Chủ tịch Vinamit Nguyễn Lâm Viên: Điềm tĩnh trong lúc tụt dốc, bình thản trong lúc đi lên mới là doanh nhân vững chãi

"Người ta từng nói tôi bị điên khi khởi nghiệp với trái mít"

Doanh nhân Nguyễn Lâm Viên sinh năm 1961, là một trong số chín người con của gia đình, có cha làm công chức, mẹ có một cửa hàng tạp hóa. Nhưng cả gia đình không trông vào những đồng lương công chức ít ỏi của người cha mà chính tiệm tạp hóa có tên Đức Thành ở chợ Gò Vấp do bà mẹ quán xuyến mới là nguồn sống chính nuôi chín người con ăn học.

Những năm đầu sau giải phóng là những năm đầy khó khăn với gia đình Nguyễn Lâm Viên. Bố ông nghỉ làm. Công việc buôn bán của mẹ ông thu hẹp lại và bà nằm bệnh suốt ba năm trời. Vào những năm đó, Nguyễn Lâm Viên không thích nghề kinh doanh. Thâm tâm ông cho rằng kinh doanh là một cách làm ăn có tính “lươn lẹo” để kiếm lời…

Ông Lâm đam mê âm nhạc và những gì thuộc về khoa học xã hội. Nhưng trước hoàn cảnh khó khăn của gia đình, Nguyễn Lâm Viên đành phải chọn con đường vừa học vừa đi làm để kiếm tiền phụ giúp gia đình. Tranh thủ ngoài giờ học, anh đi bỏ mối pin và tham gia may chiếu cho Tổ hợp chiếu Ngọc Xuân, Gò Vấp.

Ông cũng từng học nghề ở xưởng cơ khí Huỳnh Đức, nhưng thực ra chỉ làm công việc quét dọn, tạp dịch…Học xong ngành nông lâm, Nguyễn Lâm Viên về Cty Nông trường Sông Ray. Chính từ đây ông tiếp cận công việc xuất khẩu và học được những điều cần thiết cho đường đời của ông sau này. Rời Công ty Nông trường Sông Ray Đồng Nai, ông về làm việc tại một công ty xuất khẩu mỹ nghệ ở TP Hồ Chí Minh. Và từ đây Nguyễn Lâm Viên bắt đầu con đường cho riêng mình bằng Tổ hợp xuất khẩu mây, tre, lá Đồng Tâm.

Khi khởi nghiệp, ông Viên chưa làm về trái mít mà làm về các sản phẩm lâm nghiệp như mây tre. Nhưng chỉ ít năm sau nhận ra nguồn nguyên liệu mây, tre, lá không phải là vô tận, ông lại phải trăn trở, tìm tòi cho mình hướng đi khác. Ông lại tiếp tục vừa học vừa làm. Đó là thời kỳ công nghệ hút chân không ra đời và được áp dụng vào ngành công nghiệp chế biến thực phẩm. Đó cũng là lúc đất nước bước vào thời mở cửa, Luật Doanh nghiệp được ban hành. Nhờ mua được một thiết bị chế biến trái cây sấy khô trả chậm, Công ty TNHH Đức Thành của ông đã khai sinh. Ông lại phải vừa làm vừa học để đi theo một hướng mới.

Ông Viên nhớ lại, nhiều người xung quanh đã phản đối ý tưởng của ông. Thời đó, người ta cầu ăn để no, chưa nói đến ngon. Quốc hội họp cũng nói đến cây lúa vì lúc đó, an ninh lương thực chưa đảm bảo.

“Khi tôi nói làm với trái mít như vậy, mọi người nói là điều xa xỉ, không thể tin được. Mọi người lúc đó nói tôi khùng điên vì làm chuyện quá khó. Không ai tin tôi có thể thành công được”, CEO Vinamit cho  hay. 

Nhớ lại, năm 1986, ông Nguyễn Lâm Viên đã mạnh dạn bước chân ra thế giới với suy nghĩ: “Phải ra ngoài để xem các nước làm nông nghiệp ra sao. Nông dân Việt Nam nghèo quá, ăn cơm độn khoai, độn bắp dù đất đai thổ nhưỡng màu mỡ. Canh tác và phát triển không hiệu quả khiến giá trị nông sản luôn ở mức thấp. Muốn phá vỡ hiện thực đó, chỉ có cách duy nhất là học hỏi thế giới”.

Sau nhiều điểm đến, cuối cùng, ông chọn Đài Loan. Có thể nói nếu không có những chuyến đi ấy, sẽ không có Vinamit như hiện nay.

Tại Đài Loan, ông làm nghiên cứu sinh và may mắn được sự hướng dẫn tận tình của giáo sư. Qua đó ông học về nông nghiệp công nghệ cao. Những kiến thức ấy đã giúp ông rất nhiều trong quá trình lập nghiệp sau này.

