Tình thế của ngành công nghệ đang bị đảo lộn hoàn toàn trong năm 2022?

Mọi thứ thay đổi chỉ trong vòng 1 năm 

Ở thời điểm này của năm 2021, chỉ số Nasdaq Composite vừa đạt đỉnh, tăng gấp đôi so với khi đại dịch COVID-19 mới hiện. Thương vụ IPO của hãng xe điện Mỹ Rivian trở thành IPO bom tấn trong năm 2021 với mức định giá 90 tỉ USD. Năm 2021 cũng đánh dấu kỷ lục về số lượng thương vụ phát hành mới. Cùng năm, hoạt động tuyển dụng của các công ty công nghệ cũng bùng nổ và các nhân viên công nghệ hả hê khi cổ phiếu họ lựa chọn đã tăng vọt.

Nhưng 12 tháng sau, tình thế của ngành công nghệ bị đảo lộn hoàn toàn. Không một công ty nào trong số 15 công ty công nghệ có giá trị nhất của Mỹ tạo ra được lợi nhuận dương. Vốn hóa thị trường của Microsoft đã “bay hơi” khoảng 700 tỷ USD, còn Meta kém cạnh hơn với 600 tỷ USD vốn hóa cũng ra đi, giảm hơn 70% so với thời kỳ đỉnh cao.

Tổng cộng, các nhà đầu tư đã mất trắng khoảng 7.400 tỷ USD, dựa theo mức giảm sàn của Nasdaq Composite trong 12 tháng qua.

Việc tăng lãi suất đã cản trở khả năng tiếp cận vốn của các doanh nghiệp. Cùng với đó, việc lạm phát tăng cao khiến những lời hứa hẹn về lợi nhuận trong tương lai trở nên kém giá trị. Cuộc khủng hoảng tiền số càng làm bức tránh vốn u ám thêm ảm đạm.

Và cái gì đến cũng phải đến. Các công ty công nghệ đồng loạt cắt giảm chi phí, đóng băng tuyển dụng mới và sa thải nhân viên. Hàng loạt nhân viên gia nhập những công ty "được thổi phồng trước khi IPO" phần lớn chỉ nhận tiền thù lao bằng quyền chọn mua cổ phiếu "hiện đang chìm sâu dưới nước". Tất cả chỉ có thể hy vọng vào sự phục hồi trong tương lai.

Các đợt IPO năm nay chậm lại sau nhiều thương vụ ra mắt đình đám vào năm 2020 và 2021. Thông qua đại dịch, các doanh nghiệp đã tận dụng xu hướng làm việc, giải trí từ xa và tiền trợ cấp từ chính phủ. Từ đó huy động hàng tỷ USD trong đợt chào bán công khai, đem lại số tiền khổng lồ cho ngân hàng và các công ty đầu tư mạo hiểm. Tuy nhiên, hiện nay mức định giá đã giảm sút rõ rệt.

Giá trị của Rivian đã giảm hơn 80% so với mức đỉnh sau khi đạt mức vốn hóa thị trường cao ngất ngưởng hơn 150 tỷ USD. Renaissance IPO ETF, một rổ các công ty mới niêm yết tại Mỹ, đã giảm 57% giá trị trong năm qua.

Dù ngành công nghệ đã có những bước tiến dài nhưng không thể phủ nhận sự tụt lại trong năm nay.

Trên thực tế, đợt bùng phát Covid-19 không thay đổi vĩnh viễn cách con người làm việc, vui chơi, mua sắm và học tập. Vì thế mà việc tuyển dụng hay đầu tư như thể con người sẽ mãi ở trong nhà, không sinh hoạt và hoạt động mua bán bên ngoài là một vụ đánh cược không khôn ngoan.

Thêm vào đó, lần đầu tiên trong hai thập kỷ, chỉ số chứng khoán Nasdaq sắp thua S&P 500 trong nhiều năm liên tiếp. Kể từ khi bùng nổ bong bóng dot-com, Nasdaq đã hoạt động kém hiệu quả. Nasdaq chỉ đánh bại S&P 500 một lần từ năm 2000 đến năm 2006.

