hóa ẩm thực của đồng bào dân tộc, uống ngụm rượu cần và cùng thưởng thức không gian văn hóa dân tộc Thái trong đêm lửa trại.

Cùng với vẻ đẹp hoang sơ của bản Ngày, cũng trong tour du lịch trải nghiệm của mình, du khách có thể đến với hệ thống rừng nguyên sinh phong phú, thảm thực vật đa dạng và nhiều thắng cảnh thiên nhiên đẹp, độc đáo như quần thể thác nước hùng vĩ trải khắp các địa bàn huyện Lang Chánh cùng với bản sắc văn hóa của đồng bào bản địa sẽ mang đến cho du khách những trải nghiệm thú vị. 
Mong muốn tận dụng và phát huy những thế mạnh của địa phương, lãnh đạo xã Lâm Phú và người giân bản Ngày vẫn mơ giấc mơ xây dựng ngôi làng homestay để phục vụ phát triển du lịch, tạo thêm công ăn việc làm, nâng cao thu nhập thay đổi cuộc sống của người dân bản.

Hiện nay mô hình này cũng đã bắt đầu được người dân quan tâm đầu tư nhưng chưa được đồng bộ và còn gặp nhiều khó khăn do hành lang pháp lý để kinh doanh loại hình này chưa cụ thể rõ ràng khiến người dân dù muốn thay đổi nhưng vẫn chưa dám mạnh dạn “dấn” vào để chỉnh trang nhà cửa, khuôn viên đón khách.

Về vấn đề này, anh Phạm Văn Hùng- đại diện một chủ hộ kinh doanh cá thể loại hình dịch vụ lưu trú ngắn ngày tại đây chia sẻ: Muốn làm du lịch điều kiện đầu tiên là phải sạch, đẹp, tươm tất, gọn gàng. Nhận thấy tiềm năng của địa phương, được sự động viên của lãnh đạo xã gia đình tôi cũng mạnh dạn chỉnh trang khuôn viên nhà cửa để thu hút khách du lịch thế nhưng còn gặp khó khăn từ nhiều phía… Thực sự đây là cơ hội để người dân thay đổi cuộc sống đồng thời cũng góp phần quảng bá hình ảnh, văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc nhưng để bà con mạnh dạn đầu tư làm homestay thì cần sự ủng hộ, tạo điều kiện từ chính quyền các cấp, các ngành liên quan để khi người dân “dấn” vào không bị “vướng” bởi các quy định pháp lý.

Được biết trong kế hoạch Phát triển du lịch, bảo tồn và phát huy giá trị bản sắc văn hóa dân tộc huyện Lang Chánh, giai đoạn 2023 - 2025 có đặt ra nhiệm vụ và giải pháp cụ thể để phát triển du lịch tại huyện Lang Chánh, trong đó có bản Ngày. Cụ thể kế hoạch nêu rõ: sẽ nâng cấp tuyến đường 530b từ ngã tư thị trấn Lang Chánh đi Lâm Phú nối với quốc lộ 217 huyện Quan Sơn; Nâng cấp, tu sửa Nhà văn hóa Bản Ngày (xã Lâm Phú), để tổ chức các hoạt động văn hóa cộng đồng phục vụ khách du lịch; Vận động nhân dân tổ chức cải tạo, sửa chữa, nâng cấp nhà sàn truyền thống (dân tộc Thái) phục vụ phát triển các dịch vụ du lịch cộng đồng; hỗ trợ, hướng dẫn người dân địa phương tổ chức các hoạt động du lịch dịch vụ homestay, phát triển loại hình du lịch cộng đồng phục vụ khách tham quan trải nghiệm khám phá bản sắc văn hóa, dân tộc Thái, Mường; cải tạo cảnh quan môi trường làng bản xanh sạch đẹp, bảo tồn gìn giữ không gian sinh hoạt cộng đồng, văn nghệ quần chúng, phong tục tập quán, trang phục dân tộc, khuôn viên nhà ở dân tộc Thái, du lịch nông nghiệp.

Từ chủ trương đến thực tiễn

Từ những tiềm năng sẵn có cùng với kế hoạch chủ trương của tỉnh Thanh Hóa, Huyện Lang Chánh, đúng ra trước mùa du lịch,bà con bản Ngày sẽ tất bật chỉnh trang nhà cửa, khôn viên, dầu tư cơ sở để chuẩn bị đón khách. Thế nhưng ngược lại, đến bản Ngày dịp này, chúng tôi chỉ ghi nhận một vài hộ gia đình đang đầu tư chỉnh trang dang dở, còn lại là sự tĩnh lặng đến an phận...

Tìm hiểu được biết, bản Ngày hiện bản có 150 hộ với hơn 600 nhân khẩu, thu nhâp chủ yếu là dựa vào rừng. Vì thế, phát triển du lịch là cũng chính một định hướng mà lãnh đạo và người dân đại phương đang định hướng nhằm mục đích cải thiện thu nhập cho người dân. Tuy nhiên làm thế nào để ngành du có thể đảm bảo thay đổi và nâng cao chất lượng cuộc sống cho bà con dân bản nơi đây là một thách thức lớn đối với lãnh đạo và người dân địa phương. 

