Các công ty Trung Quốc đối mặt với con đường chông gai trong việc khai thác thị trường Mỹ

Siết chặt những công ty công nghệ 

Các đợt phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) của các công ty tư nhân như Didi trước đây không yêu cầu sự chấp thuận chính thức của các cơ quan quản lý Trung Quốc, nhưng họ thường vẫn cần một cái gật đầu không chính thức. Bằng cách tiếp tục mà không có tín hiệu như vậy, gã khổng lồ gọi xe Trung Quốc bị xem xét an ninh quốc gia, các ứng dụng của họ bị xóa khỏi các cửa hàng ứng dụng và cổ phiếu của họ giao dịch thấp hơn 14,5% so với giá IPO.

Giờ đây, một quy định mới được sửa đổi nêu rõ rằng bất kỳ công ty Trung Quốc nào nắm giữ thông tin cá nhân của 1 triệu người dùng trở lên sẽ phải yêu cầu chính phủ xem xét lại an ninh mạng trước khi có sự mua bán cổ phiếu nước ngoài. Các công ty như vậy nên cung cấp "tài liệu IPO để nộp" cho Văn phòng Đánh giá An ninh Mạng, một văn phòng liên bộ, theo dự thảo quy định.

Điều này có nghĩa là trong tương lai gần như tất cả các công ty internet Trung Quốc đủ điều kiện để niêm yết cổ phiếu tại Mỹ sẽ bị xem xét lại. Một số doanh nghiệp giàu dữ liệu của Trung Quốc đã đình chỉ kế hoạch bán cổ phiếu ra nước ngoài sau sự cố Didi. Trong số đó, nền tảng nội dung âm thanh Ximalaya, công ty chia sẻ xe đạp Hello Inc. và mạng xã hội Soul đều có hơn 1 triệu người dùng.

Cuộc đàn áp quy định làm tăng thêm những khó khăn đối mặt với các công ty công nghệ Trung Quốc đang cố gắng tạo vốn trên thị trường chứng khoán Mỹ. Lĩnh vực internet di động đã cạn kiệt, với một số cổ phiếu tại Mỹ của các công ty Trung Quốc giao dịch thấp hơn rất nhiều so với giá trị IPO của họ. Và một cuộc tranh cãi kéo dài giữa Trung Quốc và Mỹ về quyền tiếp cận của các cơ quan quản lý Mỹ đối với việc kiểm toán các doanh nghiệp Trung Quốc đã khiến Quốc hội thông qua một đạo luật đe dọa đuổi các công ty nước ngoài không tuân thủ khỏi các sàn giao dịch của Mỹ. Điều đó đã thúc đẩy một số doanh nghiệp Trung Quốc bắt đầu xem xét niêm yết tại quê nhà hoặc chuyển sang Hồng Kông.

Các quy định về an ninh mạng sẽ tập trung vào việc đánh giá các rủi ro an ninh quốc gia từ việc mua sắm, xử lý dữ liệu và "danh sách hoạt động ở nước ngoài", bao gồm nguy cơ dữ liệu cốt lõi hoặc một lượng lớn thông tin cá nhân "bị đánh cắp, rò rỉ, phá hủy hoặc sử dụng hay xuất khẩu bất hợp pháp". Theo cơ quan quản lý Trung Quốc, rủi ro liên quan đến cơ sở hạ tầng thông tin quan trọng, dữ liệu cốt lõi hoặc lượng lớn thông tin cá nhân sẽ "bị ảnh hưởng, kiểm soát hoặc sử dụng có mục đích xấu bởi chính phủ nước ngoài".

Trước khi thực hiện IPO ở Mỹ, các công ty Trung Quốc thường nhận được hướng dẫn từ các cơ quan quản lý Trung Quốc, cung cấp gợi ý về việc liệu kế hoạch niêm yết ở nước ngoài có được chấp nhận hay không.

