Điểm đến: Nam Phi - kinh đô nghệ thuật mới của châu Phi

00:00 12/10/2020

Nam Phi đang nhanh chóng phát triển thành kinh đô nghệ thuật và thiết kế của châu Phi.

Điểm đến: Nam Phi - kinh đô nghệ thuật mới của châu Phi - ảnh 1

The Zeitz MOCAA tại Cape Town. Ảnh: Getty Images/Shutterstock

 

Với một bảo tàng đẳng cấp thế giới là không gian nghệ thuật công cộng lớn nhất ở châu Phi trong hơn một thế kỷ qua, các hội chợ nghệ thuật hằng năm ở Johannesburg và Cape Town, cùng các phòng trưng bày sôi động đang phát triển đều đặn trong thập niên vừa qua, Nam Phi đã trở thành trung tâm nghệ thuật và thiết kế của châu lục này.

Ở các thủ đô nghệ thuật như Dakar, Senegal hay Lagos, Nigeria, các nghệ sĩ Tây Phi được coi trọng hơn nhờ gần châu Âu và ảnh hưởng từ việc tẩy chay nền kinh tế và văn hóa Nam Phi trên toàn cầu do chế độ phân biệt chủng tộc (đã chấm dứt vào năm 1994). Nam Phi đã phải cố gắng nhiều hơn để bắt kịp các nơi đó.

Kể từ đó, thị trường ở quốc gia này trở nên chuyên nghiệp hơn, với số lượng phòng trưng bày thương mại ngày càng tăng, xuất hiện nhiều hơn tại các hội chợ nghệ thuật và thiết kế quốc tế, đồng thời các bảo tàng và nhà sưu tập trong nước và trên toàn thế giới cũng đang dần tiếp nhận nghệ thuật và thiết kế của Nam Phi.

Năm 2017, bảo tàng Nghệ thuật đương đại Zeitz châu Phi (MOCAA) cao chín tầng, rộng 9.500 m2 đã khai trương ở Cape Town, thu hút sự chú ý của quốc tế và củng cố thêm vị thế của đất nước này như một tâm điểm cho các nghệ sĩ.

Được ủy thác thông qua quan hệ đối tác công/tư giữa V&A Waterfront với doanh nhân và nhà sưu tập nghệ thuật người Đức Jochen Zeitz, bảo tàng Nghệ thuật đương đại châu Phi lớn nhất thế giới – có quyền tiếp cận bộ sưu tập nghệ thuật cá nhân phong phú của Zeitz – được kiến  trúc sư nổi tiếng người Anh Thomas Heatherwick thiết kế bằng cách tạo phần rỗng bên trong tòa nhà theo kết cấu của tòa nhà cũ chứa ngũ cốc, những người thợ đã đục phần lớn các phần để lộ ra nội thất hình ống của tòa nhà.

Điểm đến: Nam Phi - kinh đô nghệ thuật mới của châu Phi - ảnh 2

Senzenina, Haroon Gunn-Salie, sắp đặt điêu khắc với âm thanh, 17 hình dáng kích cỡ như người thật, chất liệu M1/nhựa resin, chiều cao khoảng 70,1 x 100,1 cm, 2018. 

Triển lãm nổi tiếng của bảo tàng này mang tên Five Bhobh – Painting at the End of an Era, trưng bày về hội họa đương đại của Zimbabwe, với các nghệ sĩ như Richard Mudariki, Charles Bhebe, Gareth Nyandoro, Portia Zvavahera, Duncan Wylie, Wallen Mapondera, KudzanaiViolet Hwami, Kufa Makwavarara và Admire Kamudzengere.

Nhiều người trong số họ sẽ triển lãm tác phẩm tại phiên bản trực tuyến đầu tiên của Art Harare, hội chợ nghệ thuật đầu tiên dành riêng cho nghệ thuật đương đại từ Zimbabwe, diễn ra từ ngày 27.11 đến ngày 13.12.2020.

