Tại sao ngành công nghiệp ô tô Nhật Bản trở nên căng thẳng

DNHN - Sản xuất ô tô là ngành công nghiệp trụ cột của nền kinh tế Nhật Bản. Trong nhiều năm trở lại đây, trước xu hướng chuyển đổi từ ô tô truyền thống sang ô tô năng lượng mới, ngành công nghiệp này của Nhật Bản đứng trước cả cơ hội và thách thức.

Năm 2018, theo thống kê của Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản, tổng chi phí sản xuất các lô hàng ô tô là 62,3 nghìn tỷ yên, đầu tư thiết bị là 1,5 nghìn tỷ yên và chi phí nghiên cứu, phát triển là 2,9 nghìn tỷ yên. Nguồn vốn dành cho trang bị thiết bị cũng như chi phí liên quan chiếm hơn 20% trong các ngành sản xuất chính. Ngoài ra, nhân lực đạt 5,42 triệu người trong ngành. 

Vốn dĩ Nhật Bản đã bắt đầu phổ biến các loại xe "điện" từ rất sớm, bao gồm xe điện hybrid (HV hoặc HEV), xe điện thuần túy (EV), xe điện hybrid plug-in (PHV hoặc PHEV) và xe chạy pin nhiên liệu hydro (FCV). Tuy nhiên, trong lĩnh vực xe điện cạnh tranh R&D toàn cầu gay gắt nhất, vị thế của các công ty xe hơi Nhật Bản rơi vào cảnh lúng túng. Khi các công ty sản xuất xe điện như Tesla trỗi dậy mạnh mẽ, thậm chí các công ty như Apple, Baidu, Xiaomi sản xuất và bán phương tiện xuyên biên giới thì các công ty sản xuất xe hơi truyền thống của Nhật Bản vẫn đang đẩy nhanh tốc độ nghiên cứu và phát triển xe điện thuần túy. Do đó, dưới làn sóng điện khí hóa toàn cầu, ngành công nghiệp ô tô Nhật Bản tiềm ẩn nguy cơ khủng hoảng.

Nhằm đạt mục tiêu không phát thải khí nhà kính vào năm 2050, "Chiến lược Tăng trưởng Xanh" do Chính phủ Nhật Bản ban hành vào cuối năm 2020 ngừng bán xe du lịch sử dụng nhiên liệu thuần túy giữa những năm 2030 và tất cả doanh số bán ô tô mới sẽ được chuyển sang xe hybrid. Theo số liệu thống kê liên quan, xe sử dụng nhiên liệu thuần túy chiếm 65% doanh số bán xe du lịch tại Nhật Bản vào năm 2019, xe hybrid chiếm khoảng 34% và xe thuần điện chỉ chiếm khoảng 0,5%. Lực lượng chủ yếu của ô tô Nhật Bản vẫn là xe chạy bằng nhiên liệu thuần túy và xe hybrid. Năm 2019, doanh số bán xe điện thuần túy tại Nhật Bản chỉ đạt khoảng 20.000 chiếc, doanh số bán xe chạy pin nhiên liệu hydro thậm chí còn ít hơn, chỉ khoảng 700 chiếc. 

Mặc dù các công ty xe hơi Nhật Bản như Toyota đã tích lũy được những lợi thế công nghệ nhất định trong quá trình nghiên cứu và phát triển nhưng thị phần xe hybrid và xe chạy pin nhiên liệu hydro hiện gần như không đáng kể. Kể từ năm 2014, Toyota bán được khoảng 11.000 xe chạy bằng pin nhiên liệu hydro, trong đó chưa đến 4.000 xe được bán tại Nhật Bản. Tính đến cuối năm 2020, cả nước chỉ có khoảng 140 trạm tiếp nhiên liệu hydro và Chính phủ Nhật Bản có kế hoạch tăng số lượng trạm tiếp nhiên liệu hydro lên 900 vào năm 2030. Tuy nhiên, triển vọng về việc phổ biến xe du lịch chạy bằng pin nhiên liệu hydro ở Nhật Bản không mấy khả quan do các vấn đề về chi phí và cơ sở hạ tầng trạm tiếp nhiên liệu hydro không đủ, dường như các phương tiện chạy pin nhiên liệu hydro sẽ không trở nên phổ biến trong thời gian tới.

Bên cạnh đó, một số nhà lãnh đạo đầu ngành trong đó có Chủ tịch Toyota, Akio Toyoda cho rằng, chính sách "loại bỏ các phương tiện chạy bằng nhiên liệu" sẽ tác động đến chuỗi công nghiệp sản xuất ô tô truyền thống của Nhật Bản. Chính sách mới có thể phá hủy ngành sản xuất ô tô và việc làm của Nhật Bản, đồng thời ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh quốc tế của ngành. Toyota hiện lâm vào cảnh tiến thoái lưỡng nan khi so với Tesla vốn tập trung vào xe điện thuần túy, dù doanh số của Tesla chỉ bằng một phần nhỏ so với Toyota nhưng giá trị thị trường lại vượt xa, đe dọa đến toàn bộ ngành công nghiệp ô tô xứ sở Hoa Anh Đào. 

TL