Nền tảng bảo hiểm trực tuyến do Tencent hậu thuẫn Waterdrop Inc đã nhận được một gợi ý hai tháng trước khi IPO 360 triệu đô la New York rằng Ủy ban Quản lý Ngân hàng và Bảo hiểm Trung Quốc muốn hoãn niêm yết. Didi cũng nhận được những gợi ý tương tự. Công ty ban đầu xem xét IPO ở Hồng Kông vào giữa năm 2020 nhưng sau đó đã từ bỏ kế hoạch do lo ngại rằng nó có thể phải đối mặt với sự giám sát nghiêm ngặt hơn về quy định ở Hồng Kông. Ủy ban Điều tiết Chứng khoán Trung Quốc không ủng hộ việc IPO ở Hồng Kông của Didi và muốn Didi tiếp tục IPO sau khi giải quyết xong các vấn đề như trình độ của người lái xe và các vấn đề an toàn.

Waterdrop đã tiến hành IPO vào ngày 7 tháng 5 và Didi đã làm như vậy vào ngày 30 tháng 6, bất chấp những lời cảnh báo. Các đợt IPO của họ đã đẩy nhanh việc sửa đổi các quy tắc rà soát an ninh mạng.

Ứng dụng hẹn hò của Trung Quốc Soul đã đệ trình đề xuất IPO của mình lên Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ vào tháng 5 nhưng đột ngột loại bỏ kế hoạch vào tháng trước ngay trước khi định giá, với lý do "mong muốn thay thế các lựa chọn tài chính". Công ty đã đặt một khách sạn ở Thượng Hải để tổ chức lễ niêm yết và gửi lời mời đến những người tham gia.

Xu thế niêm yết tại Mỹ có kết thúc hay không?

Sau cuộc điều tra của Didi, hai công ty công nghệ trong nước mới được niêm yết tại Mỹ cũng bị các cơ quan quản lý không gian mạng xem xét bao gồm nền tảng tuyển dụng trực tuyến Boss Zhipin, do Kanzhun điều hành và nhà điều hành nền tảng đặt xe tải Full Truck Alliance, còn được gọi là Manbang Group. Những người trong cuộc cho biết họ nghĩ rằng có nhiều công ty hơn trong danh sách xem xét, bao gồm tất cả các doanh nghiệp Trung Quốc đã huy động vốn tại thị trường Mỹ trong ba năm qua. Theo trang tin Caixin, một số công ty gần đây đã niêm yết hoặc có kế hoạch bán cổ phiếu nói rằng họ chưa nhận được bất kỳ thông báo chính thức nào về những đánh giá như vậy.

Nhưng một số công ty và nhà đầu tư đang tìm kiếm các biện pháp đối phó.

"Mỗi ngày, các nhóm khác nhau từ các nhà đầu tư lớn đến trụ sở chính của chúng tôi, văn phòng Châu Á - Thái Bình Dương và văn phòng Trung Quốc để tham khảo ý kiến ​​về các chính sách của Trung Quốc", một người tại một công ty tư vấn Trung Quốc nói với Caixin. Người này cũng nói thêm rằng: "Điều chỉnh chiến lược đầu tư của họ vào các công ty Trung Quốc là một quá trình lâu dài, nhưng các cuộc thảo luận đã bắt đầu trong khoảng hơn một năm trở lại đây."

Nhiều nhà đầu tư cho biết họ nghĩ rằng lĩnh vực internet di động, bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi các quy tắc an ninh mạng mới, từ lâu đã mất sức hấp dẫn trên thị trường IPO, vì vậy tác động của cuộc đàn áp mới có thể không lớn như mong đợi. Căng thẳng liên tục giữa Mỹ và Trung Quốc trong những năm gần đây khiến nhiều doanh nghiệpđã và đang tích cực xem xét việc tư nhân hóa hoặc chuyển sang thị trường Hồng Kông hoặc Trung Quốc đại lục, và một số công ty đã đi theo hướng đó.

