Tại sao Bắc Kinh lại trừng phạt Jack Ma và Alibaba?

10:19 15/04/2021

Sử dụng các quy tắc mới để nhắm đến các công ty thương mại điện tử, áp đặt khoản tiền phạt kỷ lục đối với gã khổng lồ công nghệ hàng đầu Alibaba. Dường như những động thái trừng phạt này được đưa ra vì động cơ chính trị.

Chủ tịch Tập Cận Bình đang đưa các chiến thuật mà ông đã sử dụng trong chiến dịch chống tham nhũng đặc trưng của mình cho các công ty tư nhân như Alibaba và người sáng lập Jack Ma. (Nguồn ảnh của Reuters và Getty Images)

Chủ tịch Tập Cận Bình đang đưa các chiến thuật mà ông đã từng sử dụng trong chiến dịch chống tham nhũng đặc trưng của mình áp đặt lên cho các công ty tư nhân như Alibaba và người sáng lập Jack Ma. Ảnh: Reuters và Getty Images

Vào tối thứ Hai (12/4) trang tin Tân Hoa Xã ( hãng thông tấn chính thức của chính phủ Trung Quốc) đưa tin rằng bốn cơ quan chính phủ đã thực hiện "các cuộc đàm phán về quy định chung" với Ant Group, chi nhánh của Alibaba. Bôn cơ quan bao gồm Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc, Ủy ban Quản lý Ngân hàng và Bảo hiểm Trung Quốc, Ủy ban Điều tiết Chứng khoán Trung Quốc và Cục Quản lý Ngoại hối Nhà nước.

Tân Hoa Xã đưa tin rằng Pan Gongsheng, Phó thống đốc ngân hàng trung ương, đã trả lời các câu hỏi của các phóng viên thay mặt cho 4 cơ quan quản lý.

Câu hỏi được đặt ra là: Lý do khiến các nhà chức trách tài chính lại nhắm vào Ant Group là gì?

Ông Pan trả lời: Tại Phiên họp toàn thể lần thứ năm của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc lần thứ 19, Hội nghị Công tác Kinh tế Trung ương và Hội nghị lần thứ chín của Ủy ban Tài chính và Kinh tế Trung ương đã nêu rõ rằng cần phải tăng cường các biện phấp chống độc quyền và ngăn chặn sự bành trướng của các công ty tư nhân, điều này nhằm phòng ngừa những rủi ro trong tương lai. 

Mối quan tâm mới nhất của các nhà quản lý Trung Quốc đối với Alibaba và Jack Ma bắt nguồn từ những gì được quyết định vào tháng 10 năm 2020 tại phiên họp toàn thể lần thứ năm của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc lần thứ 19. © Tân Hoa Xã
Mối quan tâm mới nhất của các nhà quản lý Trung Quốc đối với Alibaba và Jack Ma bắt nguồn những quyết định vào tháng 10 năm 2020 tại Phiên họp toàn thể lần thứ năm của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc lần thứ 19. Ảnh: Tân Hoa Xã.

Đó là mục tiêu mới mà Đảng Trung Quốc đã thúc đẩy kể từ tháng 10 - kiềm chế độc quyền thị trường và ngăn chặn sự bành trướng của nguồn vốn tư nhân. 

Điểm mấu chốt ở đây là người sáng lập Alibaba và Ant Group, do Jack Ma kiểm soát, không bị sa thải hay bắt giữ vì bất kỳ sai lầm mới nào. Thay vào đó, chính sự thay đổi đáng kể của giới lãnh đạo đảng mới là nguyên nhân của nghi vấn.

Những hành vi trước đây của gã công nghệ khổng lồ từng được ưu ái không còn nữa.

Việc triệu tập báo hiệu rằng Chủ tịch Tập Cận Bình đang mở rộng các chiến thuật mà ông đã sử dụng trong chiến dịch chống tham nhũng đặc biệt của mình cho các công ty tư nhân. Sự cần thiết phải loại bỏ tham nhũng đã luôn được nói đến trong Đảng.

Ông Tập đã thực thi nghiêm ngặt hơn các quy tắc hiện hành. Với những quy tắc đó, ông đã thẳng tay đàn áp những kẻ thù chính trị có ảnh hưởng, ngay cả những người ở cấp cao nhất của Trung Quốc.

Hôm thứ Bảy (10/4), một đạo luật chống độc quyền vốn không hoạt động từ lâu đã được áp dụng đột ngột và nghiêm ngặt dưới hình thức áp đặt mức phạt kỷ lục là 2,8 tỷ USD đối với Alibaba, tương đương 4% doanh thu nội địa của công ty trong năm 2019.