Tại Đại hội đại biểu Đảng bộ huyện Lang Chánh lần thứ XXIII, nhiệm kỳ 2020-2025 đã đề ra mục tiêu: phấn đấu thoát khỏi huyện nghèo trước năm 2025, đến năm 2030 trở thành huyện khá trong khu vực miền núi của tỉnh. Để thực hiện điều đó, một trong những giải pháp là phát triển du lịch. Cùng với sự quan tâm của tỉnh và các ngành chức năng, thời gian qua, huyện Lang Chánh đã đẩy mạnh các hoạt động quảng bá, xúc tiến; ban hành nhiều cơ chế, chính sách đầu tư và kêu gọi đầu tư để xây dựng hạ tầng kỹ thuật như đường giao thông, điện, nước sinh hoạt... Đồng thời, khuyến khích người dân tham gia kinh doanh lưu trú du lịch thông qua việc tập huấn kiến thức du lịch cộng đồng; hỗ trợ kinh phí xây dựng các công trình phụ trợ; tổ chức các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ nâng cao chất lượng nguồn nhân lực hàng năm.

Tại Kế hoạch số 25/KH- UBND về phát triển du lịch, bảo tồn và phát huy giá trị bản sắc văn hóa dân tộc huyện Lang Chánh giai đoạn 2023- 2025, UBND huyện Lang Chánh cũng xác định Mục tiêu Đẩy mạnh thu hút đầu tư xây dựng hạ tầng du lịch, các dự án phát triển khu điểm du lịch, xây dựng phát triển các sản phẩm du lịch đặc trưng có thế mạnh của huyện, trên cơ sở khai thác giá trị tài nguyên du lịch gắn với phát huy giá trị các danh thắng, di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh… Huy động mọi nguồn lực tập trung đầu tư phát triển du lịch. Phấn đấu xây dựng các điểm du lịch: Ma Hao Năng Cát (Trí Nang), bản Ngàm Pốc, bản Peo (Yên Thắng), bản Ngày (Lâm Phú), Chùa Mèo (thị trấn Lang Chánh) trở thành điểm đến của du khách trong và ngoài huyện; phấn đấu đến năm 2030 phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của huyện.

Có thể nói, căn cứ chủ trương, kế hoạch thì loại hình dịch du lịch cộng đồng và dịch vụ homestay đã “có cửa” để phát triển ở bản Ngày xã Lâm Phú.Thế nhưng trên thực tế để người “dấn” chân vào lĩnh vực du lịch không phải dễ. Trong quá trình định hình, phát triển loại hình du lịch cộng đồng và dịch vụ homestay ở Bản Ngày dù có nhiều kỳ vọng nhưng còn quá nhiều khó khăn và trăn trở cần một sự trợ lực thật sự để có thể thực hiện kế hoạch của địa phương, phát huy lợi thế tiềm năng, các nguồn lực, khai thác hợp lý nguồn tài nguyên du lịch, mang lại công ăn việc làm cho người dân bản địa. 

Trao đổi với ông Phạm Văn Nhị - Chủ tịch xã Lâm Phú về nội dung này, ông Nhị cho biết: Lâm Phú là một xã vùng cao của huyện Lang Chánh, cơ cấu kinh tế chủ yêu là  đời sống của bà con còn gặp rất nhiều khó khăn ở tất cả các phương diện. riêng bản Ngày hiện còn 49/150 hộ thuộc diện hộ nghèo. Với tiềm năng sẵn có thì du lịch cũng được xem là một thế mạnh của địa phương và là cơ hội để người dân thay đổi, hội nhập, nâng cao chất lượng cuộc sống. Vừa rồi huyện cũng đưa Lâm Phú vào kế hoạch phát triển du lịch, chúng tôi cũng đang rất nỗ lực vận động, tuyên truyền, tập huấn phổ biến để người dân mạnh dạn đầu tư, cải thiện cơ sở vật chất, nhà cửa để đón khách, hướng tới làm du lịch một cách chuyên nghiệp. Cụ thể, là khuyến khích bà con nâng cấp cải thiện nhà sàn thành mô hình du lịch homestay để phục vụ và phát triển du lịch, góp phần phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập cho bà con dân bản. Tuy nhiên cái khó là người dân thiếu vốn, thiếu kiến thức về kinh doanh du lịch nên còn e ngại, chưa mạnh dạn đầu tư bài bản.

Bản Ngày có vẻ đẹp đặc trưng của một bản làng vùng cao xứ Thanh. Nơi đây lưu giữ nhiều nét văn hóa của đồng bào Thái như: kiến trúc nhà sàn cổ; các món ẩm thực đặc sản cơm lam, thịt lợn cỏ, cá suối, rau rừng, rượu siêu men lá… Đặc biệt, vùng đất này có các lễ hội truyền thống hấp dẫn, độc đáo có thể hấp dẫn khách du lịch thích trải nghiệm. Tuy nhiên  tực tiễn cho thấy du lịch Bản ngày chưa thể phát triển đồng bộ mà còn mang tính tự phát và nhỏ lẻ. Với tiềm năng vốn có, du lịch bản Ngày cần được thức giấc. Đây cũng là một trong những những định hướng mà đề án phát triển du lịch của huyện Lang Chánh đã đề ra và cần có biện pháp cụ thể sát thực để hiện thực hóa chủ trương và đề án về ngành công nghiệp không khỏi đầy triển vọng tại đây một cách hiệu quả. 
Ngọc Lâm