Liao Ming, đối tác sáng lập tại Prospect Avenue Capital, công ty cổ phần tư nhân khởi nghiệp công nghệ cho biết: “Lễ hội IPO của các công ty internet di động đã kết thúc. Từ năm 2009 đến năm 2020, tám ngân hàng đầu tư hàng đầu đã thực hiện trung bình 15 đợt IPO của Trung Quốc tại Mỹ. Với chính sách an ninh mạng mới, chỉ còn lại một số siêu sao tiềm năng trong lĩnh vực này: Công ty vận tải hàng hóa giống Uber của Trung Quốc, Huolala; Ximalaya , nền tảng phong cách sống Xiaohongshu – nền tảng truyền thông xã hội và thương mại điện tử, nền tảng Hello và có khả năng là ByteDance, chủ sở hữu người Trung Quốc của ứng dụng video ngắn nổi tiếng TikTok.

Tất cả trong số họ sẽ phải chịu sự đánh giá về an ninh mạng theo các quy định mới vì cơ sở người dùng khổng lồ của họ. Huolala có 7,6 triệu người dùng hoạt động hàng tháng; Ximalaya có 250 triệu; Xiaohongshu với hơn 100 triệu USD; Hello hơn 10 triệu; và ByteDance có tới 1,9 tỷ trên toàn cầu. Đối với các nền tảng nội dung, việc xem xét văn bản tương đối dễ dàng, nhưng các nền tảng video phải đối mặt với rủi ro lớn trong các bài đánh giá như vậy.Trong hoàn cảnh hiện tại, ByteDance sẽ gần như không thể ra mắt công chúng ở Mỹ, một số nhà đầu tư cho biết.

Không rõ liệu các nhà cung cấp dịch vụ doanh nghiệp có phải đối mặt với những đánh giá giống như các nền tảng phục vụ trực tiếp người tiêu dùng hay không. Nhà cung cấp dịch vụ đám mây Qiniu Cloud, đã đệ trình bản cáo bạch IPO của Hoa Kỳ vào ngày 30 tháng 4 với Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch, phục vụ các khách hàng bao gồm nền tảng giải trí trực tuyến Trung Quốc Bilibili Inc với hơn 200 triệu người dùng hoạt động hàng tháng và Xiaohongshu. Liệu Qiniu Cloud đang được xem xét có cung cấp manh mối cho các nhà cung cấp dịch vụ doanh nghiệp khác hay không, một luật sư xử lý các đợt IPO tại Mỹ của các công ty Trung Quốc nói trên trang tin Caixin.

"Không ai biết bước tiếp theo sẽ là gì", luật sư nói.

Bắt đầu từ năm 2020, các công ty công nghệ lớn của Trung Quốc như Alibaba Group Holding, JD.com, NetEase, Baidu và Bilibili đã phòng ngừa rủi ro bị hủy niêm yết trên các sàn giao dịch chứng khoán Mỹ thông qua việc bán cổ phiếu thứ cấp ở Hồng Kông.

Tư nhân hóa là một lựa chọn khác. Vào tháng 3, Sina Corp, một cổng internet và là công ty mẹ của Weibo, đã hoàn tất thương vụ mua lại để đưa công ty internet lâu đời nhất được niêm yết tại Mỹ của Trung Quốc trở thành tư nhân. Sina là công ty tiên phong khi thực hiện IPO Nasdaq vào tháng 4 năm 2000, sử dụng một cấu trúc bất thường vào thời điểm đó để tránh sự không hài lòng của Trung Quốc với quyền sở hữu nước ngoài của các công ty internet. Kể từ đó, gần như tất cả hàng trăm công ty công nghệ được hỗ trợ bởi vốn đầu tư mạo hiểm của Trung Quốc đã bán cổ phần ở New York và Hồng Kông đã sử dụng một cấu trúc không rõ ràng về mặt pháp lý tương tự, được gọi "thực thể đặc biệt" (variable interest entity – VIE), hay còn được hiểu là cách các công ty Trung Quốc được biến thành những công ty nước ngoài mà các nhà đầu tư nước ngoài có thể mua cổ phiếu. Cấu trúc phức tạp này đã được các nhà đầu tư Mỹ, phố Wall và cả chính phủ Trung Quốc chấp nhận.

Hiện ban lãnh đạo của Sina đang cân nhắc việc mua lại đơn vị Weibo Corp do Mỹ giao dịch. Sina đã khai thác các ngân hàng đầu tư để tìm kiếm những người mua tiềm năng, bao gồm cả cổ đông lớn của nó là Alibaba, theo một người thân cận với vấn đề này cho biết. Một đại diện của Weibo đã phủ nhận những báo cáo đó.