Thực tế tàn nhẫn với các công ty công nghệ diễn ra thời gian qua đang đặt câu hỏi về việc ngành công nghệ đang gặp bước đi sai lầm do đâu?

Làn sóng sa thải ập đến với ngành công nghệ

Trước khi đổi tên vào cuối năm 2021, Facebook đã liên tục mang lại cho các nhà đầu tư lợi nhuận cao, vượt qua các ước tính và tăng trưởng lợi nhuận với tốc độ lịch sử.

Công ty đã trụ vững thành công, trở thành ứng dụng không thể thiếu trên nền tảng di động và thu hút nhiều người sử dụng. Dù thế giới đang mở cửa trở lại và Meta vướng phải cáo buộc xâm phạm quyền riêng tư người dùng, thì cổ phiếu công ty này vẫn tăng 20% so với năm ngoái.

Nhưng, nhà sáng lập Zuckerberg không nhìn thấy tương lai theo cách của các nhà đầu tư. Cam kết chi hàng tỷ USD mỗi năm của Zuckerberg cho nền tảng vụ trụ ảo (metaverse) đã khiến các nhà đầu tư Phố Wall bối rối bởi họ chỉ kỳ vọng Meta lấy lại được chỗ đứng từ mảng quảng cáo trực tuyến.

Vấn đề lớn hiện nay là Apple đã cập nhật chính sách quyền riêng tư trên hệ điều hành iOS theo cách khiến Facebook và các nền tảng khác khó nhắm mục tiêu quảng cáo đến người dùng.

Với cổ phiếu tuột dốc 2/3 giá trị và doanh số có nguy cơ sụt giảm trong quý thứ ba liên tiếp, Meta cho biết vào đầu tháng này rằng họ sẽ cắt giảm 13% nhân sự và đây là đợt cắt giảm nhân sự quy mô lớn đầu tiên từ trước đến nay.

Khoản chi khổng lồ cho nhân viên không có gì mới đối với Thung lũng Silicon và Meta cũng không phải là một ngoại lệ.

Cuộc chiến giành nhân tài ở ngành công nghệ đã vươn đến một tầm cao mới. Nhà tuyển dụng của Amazon có thể đưa ra con số 700.000 USD để chiêu mô kỹ sư hoặc quản lý dự án có trình độ cao. Nhưng ở quý cuối cùng của năm 2022, những ngày huy hoàng đó chỉ còn là quá khứ xa vời.

Lo ngại về suy thoái, lãi suất gia tăng và việc người dân nối lại các hoạt động thời kỳ trước đại dịch đã ảnh hưởng đáng kể tới các công ty công nghệ. Xu thế này đã khiến cổ phiếu của các hãng công nghệ lớn sụt giảm mạnh và buộc họ phải sa thải hàng chục nghìn nhân viên nhằm cắt giảm chi phí.

Tờ Moneycontrol cho biết, Meta sa thải 11.000 nhân viên. Google kế hoạch sa thải 10.000 nhân viên Amazon cũng đã sa thải hàng nghìn người. Sau khi chứng kiến ​​sự tăng trưởng vượt bậc trong bối cảnh đại dịch và tăng đáng kể lực lượng lao động, các công ty công nghệ đã không đạt được doanh thu và lợi nhuận mục tiêu. Đây là một trong những lý do chính khiến họ đã, đang và sẽ sa thải lượng lớn nhân viên. Cùng với làn sóng thanh lọc nhân sự của các "ông lớn" công nghệ Mỹ, HP cũng đang có kế hoạch chuẩn bị sa thải hàng nghìn nhân viên trước áp lực suy thoái của nền kinh tế thế giới.

Theo nhận định của trang DigiDay, sau đợt sa thải hàng loạt của các "gã khổng lồ" công nghệ (Big Tech), nhiều ứng viên sẽ phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt vào năm 2023. Những cơn gió ngược về kinh tế đang phủ "bóng ma" lên bảng cân đối kế toán của các công ty trong toàn ngành. Trong bối cảnh như vậy, các thuật ngữ như sa thải, tái cơ cấu hoặc giảm nhân sự trở nên phổ biến và gây thiệt hại cho người lao động. Việc cắt giảm nhân sự chưa từng có này là dấu hiệu rõ ràng cho thấy nỗi đau của cuộc suy thoái sắp tới có thể sẽ lan rộng.