Đóng vai trò thiết yếu trong việc khích lệ người châu Phi kể những câu chuyện của chính họ, Zeitz MOCAA hướng đến mục tiêu đưa góc nhìn về châu Phi nổi bật lên trong cộng đồng nghệ thuật toàn cầu.

Cũng đang đóng vai trò hỗ trợ không gian nghệ thuật ở châu Phi là hội chợ nghệ thuật FNB Art Joburg ở Johannesburg, được coi là triển lãm quan trọng nhất về nghệ thuật đương đại châu Phi ở châu lục này. Diễn ra từ ngày 4 đến 23.9 năm nay, hội chợ nghệ thuật lần thứ 13 này sẽ được tổ chức hoàn toàn trực tuyến do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19.

Số lượng nghệ sĩ ngày càng tăng và lượng khán giả đa dạng phản ánh sự phát triển mạnh mẽ của nghệ thuật ở châu Phi, vì hội chợ nghệ thuật này đóng vai trò là công cụ để thay đổi nhận thức rằng các phòng trưng bày chỉ thuộc về người da trắng, thể hiện đẳng cấp và mang tính phân biệt đối xử.

Điểm đến: Nam Phi - kinh đô nghệ thuật mới của châu Phi - ảnh 3

The Passover của nghệ sĩ Richard Mudariki, người Zimbabwe, hiện hoạt động tại Cape Town. 

Hiện giờ, đã có những người da đen giàu có xuất hiện trong giới bảo trợ nghệ thuật, chủ yếu là các chủ ngân hàng, trùm khai thác mỏ, chủ nhà máy rượu và giám đốc điều hành công ty. “Nền nghệ thuật Nam Phi đang phát triển mạnh mẽ,” theo giám đốc hội chợ Mandla Sibeko.

Mandla Sibeko nhấn mạnh: “Cộng đồng nhà sưu tập ở Nam Phi đang dần trở nên rõ nét hơn, và mỗi năm chúng tôi lại thấy những nhà sưu tập mới xuất hiện. Thị trường thứ cấp rất lành mạnh và chúng tôi đã chứng kiến  nhiều nghệ sĩ đạt được kỷ lục bán hàng.

Các phòng trưng bày nghệ thuật Nam Phi cũng đang phát triển ngày càng thành công hơn và khi các thương vụ mua lại bảo tàng quốc tế được thực hiện từ quê hương họ, các nhà sưu tập địa phương cảm thấy được khích lệ để bắt đầu tạo nên các bộ sưu tập đáng giá hơn.”

SOUTHERN GUILD, phòng trưng bày thiết kế sưu tập nổi tiếng nhất lục địa được Trevyn và Julian McGowan thành lập vào năm 2008 tại quận Silo của Cape Town, đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ các tác phẩm thiết kế phiên bản giới hạn được sản xuất trong nước đạt đẳng cấp thế giới, và mang lại tiếng nói cho thiết kế của Nam Phi.

Southern Guild thành công với những nghệ sĩ như Gregor Jenkin -  người sáng tạo với những mảnh thép cán phẳng, nhẹ được ông cắt và hàn một cách đẹp mắt bằng tia laser, nhà thiết kế đầu tiên mà phòng trưng bày này đưa đến diễn đàn thiết kế Design Miami.

Hay Justine Mahoney, người pha trộn giữa biểu tượng văn hóa đại chúng và ngây thơ với các vấn nạn như cắt bao quy đầu và binh lính trẻ em, và các tác phẩm điêu khắc bằng đồng của ông đã được một số nhà sưu tập hàng đầu thế giới mua lại.

Điểm đến: Nam Phi - kinh đô nghệ thuật mới của châu Phi - ảnh 4

Principle of Hope, Robin Rhode, (chi tiết 1/10 tấm) bản in C, 10 tấm, 56x70 cm, 2017 

Công ty thiết kế Dokter and Misses có trụ sở tại Johannesburg nghiên cứu văn hóa đường phố đô thị đương đại và nêu ra những nhận định về ý nghĩa của việc trở thành một thanh niên Nam Phi.

