Doanh nhân Đỗ Minh Phú: Kinh doanh là dòng máu chảy trong tôi

Doanh nhân Đỗ Minh Phú sinh năm 1952, tại Yên Bái. Ông Phú chia sẻ: Gia đình tôi vốn gốc Hà Nội, bố mẹ tôi là người Hà Nội. Thời kỳ kháng chiến chống Pháp, ông bà đi tản cư và tham gia Kháng chiến ở Yên Bái. Tôi sinh ra ở xã Minh Phú, huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái. Địa phương đó nay không còn tên mà nằm chìm ở vùng Thác Bà sau khi xây dựng nhà máy thủy điện Thác Bà. Tên của tôi được cha mẹ đặt chính là tên làng, tên xã mà tôi sinh ra, đó là xã Minh Phú...

“Gia đình chúng tôi có 3 đời làm kinh doanh nhưng không được thừa hưởng gì từ nghề cha truyền con nối. Tuy nhiên, cái mà chúng tôi được kế thừa từ cha ông mình chính là máu lao động. Ai trong gia đình chúng tôi cũng làm việc chăm chỉ, tận tâm tận lực; luôn khao khát làm ra sản phẩm có giá trị và nếu đã làm điều gì phải cố tìm ra cách làm tốt nhất”, ông Phú chia sẻ.

Thế hệ 11 anh chị em ông Phú (sau khi cụ bà mất, 14 năm sau, cụ Đỗ Thế Sử tục huyền có thêm 2 người con nữa) cũng không có ai “nối nghiệp” các công việc mà bố mình đã làm. Riêng ông Phú sau khi tốt nghiệp đại học loại xuất sắc thì ra trường vào Viện khoa học Việt Nam làm một cán bộ nghiên cứu. Sự nghiệp kinh doanh đá quý, vàng và trang sức sau này là một cái duyên mà như ông mô tả là “nghề chọn mình chứ không phải mình chọn nghề”. 

Tốt nghiệp loại xuất sắc khoa vô tuyến điện tử Đại học Bách khoa Hà Nội, ông Phú trở thành cán bộ nghiên cứu của Trung tâm Viễn thám, Viện Khoa học Việt Nam. Công việc của ông là dùng ảnh vệ tinh làm ra các loại bản đồ hiện trạng, đưa ra dự báo thời tiết về mưa, bão. Cụ Đỗ Thế Sử cũng khá hài lòng với khởi đầu của ông Phú khi có nhiều công trình nghiên cứu ở Viện và được lãnh đạo đánh giá cao…

Cuối thập niên 80 (năm 1988-1989), GS. Nguyễn Văn Hiệu nhận thấy Đỗ Minh Phú có một số khả năng về ngoại ngữ cũng như sự nhạy bén, đã tin tưởng giao cho ông làm Tổng Giám đốc một công ty liên doanh, đó là liên doanh giữa viện khoa học Việt Nam với công ty Thái Lan, nghiên cứu về công nghệ xử lý đá quý. Cơ duyên với đá quý của ông bắt đầu từ đây.

Và bước rẽ đầu tiên của ông Phú là vào năm 1990, khi ông bắt tay vào công việc trở thành Tổng Giám đốc một công ty nước ngoài tại Việt Nam, chuyên nghiên cứu và xử lý đá quý.

Sự thay đổi này cũng đã thay đổi hoàn toàn cuộc đời ông. Nhưng tại thời điểm đó, nếu chỉ nghiên cứu đơn thuần thì khó có thể ứng dụng được nhiều trong lĩnh vực kinh doanh, nói thẳng ra là khó tạo ra tiền thật lợi thật được. Rất may là công ty của ông đã nghiên cứu thành công việc xử lý đá quý để tạo nên những sản phẩm có thể xuất khẩu được. Đây là cầu nối và bài học lớn giúp ông chuyển từ 1 người nghiên cứu sang 1 doanh nhân có “máu mặt” trên thương trường.

Trở thành Tổng Giám đốc, ông Phú lĩnh lương 600 USD/tháng – một số tiền rất lớn thời đó nhưng không được nhận gì mà phải trả hết về cho Viện Khoa học Việt Nam. Ưu đãi đặc biệt mà ông Phú được hưởng là đi Toyota Crown 3.0 màu trắng nhập khẩu – chiếc ô tô sang nhất Việt Nam thời đó. Ở vị trí Tổng Giám đốc công ty nước ngoài đầu tiên ở Việt Nam, ông Phú chủ yếu làm việc trong lĩnh vực xúc tiến xuất khẩu may mặc và nông sản…

Khi bước chân sang nghiệp kinh doanh nhưng vẫn là cán bộ của Viện Khoa học Việt Nam, ông Phú có cơ hội nhận một suất học bổng đi Nhật để làm luận án Tiến sĩ. Giáo sư Nguyễn Văn Hiệu lúc đó cũng tạo điều kiện cho “cậu học trò cưng” với cơ hội này. 