Đối với các công ty vẫn muốn theo đuổi sự nổi tiếng của Hoa Kỳ, khi nào và như thế nào các quy tắc rà soát an ninh mạng mới có hiệu lực sẽ là trọng tâm chính mà họ mốn biết.

Dự thảo các biện pháp sửa đổi trích dẫn làm cơ sở pháp lý của chúng là Luật Bảo mật dữ liệu, có hiệu lực từ ngày 1 tháng 9, bên cạnh Luật An ninh Nhà nước và Luật An ninh mạng được đề cập trong phiên bản trước của quy định. 

Theo Luật Bảo mật Dữ liệu, các công ty không hợp tác với chính quyền Trung Quốc để bàn giao dữ liệu hoặc cung cấp dữ liệu cho cơ quan nước ngoài mà không có sự chấp thuận của chính quyền Trung Quốc có thể phải đối mặt với hình phạt như đình chỉ và thay đổi mô hình kinh doanh.

Đạo luật Hoa Kỳ làm rõ việc sử dụng dữ liệu hợp pháp ở nước ngoài (đám mây), được ký thành luật vào năm 2018, trao cho chính phủ Hoa Kỳ quyền đơn phương yêu cầu quyền truy cập vào dữ liệu được lưu trữ bên ngoài Hoa Kỳ "gây bất lợi cho an ninh quốc gia Hoa Kỳ." Điều này khiến các công ty nền tảng internet Trung Quốc niêm yết tại Hoa Kỳ bị mắc kẹt giữa quyền tài phán dài hạn của hai quốc gia.

Mô hình VIE liệu vẫn còn khả thi?

Trong khi đó, Ủy ban Điều tiết Chứng khoán Trung Quốc (CSRC) sẽ được đưa vào cơ chế rà soát an ninh mạng quốc gia, có nghĩa là cơ quan quản lý chứng khoán Trung Quốc sẽ có quyền xem xét và chấp thuận việc bán cổ phiếu của các công ty trong nước tại Mỹ.

Mặc dù vẫn chưa rõ CSRC sẽ đóng vai trò gì trong việc đánh giá an ninh mạng, nhưng dự kiến ​​sẽ tiến hành đánh giá cấu trúc VIE của các công ty, giám đốc pháp lý tại một công ty Trung Quốc niêm yết tại Hoa Kỳ cho biết.

“Điều đó đơn giản có nghĩa là trước đây không có cơ quan quản lý nào để xem xét và phê duyệt danh sách nước ngoài, nhưng bây giờ đột nhiên có hai cơ quan quản lý”, giám đốc pháp lý nói.

Chuyên gia pháp lý cho biết, trừ khi các công ty bị hạn chế trong việc tạo ra các cấu trúc như vậy, sẽ rất khó để tìm ra bất kỳ cơ sở pháp lý nào để ngăn chặn trực tiếp các công ty có cấu trúc VIE theo đuổi sự nổi tiếng ở nước ngoài.

Không giống như các công ty tư nhân, danh sách ở nước ngoài của các công ty red chip lớn (được hiểu là công ty thực hiện hầu hết hoạt động kinh doanh tại Trung Quốc và chính phủ Trung Quốc nắm cổ phần đáng kể trong công ty)  hoặc các tổ chức có vốn đầu tư nước ngoài của các doanh nghiệp nhà nước lớn, cần được CSRC, Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia, Bộ Thương mại và Tài sản Nhà nước xem xét và phê duyệt chung.

Jin Youyuan, một đối tác tại Văn phòng Luật Merits & Tree của Trung Quốc, cho biết con đường quy định trong tương lai có thể áp dụng yêu cầu phê duyệt tương tự đối với các công ty VIE tư nhân. Jin cho biết thêm, miễn là các công ty đáp ứng các yêu cầu trong nước về bảo mật dữ liệu, thì cánh cửa niêm yết ở nước ngoài thông qua cấu trúc VIE vẫn còn rộng mở.

Lyly (Theo Caixin)