Ant, chi nhánh tài chính của Alibaba nổi tiếng với dịch vụ thanh toán điện tử Alipay dựa trên nền tảng ở điện thoại thông minh, đã bị các cơ quan quản lý buộc phải trù hoãn việc niêm yết kéo tại Thượng Hải và Hồng Kông vào đầu tháng 11 năm 2020, điều này gây ra làn sóng chấn động ở khắp các thị trường toàn cầu. 

Trong cuộc đàm phán hôm thứ Hai (12/4), bốn cơ quan quản lý đã yêu cầu Ant chuyển tất cả các hoạt động tài chính, bao gồm cả dịch vụ Alipay, cho một công ty tài chính mới sẽ được thành lập sau này và phải chịu sự theo dõi và giám sát chặt chẽ của cơ quan chức năng.

Jack Ma và Giám đốc điều hành Alibaba Daniel Zhang, người nói rằng hình phạt mới nhất của nhà chức trách sẽ không có tác động tiêu cực
Jack Ma và Giám đốc điều hành Alibaba Daniel Zhang. Ảnh: Reuters.

Đây là lần thứ ba trong vòng chưa đầy sáu tháng, các cơ quan quản lý Trung Quốc triệu tập giám đốc điều hành Ant để thẩm vấn.

Các giám đốc điều hành lần đầu tiên bị triệu tập để thẩm vấn vào đầu tháng 11, khi kế hoạch huy động hơn 34 tỷ USD của Ant trong đợt phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng lớn nhất thế giới bị chặn vào phút cuối.

Vào tháng 12, các giám đốc điều hành Ant lại được triệu tập. 

Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành Alibaba Daniel Zhang Yong hôm thứ Hai (12/4) đã bác bỏ ý kiến ​​cho rằng hình phạt mới nhất sẽ có tác động tiêu cực đến các khoản tiền đối và hoạt động của công ty.

Các nguồn tin hiện giờ đang nghi ngờ một số vấn đề chính trị có thể liên quan đến độngt hái nhắm đến Alibaba và Ant Group này. 

Ở Trung Quốc, nơi Đảng nắm giữ tất cả các đòn bẩy, hành động chất vấn các giám đốc điều hành hàng đầu đối với một công ty cho thấy một vận mệnh công ty đó sẽ không mấy thuận lợi. 

Câu hỏi đặt ra lúc này là tại sao các nhà lãnh đạo lại thay đổi lập trường trước kia vốn luôn tạo điều kiện thuận lợi cho các công ty công nghệ bành trướng để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. 

Một lý do đơn giản nhất được nhiều báo đưa tin là bởi Đảng Cộng sản Trung Quốc chuẩn bị thực hiện một cuộc cải tổ nhân sự lớn tại đại hội vào mùa thu năm 2022. Đây là lúc ông Tập Cận Bình dự kiến sẽ kéo dài thêm thời gian cầm quyền của mình. 

Một giả định tự nhiên sẽ là cách tiếp cận của đại hội toàn quốc tiếp theo của đảng, vào năm 2022, nơi ông Tập dự kiến ​​sẽ kéo dài thời gian cầm quyền của mình. Nhờ chiến dịch chống tham nhũng quyết liệt, ông Tập đã củng cố vị thế chính trị của mình trong Đảng. Nhưng trước đó ông vẫn chưa siết chặt được giới kinh doanh.

Nếu ông Tập cảm thấy bất an về khu vực tư nhân, thì có lẽ đã có những biện pháp chừng trị xảy ra ở Thượng Hải vào mùa hè năm 2015. Lúc đó, sự hoảng loạn của thị trường chứng khoán đã khiến chỉ số Shanghai Composite giảm 8%. Để đối phó với tình huống khẩn cấp, ban lãnh đạo đã phân các quan chức công an cấp cao điều tra. 

Một nhà đầu tư phản ứng khi theo dõi bảng điện tử tại một công ty môi giới chứng khoán ở Bắc Kinh vào ngày 24 tháng 8 năm 2015, sau khi chỉ số chứng khoán Shanghai Composite điểm chuẩn giảm hơn 7% do lo ngại về sự suy thoái ở Trung Quốc. © EPA / Jiji.
Một nhà đầu tư phản ứng khi theo dõi bảng điện tử tại một công ty môi giới chứng khoán ở Bắc Kinh vào ngày 24 tháng 8 năm 2015, sau khi chỉ số chứng khoán Shanghai Composite điểm chuẩn giảm hơn 7% do lo ngại về sự suy thoái ở Trung Quốc. Ảnh: EPA

Một nhóm điều tra do Thứ trưởng Bộ Công an lúc đó dẫn đầu đã vào tòa nhà của Ủy ban Điều tiết Chứng khoán Trung Quốc ở khu tài chính của Bắc Kinh và tuyên bố một cuộc đàn áp chung nghiêm ngặt đối với hành vi bán khống nguy hiểm này. 

