Tết Đoan Ngọ xưa và nay

Theo các nhà nghiên cứu lịch sử, trong cung đình, dưới thời Lê, vua và triều đình long trọng tổ chức nghi lễ cúng tế tổ tiên, lễ thường triều và ban yến, ban quạt cho các quan thể hiện quyền uy của bậc thiên tử và mang giá trị nhân văn sâu sắc. Trong đó, lễ ban quạt sẽ diễn ra vào ngày Tết Đoan Ngọ, được tổ chức ở Thái Miếu và điện Chí Kính. Để ban quạt cho các quan, trước đó, triều đình giao cho bộ Hộ cấp phát tiền công chuẩn bị quạt ban trong ngày này. Làng Đào Xá thuộc tổng Ngọc Cục, huyện Đường An, phủ Thượng Hồng, trấn Hải Dương xưa (nay là làng Đào Quạt, xã Bãi Sậy, Ân Thi, Hưng Yên) được giao trọng trách làm các loại quạt như quạt ngà voi, quạt đồi mồi… để phục vụ đời sống cung đình, quan lại, quý tộc và quạt bình dân phục vụ đời sống Nhân dân. Quạt sau khi làm xong được đệ tiến vào Văn miếu, Vũ miếu và vua sai ban cho Hoàng thân, Vương thân, quan văn võ đang tại chức, binh doanh các cơ, đội thuộc Bộ...

Theo đại diện Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long - Hà Nội, để thế hệ trẻ hiểu hơn về nghi thức ban quạt xưa, năm nay, lần đầu tiên Trung tâm tổ chức trưng bày chiếc quạt mang đậm tính chất cung đình có kích thước 2,4m đề bài thơ của vua Lê Hiến Tông viết trên quạt năm 1503. Bên cạnh đó, giới thiệu một số mẫu quạt dành cho nhà vua, hoàng hậu và các quan được phỏng dựng dựa trên các nguồn tư liệu; những chiếc bùa ngũ sắc được phục hồi dựa theo hiện vật đang được lưu giữ tại Bảo tàng Quai Branly (Pháp) và không gian đầy màu sắc của một cửa hàng thuộc phố Hàng Mụn xưa, nay là phố Hàng Bút. Ngoài ra, các phong tục ngày Tết Đoan Ngọ như hái lá thuốc Nam, gội đầu bằng nước lá thơm, lá xông giải cảm… cũng sẽ được giới thiệu cùng với những chiếc lá ngải hình con trâu tương ứng năm Tân Sửu.

Trong điều kiện phòng chống dịch Covid-19, triển lãm Tết Đoan Ngọ năm nay tiếp tục được triển khai theo hình thức trực tuyến, giúp du khách không có điều kiện đến Hoàng thành Thăng Long vẫn có thể tiếp cận những nội dung trưng bày bổ ích, tìm hiểu những phong tục độc đáo trong cung đình, những kinh nghiệm phòng chống dịch bệnh trong dân gian.

 Trần Đạt