Cuộc đua thành 'vệ tinh' của tập đoàn đa quốc gia

00:00 12/10/2020

Không chỉ các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới đang chọn Việt Nam làm đích đến, mà các tập đoàn chuyên sản xuất linh kiện phụ tùng cũng không bỏ qua cơ hội này. Tuy nhiên, cuộc đua thu hút đầu tư không chỉ có Việt Nam có thế mạnh, mà các nước trong khu vực cũng đang 'bứt tốc'.

Tập đoàn Pegatron của Đài Loan (Trung Quốc) - một trong 5 nhà sản xuất linh kiện, sản phẩm điện tử hàng đầu thế giới, đã đề xuất đầu tư khoảng 1 tỷ USD để xây dựng nhà máy sản xuất tại Khu công nghiệp Nam Đình Vũ, TP Hải Phòng.

Không nhanh sẽ mất cơ hội

Theo Bộ KH&ĐT, từ tháng 3, dự án đầu tiên của Tập đoàn Pegatron tại Việt Nam với vốn đầu tư 19 triệu USD đã nhận được Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư của Ban quản lý Khu kinh tế Hải Phòng.

Ngoài dự án này, đối tác sản xuất linh kiện, sản phẩm của Apple, Microsoft, Sony còn có ý định đầu tư tiếp dự án nhà máy thứ hai và thứ ba tại Việt Nam, với số vốn lần lượt 481 triệu USD và 500 triệu USD.

Nhà máy thứ hai đang được xúc tiến các thủ tục xin giấy phép đầu tư để chuyên sản xuất thiết bị điện tử, máy tính, bảng mạch... cung cấp cho các đối tác lớn; dự án thứ ba dự kiến triển khai sau 6-7 năm tới.

phat-trien-CNHT-8477-1600681619.jpg

Doanh nghiệp cung ứng linh kiện điện tử nước ngoài chọn Việt Nam làm điểm đến đầu tư hàng đầu. 

Ngoài Pegatron, Bộ KH&ĐT cho biết đang vận động một số nhà đầu tư khác như Tập đoàn Universal Global Technology Co.Ltd (Đài Loan) đầu tư tại Việt Nam. Universal Global là thành viên của Tập đoàn công nghệ ASE Holding đầu tư dự án sản xuất, lắp ráp bảng mạch điện tử cho đồng hồ, điện thoại, tai nghe để cung cấp cho Lenovo, Sony... Nếu quyết định đầu tư, Universal Global sẽ chi 200 triệu USD cho giai đoạn 1, sau đó nâng lên 400 triệu USD.

Điều này cho thấy đã và đang có nhiều doanh nghiệp (DN) FDI chuyên sản xuất linh phụ kiện chọn Việt Nam là một đích ngắm. Tình thế này đặt Việt Nam trước vấn đề là làm thế nào để phát triển công nghiệp hỗ trợ (CNHT) trong nước, kịp đón cơ hội từ làn sóng thu hút FDI đang diễn ra mạnh mẽ. Bởi lẽ dù có thu hút được các tập đoàn lớn nhưng vì chênh lệch trình độ thì sẽ khó tạo liên kết giữa khối nội với khối ngoại. 

Đa phần DN Việt Nam hiện hay đều là DN nhỏ, tầm nhìn chỉ ở mức ngắn hạn. DN thường xuyên phải vật lộn với bài toán lỗ - lãi và lo cho đời sống của cán bộ công nhân viên, vì vậy không thể nghĩ nhiều đến chuyện dài hơi mà khó biết tương lai thế nào.

Ông Trần Duy Nhất, Giám đốc CTCP sản xuất phụ tùng ô tô và thiết bị công nghiệp JAT chia sẻ, DN rất muốn trở thành nhà cung ứng cho các tập đoàn đa quốc gia, nhưng đúng là dường như chưa đủ quyết tâm, kiên nhẫn nên đã bỏ cuộc. Đặc biệt, đầu tư CNHT rất mạo hiểm, đầu tư hàng trăm tỷ đồng xong mà không có đơn hàng thì rất nguy hiểm.

Còn nhớ trong một hội nghị về hỗ trợ DN Việt Nam tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu diễn ra hồi tháng 7 vừa qua, ông Nguyễn Anh Tuấn, Trưởng phòng Hỗ trợ chiến lược của Tổ hợp Samsung cho biết có rất nhiều công ty Việt Nam nói rằng "Chỉ cần Samsung cam kết mua hàng, chúng tôi sẵn sàng vay vốn đầu tư công nghệ để đảm bảo đạt được tiêu chuẩn mà Samsung đề ra".

Kết quả của đề nghị này tất nhiên không được phía Samsung chấp thuận, bởi lẽ tập đoàn có rất nhiều sự lựa chọn, tiêu chí mua hàng cũng rất khắt khe. Ngoài chất lượng, giá thành, DN còn phải bảo vệ môi trường, quản lý được rủi ro tín dụng...