Tuy nhiên đối với nhiều nhà đầu tư, đó chỉ là vấn đề thời gian

Brad Gerstner, một nhà đầu tư công nghệ tại Altimeter Capital đã bật mí về bí mật tại thung lũng Silicon. Các công ty công nghệ lớn như Google, Meta hay Twitter, Uber, đều có thể đạt mức doanh thu tương tự mà không cần lượng lớn nhân viên như vậy. Thông qua một bức thư, nhà đầu tư này khẳng định việc cắt giảm là cấp thiết, giúp công ty hoạt động hiệu quả hơn.

Ông cũng gửi thư với nội dung tương tự tới Sundar Pichai, giám đốc điều hành Google. Được biết, Google vừa ghi nhận tình trạng tăng trưởng chậm nhất kể từ năm 2013 (không tính khoảng thời gian bùng dịch Covid). Hiện các nhân viên Google lo lắng mình sẽ bị sa thải, theo CNBC.

Cổ phiếu SPAC sau khi ra mắt giảm khoảng 2/3 trong năm qua

SPAC là những công ty mua lại có mục đích đặc biệt, được lập nên để huy động vốn thông qua IPO để thâu tóm công ty khác. Đây là một trong những xu hướng cực hot vào những năm 2020 và 2021. Thay vì đi con đường truyền thống IPO, nhiều công ty không đủ hồ sơ đã sát nhập với SPAC để lên sàn. Năm ngoái, có 619 SPAC lên sàn chứng khoán ở Hoa Kỳ, nhiều hơn so với IPO truyền thống (496).

Năm nay, thị trường SPAC đã là "một cuộc tắm máu", theo nhận định của CNBC.

Chỉ số SPAC của CNBC Post, theo dõi hiệu suất của các cổ phiếu SPAC sau khi ra mắt, đã giảm hơn 70% kể từ khi thành lập và giảm khoảng 2/3 trong năm qua.

Nhiều SPAC không bao giờ tìm thấy mục tiêu và đã trả lại tiền cho các nhà đầu tư. Chamath Palihapitiya, từng được mệnh danh là "vua SPAC", đã chấm dứt hai thương vụ vào tháng trước sau khi không tìm được mục tiêu sáp nhập phù hợp và trả lại 1,6 tỷ USD cho các nhà đầu tư.

Theo đội phân tích đầu tư mạo hiểm của EY, năm ngoái, các nhà đầu tư đã rót 325 tỉ USD vào các công ty được hỗ trợ bởi vốn mạo hiểm, đạt đỉnh điểm vào quý IV năm 2021. Thời kỳ tiền rẻ đã qua. Các công ty thiên về giữ hơn là xuất, chỉ huy động vốn khi cần và thường không chấp nhận các điều khoản quá thiệt thòi.

Ngày nay, từ lợi nhuận được sử dụng nhiều hơn so với những năm gần đây. Đó là bởi các công ty không thể tin tưởng các nhà đầu tư mạo hiểm sẽ trợ cấp cho sự phát triển của họ. Cũng như thị trường công khai không còn trả tiền cho những công ty có tốc độ tăng trưởng và doanh thu cao nữa.

Ngành công nghệ được tin tưởng sẽ khởi sắc hơn trong tương lai

CNBC nhận định, cuộc khủng hoảng tiền điện tử, tình trạng sa thải gia tăng và tình trạng hỗn loạn chung của thị trường, dù là u ám nhưng không phải là tất cả về bức tranh thị trường sau một năm đạt đỉnh.

Đạo luật Giảm lạm phát của Tổng thống Joe Biden và Đạo luật về Khoa học và Chip được hứa hẹn sẽ đem đến đến các khoản đầu tư vào các lĩnh vực công nghệ quan trọng trong năm tới.

Vì vậy, bất chấp những khó khăn vĩ mô, ngành công nghệ được tin tưởng sẽ khởi sắc hơn trong tương lai.

Các chuyên gia cũng đưa những dự đoán về sự tăng trưởng trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, nước sạch và năng lượng cũng như băng thông rộng vào năm 2023.

Phạm Hải Tùng