Nằm trong bộ sưu tập của bảo tàng Nghệ thuật hạt Los Angeles, các tác phẩm điêu khắc bằng gốm dạng cột totem của Zizipho Poswa là những tuyên ngôn táo bạo về sự nữ tính của phụ nữ châu Phi, trong khi sản phẩm gốm của Andile Dyalvane mang âm hưởng năng lượng tâm linh kết nối với tổ tiên Xhosa của ông.

Từng cùng với Southern Guild đại diện cho Nam Phi tại triển lãm London Design Biennale tổ chức lần đầu năm 2016, Porky Hefer tiếp thu và bảo tồn các kỹ thuật và chế tác thủ công truyền thống, tập trung vào thủ công hơn là sản xuất hàng loạt.

David Krynauw, nổi tiếng với chiếc đèn Haywire có các thanh xoay 360 độ, đã phát triển một kỹ thuật được cấp bằng sáng chế về ghép gỗ có chất lượng tốt để tạo ra các tác phẩm dạng kết cấu. Nhà trồng trọt Adam Birch chế tạo đồ nội thất từ nhánh rẽ đôi của những cây bị đổ. Xandre Kriel tạo hình những sản phẩm tinh giản có góc uốn cong từ thép dày.

Trevyn McGowan cho biết: “Mỗi người đều có quan điểm riêng, niềm đam mê riêng – không có sự trùng lặp. Vẫn mang đến sự vui tươi, gần gũi và thô sơ, nhưng với cách thực hiện hoàn toàn khác. Đó là câu chuyện rất riêng của họ. Tất cả các sản phẩm đều được làm thủ công kết hợp với tinh chế. Các tác phẩm cũng mang nhiều tính hài hước và đa số đều kỳ lạ.”

Điểm đến: Nam Phi - kinh đô nghệ thuật mới của châu Phi - ảnh 5
 

Ở khía cạnh trưng bày nghệ thuật, có phòng trưng bày Stevenson với các cơ sở ở Cape Town và Johannesburg, nơi đại diện cho một số nghệ sĩ đương đại tiên phong nhất trên lục địa châu Phi, bao gồm cả những tên tuổi quốc tế Zanele Muholi và Nandipha Mntambo, luôn trưng bày theo phong cách khiêu khích và đầy cảm hứng.

Blank Projects làm việc với các nghệ sĩ trẻ trong khu vực, trong khi SMAC đại diện cho các nghệ sĩ Nam Phi mới nổi và trung niên cũng như các nghệ sĩ quốc tế đã thành danh, với các triển lãm lịch sử quy mô lớn và các dự án đánh giá lại lịch sử nghệ thuật Nam Phi.

Goodman Gallery, được cho là không gian nghệ thuật tư nhân thành công nhất của Nam Phi, đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ các hợp tác quốc tế trong nước và giới thiệu nghệ thuật liên quan đến các di sản thuộc địa và địa chính trị đương đại, với các nghệ sĩ như Kendell Geers và David Goldblatt.

Các sáng kiến tư nhân như bảo tàng Rupert và bảo tàng The New Church do các nhà sưu tập nghệ thuật Nam Phi Anton Rupert, Huberte Rupert và Piet Viljoen thành lập cũng nổi bật hơn và sự chuyển đổi của nghệ thuật và thiết kế của Nam Phi sẽ tiếp tục được thúc đẩy nhờ khu vực tư nhân.

Các doanh nghiệp như BMW đã hợp tác với FNB Art Joburg, Zeitz MOCAA và Southern Guild. Tiến sĩ Thomas Girst, trưởng bộ phận Gắn kết văn hóa của tập đoàn BMW, cho biết: “Chúng tôi muốn đi đầu trong lĩnh vực nghệ thuật và thiết kế. Hiện giờ, chúng tôi đã tham gia vào lĩnh vực nghệ thuật được gần năm mươi năm, quá lâu, đủ để làm nên điều lớn lao.”

Điểm đến: Nam Phi - kinh đô nghệ thuật mới của châu Phi - ảnh 6

 Y-Jean Mun-Delsalle