Đằng sau "Bí ẩn Đặng" - tỷ phú niken gốc Việt ở châu Âu

Ông Đặng Văn Nha sinh năm 1936 tại Tân Đảo. Cha mẹ André Đặng thuộc thế hệ người Việt - phần lớn là nông dân nghèo - di cư sang Tân Đảo làm phu mỏ từ những năm 30 của thế kỷ XX. Họ phải trải qua những năm tháng rất cực khổ, lao động nguy hiểm và bị phân biệt đối xử nặng nề. Bố ông đã mất vì tai nạn lao động khi cậu con trai mới 17 tháng tuổi, ông được một gia đình người Việt cưu mang trước khi quay lại sống với mẹ đẻ. Cậu bé Nha đã tự mình kiếm sống khá vất vả, bù lại cậu học tập luôn đứng đầu lớp, cậu luôn tâm niệm rằng tuổi thơ của mình đã được người cha mất sớm phù hộ độ trì với những câu chuyện như huyền thoại.

Trưởng thành, André tìm cách sang Pháp học ngành cơ khí. Khi trở về Tân Đảo, ông bắt đầu xây dựng sự nghiệp của mình, bắt đầu từ ngành kinh doanh ôtô. Dần dà, ông mở rộng hoạt động, hợp tác với những tập đoàn khai khoáng lớn của Nhật.

Là người có thiên hướng bẩm sinh về kinh doanh, con người bí ẩn này trong những năm 1970 đã làm đảo lộn những tập quán thuộc địa của nền kinh tế Tân Đảo lúc đó nằm trong tay một nhóm đại gia. Thành công của ông đã gây ra lòng đố kỵ của không ít người…

André Đặng chia sẻ, “Ở Tân Đảo những năm đầu của thập kỷ 80, quyền lực kinh tế vẫn nằm trong tay những người da trắng, còn người Kanak thì phải sống trong nghèo khổ, không có gì trong tay, trong khi thực chất Tân Đảo sở hữu ¼ trữ lượng niken của thế giới…”. Ông hiểu rằng người bản xứ phải nắm được kinh tế thì mới có quyền lực chính trị đầy đủ. Từ khi ký hiệp định Nouméa năm 1988, quần đảo này đã đi vào quá trình phi thực dân hóa, trên cơ sở cùng gây dựng vận mệnh chung. Và với sự kiên quyết đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân trong vòng hai thập kỷ, như một người dẫn đường, André Đặng đã đưa người Kanak trở thành một trong những đại gia về niken trên thế giới…

Theo như tâm sự của ông, bí quyết đưa ông đến thành công là phải có ý chí, có trí thông minh và không thể thiếu yếu tố may mắn. Ông Đặng Văn Nha hiện là Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc Công ty Mỏ Nam Thái Bình Dương (SMSP) và sở hữu hai nhà máy sản xuất niken lớn nhất thế giới với số vốn lên đến 6 tỉ USD. 

Nhà máy Gwanggyang được xây dựng tại Hàn Quốc từ tháng 10-2008 với vốn đầu tư trị giá gần 4 tỉ USD, mỗi ngày sản xuất gần 30.000 tấn niken dành cho xuất khẩu và một nhà máy dưới chân núi Koniambo ở Tân Đảo. Kiên cường, quyết đoán và dám mạo hiểm, vợ chồng ông đã chứng minh được rằng người Việt có khả năng làm những việc lớn, sánh vai với các đại gia kinh doanh hàng đầu thế giới.   

Tiếng tăm nổi như cồn nhưng doanh nhân Đặng luôn là một người khiêm tốn, nhã nhặn. Ông cũng từng chịu đựng nhiều lời gièm pha ác ý, ghen tị về địa vị mà ông có được. Vì những xung đột giữa các đảng phái chính trị ở Noumea, thủ phủ của Tân Đảo, vợ chồng ông Đặng phải sống lưu vong ở Úc 6 năm và gần như mất hết sản nghiệp. 

Thế nhưng, lòng say mê đổi đời bằng làm giàu và vượt lên số phận không ngừng đeo đuổi con người có nghị lực sắt đá này. Sau thời gian lưu vong, ông trở về Tân Đảo và ra sức thực hiện giấc mơ đưa niken về cho người Kanak trên mảnh đất của họ.

Ông Đặng Văn Nha tâm nguyện: “Tuy tôi không biết nhiều về Việt Nam nhưng Việt Nam là ruột thịt của tôi. Tôi nghĩ rằng Việt Nam xứng đáng được phát triển nên có ý định sớm quay trở lại Việt Nam xem có thể đầu tư vào lĩnh vực nào để giúp đất nước phát triển”.