Sau khi thành công những mẻ sản phẩm sấy đầu tiên, các nhà kinh doanh Đài Loan cũng là đối tượng đầu tiên ông hướng tới. Những món ăn vặt được sấy khô từ mít, rau củ nhanh chóng có được chỗ đứng vững chắc. Đó cũng là bước đệm để Vinamit đến những thị trường lớn như Trung Quốc, Mỹ, Hàn, Nhật, châu Âu…

Công ty Vinamit của ông Nguyễn Lâm Viên thành lập năm 1991 tại Bình Dương và nhanh chóng trở thành một tên tuổi lớn trong lĩnh vực ứng dụng khoa học công nghệ cao trong khai thác và chế biến nông sản tại Việt Nam. Sau 15 năm, hiện Vinamit đã có mặt và điều hành hoạt động ở hầu hết các tỉnh và thành phố lớn trên toàn quốc. Theo báo cáo mới nhất, mức tăng trưởng của Vinamit là 35%, được giữ vững trong 5 năm gần đây với tỷ trọng xuất khẩu chiếm 60% doanh số. Vinamit có 600 nhân viên chính thức và 3000 nhân công thời vụ, đang là công ty hàng đầu Việt Nam trong lĩnh vực nông sản thực phẩm khô và trái cây sấy.

Dưới bàn tay điều hành của ông Nguyễn Lâm Viên, sản phẩm của Vinamit hiện nay đã có mặt tại nhiều chuỗi hệ thống siêu thị, cửa hàng tiện lợi trên khắp cả nước. Ngoài ra, các sản phẩm trái cây sấy của Vinamit đã được xuất khẩu và đón nhận nồng nhiệt tại nhiều nước trên thế giới như Trung Quốc, Thái Lan, Nhật Bản, Singapore,… và với các thị trường khó tính khác như Mỹ, châu Âu và Cộng đồng các nước Euro.

Chia sẻ triết lý kết quả khi bước vào giai đoạn làm chủ, ông Nguyễn Lâm Viên tỏ ra thấm thía: “Thường con đường kinh doanh phát triển theo quy luật hình sin. Khúc đầu thành công có cơ hội mở để tiến cao hơn, nhưng bùng nổ lẹ rất nguy hiểm. Bạn nổi tiếng chút là có ngàn con mắt soi vào. Luôn luôn phải cẩn thận, vì đỉnh càng cao thì vực càng sâu, giống như hình sin vậy. Nếu chúng ta đã chọn nghiệp doanh nhân, hãy cẩn trọng với con đường hình sin này. Hãy coi cách các bạn tụt dốc ra sao, đi lên thế nào?”.

“Người có sự điềm tĩnh trong lúc tụt dốc, bình thản trong lúc đi lên mới là doanh nhân vững chãi. Nhưng nhiều người tụt dốc lại giấu, cứ căng ra để ghì lại. Hãy chấp nhận mình đang tụt dốc, để làm lại từ đầu. Một doanh nghiệp phải sau 20 năm mới đo được nó. Kết quả của một doanh nghiệp luôn là dài lâu, có thể xuống, rồi lại khởi nghiệp trở lại, phát triển ngành dọc rồi lại ngành ngang…

Sáng chế nước mía gửi con gái ở Mỹ

Giờ đây đã 60 tuổi, không sang Mỹ ở cùng vợ con, ông quyết định ở lại Việt Nam gây dựng các nông trại hữu cơ, mở cửa hàng giới thiệu sản phẩm sạch, thu hút các nhà khởi nghiệp trẻ đến góp sức và từng bước thay đổi nhận thức của người tiêu dùng, thay đổi cách làm của những kỹ sư, nông dân canh tác “nghiện” công nghệ cao hiểu theo nghĩa phiến diện. 

Vào một ngày hè năm 2018, từ Việt Nam, ông nhận được tin nhắn của Sophie - con gái ông, đang làm bác sĩ ở một bệnh viện Hoa Kỳ. Sophie nói với ông, đồng nghiệp ở bệnh viện cô làm khoe vừa đi chợ Việt Nam, được uống nước mía thỏa thích. Ông Viên kể: "Con bé nhắn cho tôi: 'Con thèm nước mía quê nhà quay quắt. Nhớ những lần về nhà, ba thường chở con ghé quán quen. Mía vừa róc ra, bỏ lên quay, ép lấy nước uống liền. Nguyên chất, ngọt lịm mà thơm lạ lùng. Chiều nay, con lén mẹ lái xe 45 phút đi kiếm thức uống tuổi thơ. Cũng nước mía mới ép, mà sao không ngon như ở nhà, ba ơi...".

Và ý tưởng chế thức uống đông khô xuất phát từ tin nhắn của cô con gái định cư ở Mỹ. Tin nhắn của con gái khiến ông mất ngủ nhiều đêm, luôn nghĩ cách làm thế nào có thể gửi cho con những ly nước mía tươi ngon, nguyên chất. Mấy tháng tiếp theo, Sophie liên tục gửi ông các tài liệu về xu hướng thức uống mới ở Mỹ - loại nước trái cây tươi, trọn vẹn dưỡng chất, prebiotic, các khoáng chất, vitamin, lợi khuẩn và giữ nguyên màu, mùi, vị. "Sophie nhấn mạnh loại nước ấy không phụ gia thực phẩm, chất bảo quản, tạo màu, tạo mùi, tương tự ly nước mía con bé nói 'thèm muốn khóc'", Chủ tịch Vinamit chia sẻ.