Tuy nhiên, khi ông Phú về hỏi bố mình – cụ Đỗ Thế Sử nói rằng: “Con làm Tiến sĩ cũng tốt nhưng bố thấy con có năng lực về kinh doanh. Nếu làm Tiến sĩ mà chưa chắc đã đóng góp được như làm kinh doanh thì không nhất thiết. Cơ hội để làm kinh doanh không phải lúc nào cũng đến”. Đó cũng là thời điểm ông Đỗ Minh Phú quyết định thành lập công ty riêng.

Bước ngoặt với đá quý và “Ông hoàng Ruby sao”

Sau đó, ông bắt đầu khởi nghiệp với số vốn vô cùng ít ỏi, tích cóp từ những năm làm việc ở Viện khoa học Việt Nam và những lần công tác nước ngoài, được 200 triệu đồng (thời điểm năm 1994), để thành lập nên doanh nghiệp chính thức đầu tiên của mình.

Cơ sở của ông và đồng khi đó là một ngôi nhà nhỏ, ở ngõ nhỏ là số 2,ngõ 69 phố Đặng Văn Ngữ, diện tích mặt bằng khoảng 60-70 m2 với vài chục công nhân. Đây chính là bệ phóng thành công, tiền thân cho Công ty Phát triển Công nghệ và Thương mại TTD và sau này là Tập đoàn Vàng bạc Đá quý Doji.

Ông bảo, ban đầu ông nhận thấy đây là một thử thách chứ chưa từng nghĩ đến đó là lĩnh vực làm đẹp hay kinh doanh hào nhoáng. Xuất phát điểm là kinh doanh đá quý, lĩnh vực có rất nhiều sức ép vào thời điểm đó. Sức ép lớn nhất là người đứng đầu sẽ phải đứng trước việc quyết định những thương vụ lớn, rất nhiều rủi ro.

Chẳng hạn, khi mua một lô đá quý, người ra quyết định không thể theo các thủ tục như kinh doanh thông thường ở các công ty nhà nước trước đây, là họp bàn, có bộ tứ, có cán bộ kinh doanh báo cáo rồi thủ trưởng mới ra quyết định… Người thực hiện phải trả giá, phải ra quyết định mà không có nhiều thời gian để họp hành khi người buôn đá quý ở các vùng mỏ mang đến để chào hàng.

Khi đó, người ra quyết định phải đứng trước rủi ro và phải chấp nhận rủi ro, quyết định sai sẽ đối mặt với thua lỗ lớn. Đây là bài học giúp ông học cách ra quyết định và chịu trách nhiệm với chính công việc của mình. Cũng là những kinh nghiệm đã giúp tạo nên tư cách và tố chất của một vị lãnh đạo tài ba, một vị đại gia có tiếng trên thương trường.

Trong cuộc đời kinh doanh của mình, ông Đỗ Minh Phú thực hiện nhiều vụ thâu tóm, sáp nhập ở những thời điểm khá đặc biệt. Trong 2 năm 2007-2008, thời điểm diễn ra khủng hoảng kinh tế tại Việt Nam, hầu hết các doanh nghiệp đều co cụm lại, ông Đỗ Minh Phú quyết định thâu tóm một số công ty trong ngành gồm SJC Hà Nội, SJC Đà Nẵng và Công ty Cổ phần Đá quý và vàng Yên Bái để tái cấu trúc các công ty do mình sở hữu, đổi tên thành Tập đoàn Vàng bạc Đá quý DOJI, phân chia thành 6 công ty thành viên.

Trước thương vụ thâu tóm, doanh thu của DOJI là 60 tỷ đồng (năm 2006), còn sau đó là 30.000 tỷ đồng (năm 2011) và lên vị trí doanh nghiệp tư nhân lớn nhất Việt Nam liên tiếp trong 3 năm (2012-2013 và 2014). Năm 2019, doanh thu của DOJI là 90.000 tỷ đồng và ở trong TOP 5 doanh nghiệp tư nhân lớn nhất Việt Nam.

Ông Phú cho biết: “Chiến lược lâu dài của DOJI không phải là kinh doanh vàng miếng, mà là phát triển kinh doanh hàng trang sức”.

Năm 2020, vào đúng tâm bão của “cơn đại hồng thủy” có tên Covid-19, người sáng lập DOJI lại thực hiện tiếp một vụ thâu tóm đình đám khác với Công ty Thế giới Kim cương. Không giống với hầu hết các doanh nhân khác ở thời điểm ngặt nghèo này thường thủ thế, giữ chặt tiền mặt, ông Phú tiếp tục mở rộng.

Chủ tịch Hội đồng sáng lập DOJI cho biết: “Tôi thấy vụ M&A này rất nhẹ nhàng vì DOJI đã có vị thế “cánh chim đầu đàn” trong ngành rồi. Kim cương cũng thuộc vào lĩnh vực lõi chúng tôi đang kinh doanh. Tôi có cảm giác mọi thứ rồi sẽ suôn sẻ thôi”.

Chia sẻ về kinh nghiệm ra quyết định M&A trong khủng hoảng, ông Phú nói: “Khi làm kinh doanh, hãy chuẩn bị tâm thế bởi lúc nào cơ hội cũng có thể đến. Khi cơ hội tới phải biết nắm bắt nhưng không phải cơ hội nào cũng là của mình. Nó phải phù hợp với những gì mình đang có”.

TH