Vụ kiện chống độc quyền cho thấy sự nguy hiểm trong mô hình kinh doanh của Facebook

Mới đây, Ủy ban Thương mại Liên bang Mỹ (FTC) đâm đơn kiện mạng xã hội Facebook vì tội độc quyền. 

Một khía cạnh chính của khiếu nại tập trung vào hành vi của Facebook trong việc mua lại các đối thủ cạnh tranh, cụ thể là Instagram và WhatsApp. Các tài liệu nội bộ cho thấy CEO Mark Zuckerberg xác định hai mạng xã hội này có thể đe dọa Facebook.

Cuối cùng, công ty đã áp dụng một triết lý "Mua lại sẽ tốt hơn là cạnh tranh". Bằng cách mua lại các nền tảng phổ biến, Facebook đã có thể vô hiệu hóa mối đe dọa cạnh tranh và ngăn chặn kịch bản nền tảng này bị một startup khác đe dọa. Bằng cách này, Facebook cũng tránh được tình huống mà một trong những nền tảng đối thủ của họ, như Apple hoặc Google mua lại các nền tảng đó.

FTC cho biết chiến lược kinh doanh đó mang tính phản cạnh tranh và đang tìm cách đảo ngược việc mua lại các công ty này của Facebook. Điều này có lẽ giải thích tại sao Facebook gần đây đã tìm cách tích hợp các dịch vụ nhắn tin trên Instagram và Facebook, với Whatsapp được cho là sẽ sớm theo sau. Cơ quan này muốn Facebook phải thoái vốn khỏi Instagram và WhatsApp. 

Chiến lược kinh doanh của Facebook có thể ảnh hưởng đến người dùng như thế nào khi nền tảng này không thu phí?  Phúc lợi của người tiêu dùng là một mục tiêu cơ bản của luật cạnh tranh Hoa Kỳ. Nỗi lo về độc quyền là một khi sự cạnh tranh không còn, người thống trị có thể tăng giá và người dùng buộc phải đáp ứng yêu cầu của họ.

Theo Nikkei Asia Review, dù người dùng không tốn tiền để sử dụng Facebook, chất lượng dịch vụ của mạng xã hội mang tính chất độc quyền này ngày càng tụt dốc. Tình trạng độc quyền cản trở đổi mới và sáng tạo, nhưng quyền riêng tư vẫn là vấn đề lớn nhất.

Sau khi triệt tiêu cạnh tranh, Facebook ồ ạt thu thập dữ liệu người dùng để mở rộng dịch vụ. Lợi nhuận của Facebook xuất phát từ khả năng khả năng cá nhân hóa và xác định từng đối tượng người dùng riêng biệt cho các loại quảng cáo khác nhau. Khi không còn đối thủ cạnh tranh, công ty này lặng lẽ vứt bỏ các biện pháp bảo vệ quyền riêng tư mà không sợ người dùng bỏ đi.

Việc Facebook không tôn trọng quyền riêng tư ảnh hưởng to lớn tới không chỉ người dùng của nền tảng này, mà tất cả. Hoạt động kinh doanh của Facebook yêu cầu mọi người dành nhiều thời gian nhất có thể trên thiết bị của họ, chia sẻ mong muốn của họ và thúc đẩy các sản phẩm khác. Chiến lược kinh doanh do Facebook đưa ra không phải phục vụ người dùng mà phục vụ các nhà quảng cáo, điều này giúp Faecbook nâng cao doanh thu. 

Dữ liệu cá nhân như sở thích, thói quen của người dùng được lưu trữ, phân tích và mang ra làm vật trao đổi cho các doanh nghiệp cần chúng. Facebook coi trọng tương tác và "đào" dữ liệu hơn bất kỳ điều gì, và điều đó dẫn tới một "cuộc sống online" cực đoan.

Theo các chuyên gia, quyền riêng tư không chỉ là quyền bảo vệ bí mật cá nhân hoặc quyền được tự do một mình. Đó là quyền tham gia vào các không gian tập thể mà không bị theo dõi và quản lý.  Tác hại của tình trạng độc quyền trên mạng xã hội không phải là số tiền người dùng chi ra, mà là cuộc sống mạng mất tự do, người dùng trở thành đối tượng bị các đại gia Thung lũng Silicon thao túng.

Theo quan sát của Zuckerberg, Facebook giống như một chính phủ hơn là một công ty.  Nhưng khác với các chính phủ được dân bầu, chịu sự giám sát nghiêm ngặt của các cơ chế, "chính quyền Facebook" hoạt động tự do, thoải mái, không chịu bất kỳ sự giám sát nào.

Facebook chỉ tập trung vào mục đích giữ người dùng online càng lâu càng tốt, do đó không quan tâm đến các vấn đề khác. Nói một cách đơn giản, Facebook không coi trọng trách nhiệm bảo vệ quyền riêng tư.

Ví dụ, hồi tháng 9, BuzzFeed đăng tải một phần nội dung báo cáo của cựu nhân viên Facebook Sophie Zhang. Zhang chịu xử lý thông tin sai lệch về các cuộc bầu cử trên khắp thế giới. Zhang khẳng định Facebook phớt lờ hoặc chậm xử lý các tài khoản giả mạo và những chiến dịch lan truyền tin giả tại nhiều nơi trên thế giới.

FTC vẫn phải đối mặt với những thách thức đáng kể trong vụ kiện chống lại Facebook và động thái này sẽ không giải quyết được tất cả các vấn đề mà Facebook mang đến. Nhưng theo nhiều cách, FTC đã  cho thấy rằng các cơ quan quản lý cuối cùng có thể đã bắt đầu hiểu mô hình kinh doanh của Facebook, và những mối nguy hiểm cố hữu và sâu sắc mà họ tạo ra trong tương lai.

Bảo Bảo