Đổi mới mô hình phát triển CNHT

Theo thống kê của Hiệp hội CNHT Việt Nam (VASI), đa phần DN hoạt động trong ngành có quy mô rất nhỏ, máy móc ít, có một vài dây chuyền, trình độ quản lý dừng ở mức thấp nên chỉ đáp ứng được các đơn hàng nhỏ và linh kiện rời, chỉ một số ít công ty có thể sản xuất cả cụm linh kiện. Trong khi khách hàng luôn cần sản lượng lớn, sản phẩm phải là cụm linh kiện hoàn chỉnh.

Bà Trương Thị Chí Bình, Phó Chủ tịch VASI cho biết, với nhiều hạng mục hoàn thiện, DN Việt Nam phải gửi sang Thái Lan, Trung Quốc gia công rồi gửi về, khiến chi phí tăng cao.

Báo cáo của Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) cũng đánh giá CNHT kém phát triển đang là một trong những điểm yếu lớn nhất của Việt Nam trong việc thu hút và "giữ chân" dòng vốn FDI, đặc biệt là các dự án FDI yêu cầu cao về trình độ sản xuất và công nghệ. 

Ông Phạm Tuấn Anh, Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp cho rằng, việc tập trung phát triển CNHT để thu hút và giữ dòng vốn FDI là bài học kinh nghiệm thành công điển hình của các quốc gia trong khu vực, tiêu biểu là Thái Lan. Thực tế, trong thời gian trước đây cũng như hiện tại, nhiều nhà đầu tư trong các ngành sản xuất đã lựa chọn Thái Lan hoặc Indonesia vì hệ thống cung ứng nội địa của Việt Nam kém cạnh tranh hơn nhiều so với các quốc gia này.

Do đó, nếu không có các chính sách thiết thực, đủ mạnh và kịp thời để thúc đẩy sự phát triển của CNHT, Việt Nam sẽ có nguy cơ bỏ lỡ các dòng vốn đầu tư lớn trong xu thế chuyển dịch của chuỗi giá trị toàn cầu cũng như đổi mới mô hình phát triển công nghiệp.

Theo Bộ Công Thương, các DN FDI hoạt động trong cùng lĩnh vực CNHT thường vay vốn từ công ty mẹ hoặc từ ngân hàng nước ngoài với lãi suất chỉ từ 1-3%, trong khi các DN trong nước phải vay với lãi suất từ 8-10%. Sự chênh lệch lớn về chi phí tài chính này đã làm triệt tiêu sự cạnh tranh của các DN trong nước. Mặc dù vay với lãi suất cao hơn các DN FDI, nhưng các DN Việt Nam cũng không dễ dàng tiếp cận với các khoản vay dài hạn để mở rộng sản xuất, đầu tư tiếp nhận công nghệ mới.

"Có thể đánh giá đây là một trong những nguyên nhân, rào cản chính khiến các DN CNHT khó khăn trong việc đầu tư sản xuất, dẫn đến sản phẩm của DN trong nước khó tham gia được vào chuỗi sản xuất toàn cầu", ông Phạm Tuấn Anh khẳng định.

Liên quan đến CNHT và khả năng chuyển sản xuất, mua hàng từ các công ty đa quốc gia có thể di dời khỏi Trung Quốc, VASI kiến nghị Chính phủ cần có tiếp cận để đàm phán cụ thể với các công ty đa quốc gia tại Việt Nam để hỗ trợ DN Việt tham gia mạng lưới sản xuất của họ. Song song với đó, cần có kế hoạch chi tiết hình thành các tổ hợp hoặc liên danh CNHT gồm các DN nhỏ, các cụm liên kết sản xuất hoặc có biện pháp cụ thể ưu đãi cho các công ty CNHT cỡ vừa hiện nay đầu tư mở rộng sản xuất đáp ứng yêu cầu mới.

Ông Đỗ Nhất Hoàng - Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài

Cần tiếp tục triển khai các chính sách hỗ trợ DN nhỏ và vừa, tăng cường liên kết giữa các DN FDI với DN trong nước. Đồng thời, đẩy nhanh xây dựng trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia nhằm phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp. 

Ông Nguyễn Minh Cường - Chuyên gia kinh tế trưởng của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB)

Việc thu hút các tập đoàn FDI lớn là cần thiết, song Việt Nam cũng không nên bỏ quên các nhà đầu tư nhỏ khác nếu họ có thể đáp ứng các yêu cầu của Việt Nam về thúc đẩy liên kết với các DN trong nước. Trong nhiều trường hợp, "chim sẻ" có thể kết nối với các DN trong nước tốt hơn cả "đại bàng".

Ông Vũ Tú Thành - Phó Giám đốc điều hành khu vực Hội đồng Kinh tế Hoa Kỳ - ASEAN

CNHT chưa phát triển là một trong những mối quan ngại đối với thu hút đầu tư nước ngoài, trong đó có nhà đầu tư Hoa Kỳ. Kịch bản tuyệt vời nhất để ngành CNHT Việt Nam phát triển trong giai đoạn hiện nay là có những chính sách tạo thuận lợi cho các nhà đầu tư chính - DN đứng đầu chuỗi cung ứng nếu hợp tác với các DN Việt Nam.

Lê Thúy