Sau đó, nhóm nghiên cứu đã bay đến Thượng Hải, trung tâm kinh tế của Trung Quốc, và bắt đầu điều tra các công ty kinh doanh tư nhân  vì nghi ngờ thao túng giá cổ phiếu một cách bất hợp pháp.

Sự hiện diện của quan chức công an báo hiệu rằng đội ngũ lãnh đạo của ông Tập đã phát hiện ra một lỗ hổng chính trị đứng đằng sau toàn bộ vụ việc.

Đội ngũ lãnh đạo đó kêu gọi các công ty tư nhân nhanh chóng ủng hộ chương trình nghị sự chính trị của ông Tập, như đã làm với các đảng viên trước đó trong chiến dịch chống tham nhũng.

Quay trở lại Jack Ma, ông luôn cố gắng duy trì một khoảng cách nhất định. Thế nhưng, khi có bài phát biểu tại Thượng Hải vào tháng 10, ông đã bày tỏ sự phản đối các chính sách của các cơ quan tài chính. Ông đặc biệt cho biết các quy định tài chính cũ của đất nước là một sự cản trợ đối với sự đổi mới công nghệ.

Jack Ma có bài phát biểu tại Thượng Hải vào tháng 10, nói rằng các quy định tài chính cũ của đất nước là lực cản đối với sự đổi mới công nghệ. © AP
Jack Ma có bài phát biểu tại Thượng Hải vào tháng 10, nói rằng các quy định tài chính cũ của đất nước là lực cản đối với sự đổi mới công nghệ. Ảnh: AP.

Sự phát triển nhanh chóng của Alibaba được hỗ trợ bởi các nhà lãnh đạo Trung Quốc trước đây, thời điểm trước khi ông Tập nắm quyền. Ma có mối liên hệ đặc biệt chặt chẽ với "phe Thượng Hải", một nhóm người thân cận với cựu Chủ tịch Giang Trạch Dân.

Phái Thượng Hải còn được gọi là "phái công nghiệp chế tạo máy."  Trong nhiều năm, phe Thượng Hải đã có ảnh hưởng mạnh mẽ đến lĩnh vực công nghiệp. Nhưng khi ông Tập Cận Bình lên nắm quyền, ông đã nhanh chóng tập trung quyền lực để loại bỏi dần những người không thân cận, làm ảnh hưởng đến đường lối chính trị của ông.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và cựu Chủ tịch Giang Trạch Dân
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và cựu Chủ tịch Giang Trạch Dân.

Trong thời gian cầm quyền, để có thể duy trì đà tăng trưởng kinh tế, ông vẫn tiếp tục dể cho các công ty công nghệ tự do phát triển.  

Nhưng khi ông Tập nhắm đến việc kéo dài thời gian cầm quyền, ông cần nắm quyền kiểm soát lĩnh vực kinh tế, như những gì ông đã làm với lĩnh vực chính trị.

Jack Ma đã sớm cảm nhận được mọi thứ đã thay đổi dưới thời đại của ông Tập và quyết định từ chức chủ tịch điều hành Alibaba khi vẫn còn trẻ tuổi. Hiện giờ Jack Ma đã ít xuất hiện trước công chúng hơn trước đây. 

Tuy khoản tiền phạt kỷ lụcđã tạm thời kết thúc động thái cảnh cáo của cơ quan quản lý đối với tỷ phú Jack Ma, nhưng vẫn có những lo ngại về tương lai của ông. Một chuyên gia cho biết: “Ngay cả khi hiện tại ông ấy đã an toàn, không có gì đảm bảo rằng ông ấy sẽ vẫn như vậy trong tương lai”.

Nhiều nhà lãnh đạo doanh nghiệp trước đây có ảnh hưởng đã bất ngờ bị đi tù trong 8 năm qua. Trong số đó có Wu Xiaohui, người quản lý hàng đầu của Tập đoàn bảo hiểm Anbang, một công ty bảo hiểm tư nhân đã phát triển nhanh chóng và trở thành người chơi lớn thứ ba ở Trung Quốc.

Wu đã bị giam giữ ngay trước Đại hội toàn quốc của Đảng vào năm 2017. Cuối cùng, anh ta bị kết án 18 năm tù. Giống như Jack Ma, Wu là một doanh nhân sinh ra ở Chiết Giang, một người đã tái hôn với cháu gái của cựu lãnh đạo tối cao Trung Quốc Đặng Tiểu Bình.

Như trường hợp của Wu cho thấy rằng, mặc dù mối liên hệ của công ty tư nhân với các thế hệ lãnh đạo trước đó có gắn kết thế nào cũng không đảm bảo an toàn tuyệt đối được ở những thời đại tiếp theo. 

Bảo Bảo