Là nhà chế biến thực phẩm chuyên nghiệp, ông Viên biết Sophie đang đề cập tới xu hướng thức uống năm 2021 và tương lai. Hai năm trước, ông và con gái từng đi hội chợ F&B Washington (Mỹ), hứng thú khi biết loại nước công thức mới. Từ đó, bắt tay "chế nước mía nguyên bản" cho con gái.

Chặng đường mới khá gian nan, ông phải giải bài toán kép với nhiều yêu cầu, từ hình thức, mùi vị, tới các thành tố vi khuẩn, vi sinh... chỉ thấy rõ ở phòng thí nghiệm. Mỗi ngày ông trao đổi với nhiều nhóm, từ chuyên gia sinh học, y sinh, dinh dưỡng học đến chuyên gia thiết bị, công nghệ, xét nghiệm lẫn thí nghiệm... 

"Tôi đọc rất nhiều tài liệu liên quan, nhưng không có ở nước nào mà có cách... chặt mía xong cầm nguyên cây, xước ăn sống hay róc vỏ rồi cán thành nước uống liền như Việt Nam", Chủ tịch công ty Vinamit nói. Bài toán càng nan giải khi là sản phẩm của sức khỏe, dựa trên nền tảng organic, không phải cây mía đường, cũng không trồng theo phương pháp canh tác hóa học. Mía phải vừa thu hoạch, vừa ép và mới sấy. Quá trình đó khép kín, luôn tươi mới thì mới giữ nguyên dưỡng chất, tinh túy của cây mía mà không dùng chất phụ gia, điều vị hay bảo quản.

Trong khó khăn, ông luôn hình dung cảnh người Việt khắp thế giới và mọi công dân quốc gia khác được uống nước mía nguyên chất. Ông Viên tự nhủ "họ sẽ thích thức uống bổ khỏe, hỗ trợ miễn dịch tốt, nhất là khi đại dịch Covid-19 ngày càng phức tạp", rồi lại kiên định với giấc mơ ứng dụng công nghệ sấy đông khô nước mía.

Ba năm qua, ông liên tục thử nghiệm, biến đổi, sáng tạo các công đoạn trong quy trình công nghệ, từ khí điện lạnh bức xạ nhiệt đối lưu tự nhiên chân không đến các phần mềm tự động hoá IOT. Khi ứng dụng trên sản phẩm nước mía đạt kết quả cao, ông quyết định ngồi viết lại "sáng chế" của mình.

Để xin cấp bằng ở Mỹ, ông phải trình bày khoa học, rõ ràng 250 bài viết mô tả các sáng chế. Sau một năm, cơ quan thẩm quyền Mỹ thông báo đã thực hiện quá trình xem xét, phê chuẩn và khẳng định công nghệ có tính mới, không sao chép từ ai khác.

Khởi đầu là nước mía, hiện Chủ tịch Vinamit tiếp tục chế biến thành công và đưa ra thị trường chuỗi sản phẩm sấy đông khô nguyên bản các loại trái cây, rau củ khác của Việt Nam. "Ai cũng mong muốn đạt doanh số cao, nhưng còn tùy thuộc vào thị trường, tuy nhiên sứ mệnh của chúng tôi là mang đến lối sống mới, sức khỏe và tươi trẻ, từ đó giúp mọi người ngày càng thành công và hạnh phúc hơn", ông Viên cho biết.

Chủ tịch Nguyễn Lâm Viên kỳ vọng 5 năm tới sẽ chinh phục hơn 50 triệu người tiêu dùng, trong đó 30 triệu người Việt và 20 triệu thành viên quốc tế. Nhằm đẩy mạnh nhận diện thương hiệu Việt và đưa sản phẩm của mình đến tận tay khách hàng toàn cầu, phục vụ cá nhân hóa, ông kết nối với Amazon, Alibaba... và nhiều sàn thương mại điện tử, hệ thống kinh doanh online lớn của thế giới. Bước đi này quan trọng và cấp thiết trong thời đại số, phù hợp với hành vi và phương thức mua sắm đang thay đổi của người tiêu dùng.

Chiến lược sắp tới của doanh nghiệp là sản xuất chuỗi đồ ăn, thức uống giữ được sự nguyên bản và đơn chất, không phải dùng điều vị, phụ gia thực phẩm, hóa chất hay chất bảo quản - xu hướng mới được người dung ưa chuộng. Ông nhấn mạnh: "Tôi quan niệm những gì thuần tự nhiên sẽ tốt cho sức khỏe. Quan trọng nhất, chúng ta phải lập tức đăng ký bản quyền, xin cấp bằng sáng chế để bảo vệ thành quả và chất xám của mình".

TH